Ontvangen van de Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria

Kern-achtig

J. Hoek, Veenendaal

Elke zondag belijden we met de Kerk der eeuwen dat de Verlosser is 'ontvangen van de Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria'. Zou er nu zoveel veranderen wanneer we gingen belijden: 'geboren uit Jozef en Maria'? Als mensen van deze tijd grote moeite hebben met het leerstuk van de maagdelijke geboorte, dan kunnen ze dat toch wel laten vallen en intussen voluit christenen blijven? Er zijn inderdaad heel wat theologen en meelevende gemeenteleden die van opvatting zijn dat het helemaal niet nodig is in deze tijd nog vast te houden aan die belijdenis of zoals ze zelf liever zeggen 'die oude voorstelling' van de maagdelijke geboorte van Christus. Ik geef twee voorbeelden die moeiteloos met vele andere aan te vullen zouden zijn.

Ds. Nico ter Linden schrijft in deel 2 van zijn serie Het verhaal gaat... over het tekst- gedeelte Mattheüs 1 : 18-25 dat het verhaal van de maagdelijke geboorte 'een nieuwe versie van een oud motief' is. Het oude motief is dat van de onvruchtbare aartsmoeders die slechts door Gods genade zwanger worden en een zoon baren: Sara, Rebecca, Habba. Die verhalen beelden Israels geloof uit dat het heil geheel en al van gene zijde komt en dat de Eeuwige dood in leven kan doen verkeren. In die lijn heeft de evangelist Mattheüs de geboorte van de Messias beschreven om zo duidelijk te maken dat mensen Jezus ervaren hebben als een geschenk uit de hemel. De evangelist zou zich aangesloten hebben bij een in de Hellenistische cultuur van zijn dagen bekend motief van de koningen of helden die door een godheid bij een maagd zijn verwekt. 'De evangelist kiest voor deze mogelijkheid: in zijn evangelie zal Jezus uit een maagd worden geboren en zal niet Jozef maar God de Verwekker zijn' (blz. 180).

Ja, u leest het goed: volgens Ter Linden is de Heere Jezus helemaal niet uit de maagd Maria geboren, er is in biologische zin geen sprake geweest van een maagdelijke geboorte. Maria was geen biologische maagd, maar een 'theologische maagd'. En daar kun je dan vervolgens heel diepzinnige dingen over zeggen, zoals Ter Linden dat ook doet: 'Zoals in den beginne de Geest van God over de wateren zweefde, zo zal nu, bij dit nieuwe begin, de Geest van God vrouwe Israël overschaduwen. De Eeuwige zal de Verwekker van Jezus zijn. Jezus, de Zoon van Abraham, de Zoon van David, zal ook Zoon van God zijn. Was Hij niet sprekend Zijn Vader? ' Prachtig gezegd! Een waarde­ volle gedachte! Maar wat heeft dit voor zin als het alleen maar om een verzinsel van Mattheüs gaat? Wat hebben we aan mooie verhalen van bekwame schrijvers? Kan dat onze enige troost zijn in leven en in sterven? '

Als tweede voorbeeld noem ik de populaire dogmatiek Geloven vandaag van mevrouw dr. E. Flesseman-van Leer, verschenen in 1972. Zij is al heel gauw klaar met wat ze noemt 'de zogenaamde maagdelijke geboorte'. Ze meent dat geloof aan ée feitelijkheid van de maagdelijke geboorte te enen male onbelangrijk is. Als interpretatie of symbool van het geloof acht ze het alleen maar gevaarlijk, omdat wij daardoor gemakkelijk het gewone mens-zijn van Jezus dreigen te vergeten.

Staan we dan in de hedendaagse theologische wereld helemaal geïsoleerd wanneer we toch met volle overtuiging willen blijven belijden dat Jezus geboren is uit een maagd, zonder toedoen van een man? Toch niet, er zijn gelukkig ook heel andere geluiden. In zijn boek Jezus Kurios. De christologie als hart van de theologie schrijft dr. A. van de Beek 'Maria werd zwanger vanwege de Geest van God, Die het leven schiep in haar schoot' (144). God doet vreemde dingen en daar hebben we rekening mee te houden, zo schrijft deze auteur, en hij voegt er veelzeggend aan toe: 'Dat moge ook het hart onrustig maken van hen voor wie de maagdelijke geboorte net zo vanzelfsprekend is als tegels van het trottoir'. Hij bedoelt daarmee: wanneer we het klakkeloos aannemen dat Jezus nu eenmaal uit een maagd geboren is, omdat we dat van jongs af aan zo hebben geleerd.

mogen we weleens bedenken of hier bij ons sprake is van echt persoonlijk geloof in de onnavolgbare God of van een uit het hoofd geleerd lesje dat ons verder niets doet! Iets om als rechtzinnig protestanten eens goed over na te denken...

Helder belijdt de Heidelbergse Catechismus in Zondag 14: Wat nuttigheid verkrijgt gij door de heilige ontvangenis en geboorte van Christus? Dat Hij onze Middelaar is, en met Zijn onschuld en volkomen heiligheid mijn zonde, waarin ik ontvangen en geboren ben, voor Gods aangezicht bedekt.

Puntsgewijs geef ik nu een aantal overwegingen om de rijke betekenis van Jezus' ontvangenis door de Heilige Geest en geboorte uit de maagd Maria aan te duiden.

- De Geest zorgde voor de vorming van de menselijke natuur van Jezus in de schoot van de maagd Maria. Hij nam niet de plaats van een man in: er is geen sprake van zoiets als een goddelijk zaad, geen enkele voorstelling die maar in de verte doet denken aan heidense verhalen over goden die mooie meisjes verleiden. Heel eerbiedig en terughoudend wordt aangeduid hoe de Geest op een bijzondere wijze aan deze ontvangenis te pas kwam. Zo wordt van meet af aan duidelijk dat Jezus tegelijk waarachtig God en waarachtig mens is. - De Geest heiligde de menselijke natuur van Jezus. Zo is Jezus daarin de grote uitzondering op het hele menselijke geslacht dat Hij niet als zondaar is geboren en vervolgens ook heel Zijn leven zonder zonde is gebleven. Jezus wordt meteen 'van boven geboren' en behoeft dus niet wederomgeboren te worden, zoals dat van elk ander mensenkind geldt. Doordat aan Jezus' geboorte de man niet te pas komt, wordt Hij uitgelicht 'uit de samenhang, welke als een oordeel van God tussen de geslachten bestaat en is Hij niet krachtens Zijn geboorte beladen met de erf schuld, maar kan Hij daar vrijwillig onder gaan staan, om haar te dragen in onze plaats' (A.A. van Ruler). Zou Jezus geboren zijn uit Jozef en Maria samen of uit welk ander menselijk paar dan ook, dan zou Hij in zonde ontvangen en geboren zijn en daarom in Adam aan allerlei ellende, ja de verdoemenis zelf onderworpen. Dan zou Hij dus ten enenmale ongeschikt zijn geweest om de Middelaar tussen God en mensen te zijn.

- De Geest verenigde de menselijke natuur met de Persoon van de Zoon van God. Er is dus nooit een compleet menselijk individu, een 'meneer Jezus van Nazareth', geweest los van de Zoon van God. Er is sinds de ontvangenis in Maria's schoot alleen 'de Zoon van God in de menselijke natuur'. Hij is gebleven Wie Hij was. God, en Hij is geworden wat Hij niet was, mens. Mits goed verstaan kan dus gezegd worden dat God geboren is en dat Maria de moeder van God is. - Er zijn geen twee mensen die God voortbrengen. Er is God Die een mens, het meisje Maria, in dienst neemt om zo op aarde geboren te worden. In de geboorte van Jezus wordt de man uitgeschakeld omdat bij dit heilsfeit niet een bepaalde reeds bestaande persoon, een individu wordt aangenomen (en zoals we weten is er vanaf de conceptie al sprake van unieke individualiteit), maar de menselijke natuur wordt aangenomen! In de geboorte, of liever: bij de ontvangenis, voegt God de Zoon aan Zijn God-zijn ook het mens-zijn toe. Er is geen sprake van dat een reeds bestaand mens vergoddelijkt wordt!

- Jezus is niet verwekt door een menselijke vader en daarom ter wereld gekomen als een lot dat Hem overkwam. Neen, Hij is vrijwillig gekomen. Hij wilde geboren worden en daartoe heeft de Geest de weg gebaand.

- Gods heilig Kind Jezus kon nooit geboren worden langs de gewone weg van het samenkomen van man en vrouw. Zeker, het is iets moois wanneer man en vrouw in liefde seksueel samenzijn en wanneer zo de kinderzegen ontvangen wordt. Maar omdat wij mensen zondaren zijn, onreinen, kunnen wij nooit een rein kind voortbrengen. De menselijke akker kan sinds de zondeval nooit meer een volkomen heilige vrucht voortbrengen. Alle menselijke mogelijkheden lopen hier dood. Wij hebben in Adam wel het oordeel over ons ingeroepen, maar we kunnen dat niet meer ongedaan maken. Dat is de diep ontdekkende waarheid van de ontvangenis uit de Heilige Geest en de geboorte uit de maagd Maria. Diep beschamend voor ons mensen, die zoveel menen te kunnen. Hier staan we met al onze menselijke mogelijkheden en prestaties radicaal buiten spel. Hier gaat het om Gods werk alleen en Gods werk volkomen. Hier draagt de mens niets bij, hij is niet productief en hij heeft geen verlossingspotentie. Hier is de mens slechts receptief, ontvangend, aannemend in geloof.

Met deze overwegingen is zeker niet alles gezegd, maar wel is naar mijn overtuiging hiermee de kern geraakt. Laten we met diepe verwondering, ja in aanbidding dit heilsfeit van Christus' geboorte uit de maagd Maria geloven. Komt, verwondert u hier, mensen, ziet hoe dat u God bemint!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen