Kerst en Chanoeka

Kleine kroniek

In het laatst verschenen nummer van „Christenen voor Israël" gaat student Kees de Vreugd in op de samenhang tussen de Joodse en de christelijke feesten. Bij Pasen en Pinksteren is die samenhang heel duidelijk en direct aanwezig. Maar juist bij het feest dat onder ons over het algemeen de meeste aandacht krijgt, het Kerstfeest, is dat helaas nauwelijks het geval Wel is er, oppervlakkig gezien, overeenkomst tussen Kerst en Chanoeka. Daarover schrijft De Vreugd:

„Wie de Joodse kalender naast de christelijke legt, ziet in de winter ook een Joods lichtfeest, Chanoeka: feest van de inwijding van de Tempel. De beroemde Joodse geschiedschrijver Flavius Josephus noemt het het Lichtfeest. Want licht is wel één van de meest opvallende kenmerken van het feest. Dat was het in het verleden en dat is het vandaag. Chanoeka is het feest van de inwijding van de Tempel. Dan gaat het om de tweede Tempel, die gebouwd is na de Babylonische ballingschap. En speciaal wordt de tweede inwijding door de Maccabeeën herdacht. Zo'n twee eeuwen voor onze jaarteUing heersen de Seleuciden, erfgenamen van Alexander de Grote, over Israël. Het leven wordt sinds Alexander meer en meer beïnvloed door het Hellenisme, de Griekse cultuur van Alexander, die echter overal ook met de plaatselijke Oosterse culturen verbonden wordt. De Griekse cultuur en godsdienst gaan beslag leggen op de mensen. Koning Antiochus Epiphanes rv verbiedt de besnijdenis en de sabbat. In de Tempel wordt een beeld van Zeus opgericht. Maar dan komen de Joden onder aanvoering van de Hasmoneeën, een priesterfamihe uit het stadje Modiïn, in opstand tegen de tirannie van Antiochus Epiphanes. Hun leider is Juda, bijgenaamd

„Maccabi". Hij verdrijft de bezetter. De Tempel wordt in het jaar l63 voor Christus op de 25ste van de Joodse maand Kislew heroverd en in ere hersteld. De reformatie van land en volk begint. Een voorschrift wordt uitgevaardigd om deze inwijding jaarüjks te vieren „op de wijze van het Loofhuttenfeest, " zo lezen we in het boek II- Maccabeeën. Dat wil zeggen: met een feestelijk verlichte tempel. „Wie dit licht niet gezien heeft, weet niet wat stralende vreugde is."

Bedreiging

Chanoeka staat dus in het teken van de strijd met het Hellenisme, een imponerende cultuur en daardoor een gevaarlijke bedreiging. Rabbijn S.Ph. de Vries spreekt over de cultuurkamp om de vraag: Athene of Jeruzalem. „Een geestehjk proces, welks oplossing de inzet werd der komende eeuwen en welks uitslag besUste over de loop der verdere mensheidshistorie. Athene of Jeruzalem. Hun synthese of niet." Ook het christendom zal later die vraag moeten beantwoorden.

Acht dagen duurt het feest. ledere avond wordt er een üchtje op de Chanoeka-kandelaar aangestoken, tot er ten slotte acht hchtjes branden. De legende wil, dat er bij de herinwijding van de Tempel maar één kruikje ohjfolie werd gevonden dat ritueel geschikt was voor de menora. De hoeveelheid was toereikend voor een dag. Toch brandde de menora acht dagen en nachten, de hele duur van de inwijding, zonder uit te gaan. Dat is het wonder van het feest.

Overeenkomsten

Wat heeft het feest van de inwijding van de tempel met het Kerstfeest te maken? Op het eerste gezicht zijn er opvallende overeenkomsten: een lichtfeest midden in de winter op de 25ste. Verder is er voor Chanoeka en Kerst beide geen voorschrift in de Bijbel. Het Kerstfeest vinden we zelfs helemaal niet in de Bijbel, terwijl we Jezus in Johannes 10 wel op het Chanoekafeest aantreffen.

Ook de traditionele gebruiken van de feesten hjken veel op elkaar In de winter heeft iedereen behoefte aan warmte en gezeüigheid. Vandaar dat op een winterfeest daar extra aandacht aan besteed wordt. Het hjkt er zelfs op dat Chanoeka veel traditionele gewoonten van de dagen rond Kerst heeft overgenomen. Men eet een soort oHeboUen. Er worden hederen gezongen. En het meest gezongen Chanoeka-lied heeft dezelfde melodie als een lied van Luther Het was een bekende melodie in Duitsland. Luther schreef er zijn hed „Nun freut euch heben Christen g'mein" op en de Joden gebruikten het voor hun lied „MaozTsur".

En toch houdt het daarmee op. Er zijn veel overeenkomsten, maar er is geen rechte lijn van Chanoeka naar Kerst, zoals die er is van Pesach naar Pasen. Kerst staat alleen in de feestkalender Maar ook al is er geen rechtstreekse historische lijn, toch kunnen we ons wel laten bevragen door het Joodse feest."

Vervolgens gaat Kees de Vreugd in op de oorsprong van het Kerstfeest, dat historisch verbonden is met het heidense feest van de Onoverwinnelijke Zon, de rijksgod van keizer Constantijn. Deze keizer heeft Christus en de zon met elkaar verbonden en het heidense feest op 25 december gekerstend. Daarna is in de kerkelijke theologie de vleeswording van het Woord veelal bsgemaakt van de joodse achtergrond.

Toch zullen we in de christelijke gemeente de aansluiting met het volk van Israël moeten en mogen zoeken. Dan dient Kerstfeest via Chanoeka verbonden te worden met het derde grote joodse feest: Loofhutten.

„Toch zijn er kerkvaders geweest die wel oog hebben gehad voor de Joodse achtergrond. Gregorius van Nyssa, die rond 400 leefde, wijst op het Loofhuttenfeest. Daarin ziet hij de openbaring van de Messias. En dit wordt vervuld in het feest van de geboorte van Christus. Zo is er weer een hjn naar Chanoeka, dat immers ook is afgeleid van het Loofhuttenfeest. Maar het is wel via een omweg.

Niettemin is dit de weg om ook het Kerstfeest wortel te laten schieten in het Jodendom. Waarom is dat nodig? Ik heb al aangestipt dat we Pasen en Pinksteren van het Jodendom hebben. Deze feesten zijn door Jezus zelf gevierd en Zijn gemeente deed dat in navolging van Hem. Daarin werd de betekenis van Zijn leven openbaar Hij vervulde de feesten. En ook al werd de band met Israël steeds losser, toch bleef hij bestaan.

Onverbrekelijk

Vandaag worden wij ons weer bewust van de bijzondere weg die God met Israël gaat. Zijn verbond is onverbrekehjk. De beloften zijn in Christus vervuld, maar juist daarom moeten we over het heil minstens met twee woorden spreken: Israël en de volken. En de volken, die het heil vieren dat in Christus is geschied, richten zich op Israël. Zo is het in Zach. 14.

Als we serieus nemen, dat het Woord in Israël is vlees geworden, dan is het nodig dat we de vleeswording van het Woord ook zien in het hcht van de geschiedenis van Israël. Kerst kan niet op zichzelf blijven staan, buiten de kring van de oorspronkehjke feesten. Het koude hcht van de Onoveminnehjke Zon moet getemperd worden. De warme gloed van Gods nabijheid mag ophchten. En die schijnt over ons vanuit Zijn heerUjke toekomst waarin Hij zal wonen bij Zijn volk. Daarvoor is Christus gekomen.

Verwachting

En zo vinden we opnieuw de weg naar het Loofhuttenfeest. Want dat is bij uitstek het feest van de Messiaanse verwachting, zoals Zacharia het ziet. Advent zal dan niet maar een aanloop zijn van vier weken naar Kerst toe. De verwachting van de komst des Heren vult heel ons gedenken. Maar deze verwachting wordt bepaald door de geschiedenis van God met Zijn volk. Om dat te beseffen, hebben we langer nodig dan vier weken. Advent begint bij het Loofhuttenfeest, in het begin van de herfst, om de verbondenheid met de God van Israël te zoeken, Die zijn tent bij Zijn volk opslaat.

Zelfs Chanoeka en Kerst kunnen elkaar dan ontmoeten. Bij de herdenking van de inwijding van de Tempel leeft ook het verlangen en de verwachting van het herstel van de Tempel. Dat is het verlangen naar het wonen van God bij de mensen, zijn Shechina. Voor ons is Kerst het begin daarvan. Maar het begin ligt in Israël. En zo zal ook de voleinding in Israël zijn, het nieuwe Jeruzalem, dat neerdaalt uit de hemel, waarvan gezegd wordt: „Ziet, de tabernakel Gods is bij de mensen, en Hij zal bij hen wonen en zij zullen Zijn volk zijn." (Opb. 21)"

Veenendaal

J.Hoek

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen