De predikant en zijn preken

P. Vermeer, Epe

Kleine Kroniek

Enige tijd geleden werd aan predikanten uit de Gereformeerde Bond gevraagd hoe zij hun eigen preken beoordelen. Velen blijken er een gevoel van onbehagen over te hebben. In het „Reformatorisch Dagblad" van zaterdag 3 november jl. vertelt dr W.H. Velema op openhartige wijze over zijn eigen ervaringen op dit terrein. Zijn bijdrage geven we in z 'n geheel aan u door: „Op zichzelf genomen is het geen slechte zaak dat predikanten niet tevreden zijn over hun preken. Het zou voor henzelf en voor de gemeente funest zijn als ze hun eigen werk prezen als het beste wat er is.

Deze zomer was het vijftig jaar geleden dat ik voor het eerst als student in een gemeente mocht voorgaan. Volgend jaar hoop ik te herdenken vijftig jaar lang bijna zon- dag aan zondag voor te zijn gegaan in kerkdiensten. Die ervaring heeft mij in de loop van vijf decennia, dus vijf keer tien jaar, heel wat geleerd.

Eén ding heb ik niet geleerd. Eigenlijk ben ik daar dankbaar voor. Ik heb niet geleerd tevreden te zijn over mijn eigen preken; laat staan mezelf een hoog waarde-ringscijfer daarvoor te geven. Wat mijzelf betreft kom ik maximaal tot de beoordeling: het kan ermee door. Het is een redelijke preek die boven de onvoldoende uitsteekt; of de gemeente er een hogere waardering aan toekent doet niets af van de bescheiden beoordeling die ik zelf meen te moeten geven. Het kan ermee door - dat is het maximum. Ik zeg dit niet uit voorgewende (en dus valse) bescheidenheid of nederigheid. Het kan ermee door, is het maximum.

's Maandags komt de gehouden preek bij mij terug met indringende vragen: Was de preek niet te vol? Zat er niet te veel in? Was zij wel praktisch en pastoraal genoeg? Ik neem aan dat meer predikanten die aanvechting van de maandag kennen. Dat bewaart een dominee er in elk geval voor hoog van zijn preken op te geven. Ik zeg tegen mezelf en anderen: Wees maar blij als je een voldoende krijgt. ledere predikant weet dat hij ook wel preken levert die beneden de maat zijn.

Daar heb je als predikant last van, allereerst tegenover de Heere God. Hij is het waard dat Zijn Woord klaarder en scherper, tegelijk ook voller verkondigd wordt dan ik het die zondag deed. Je hebt er ook last van tegenover de gemeente. Als je de Heere tekortdoet, doe je ook de gemeente tekort.

Dat is uiteraard niet een bewust bewerkt tekort. Het is je onmacht als predikant. Je kunt er soms niet bij. Je ziet het wel liggen, maar weet het niet zo te verwoorden als je het hebt geproefd. Je kon er niet helemaal bij. Dit geldt echt niet alleen op bepaalde zondagen voor een jonge dominee. Het kan ook een ervaren predikant overkomen. Daarom zeg ik: Geef als predikant, jong of oud, nooit hoog op van je eigen preken. Voor mij zal het maximum zijn dat Jezus Christus, mijn Zender, zegt: 't Kon ermee door. Ik heb Mijzelf herkend in jouw preek.

Er zit echter aan de ervaring van het preken ook nog een andere kant. Daar is op de preekstoel soms de ervaring van het echte contact met de gemeente. Het komt voor, en gelukkig meer dan één keer per jaar. Dat contact hangt er niet van af of je in een kleine gemeente voorgaat. Ik houd daar wel van. Niettemin heb ik deze ervaring ook wel in grote gemeenten.

In mijn ouderlijk huis, een pastorie, leerde ik de prachtige uitdrukking kennen: De gemeente was onder het beslag van het Woord. De gemeente was niet onder de indruk van de dominee en van zijn preek. Neen, het Woord Zelf nam de mensen mee. Ze werden door het Woord opgevangen en gevangengenomen.

Dat is gelukkig ook vandaag nog de werkelijkheid. Er gebeurt in zo'n kerkdienst iets. Ik weet niet precies wat en hoe en bij wie. Maar het is zeker dat de Geest zeer actief werkzaam is door en onder de prediking.

Zo'n ervaring stemt je als predikant dankbaar. Brengt datje dan tot een ander oordeel over je eigen preek? Allerminst. De indringende ervaring van het pastorale en geestelijke contact met de gemeente is immers niet aan de dominee en zijn preek te danken. Dat is een geschenk van de Heilige Geest. In de kerkenraadskamer wordt voor de dienst om de werking van de Geest gebeden. Dat doen we in de dienst zelf als gemeente bij monde van de voorganger ook.

Die ervaring is dan ook een gebedsverhoring. Zij is niet te danken aan de goede preek van de dominee. Het hangt er ook niet van af of hij die zondag beter werk levert dan gewoonlijk. Het past een dominee na zo'n dienst dan ook niet zijn preek te prijzen. Hij zal in dankbare verwondering de Heere danken voor het wondere werk en het grote geheim van de Heilige Geest in de banken en op de preekstoel. ledere predikant zal toestemmen dat zo'n doorleefde kerkdienst niet zijn werk, niet zijn prestatie is, maar enkel Gods gratie aan de gemeente en aan de dienaar zelf. Daarom kan de conclusie ook niet zijn: wat een geweldige preek vanmorgen. Dat zou tekortdoen aan de intensieve werking van de Heilige Geest.

Na zo'n dienst kunnen gemeente, kerkenraad en predikant alleen maar danken dat God krachtig werkzaam in de dienst aanwezig was. Dan wordt er iets beleefd. Hart, hoofd en gemoed worden in zo'n dienst aangedaan: Misschien in verschillende mate, maar toch heel reëel. Er zijn mensen die dat vooral of zelfs alleen willen zeggen als hun gemoed (dus hun emotie) wordt aangedaan. Er zijn echter ook mensen die door een bepaalde preek dieper inzicht kregen in Gods verlossingsplan en Zijn verlossingswerk.

Nu, daarbij zijn zeker ook het verstand en niet minder het hart betrokken.

Deze ervaring is er niet elke zondag twee keer. Laten we als gemeente en als voorganger bescheiden zijn, maar het wordt wel beleefd. Soms is een kort gesprek in de kerkenraadskamer na afloop van de dienst daarvan de bevestiging. Zo'n gesprek is niet strikt noodzakelijk. Een poging daartoe kan iets geforceerds hebben. Ze zijn er wel, van die korte reacties waarin niet de dominee geprezen wordt om zijn preek. Maar waarin de Heere geprezen wordt om Zijn genade, die Hij doet beleven. Dan is de Heere door Zijn Woord dichtbij, neen in het midden van de gemeente geweest.

Onlangs zei een oudere broeder heel spontaan in de kerkenraadskamer: „U hebt vanmorgen mijn ziel verklaard." Ik kende de uitdrukking vanuit mijn jeugd. De broeder bedoelde: Ik heb mijzelf herkend in de uitleg van het Woord. Ik moet het nog anders zeggen: Ik heb vanmorgen gezien Wie de- Heere voor mij is geweest en wil zijn, en wie ikzelf tegenover Hem ben.

Dan mag je als kerkenraad en predikant dankbaar zijn dat het Woord praktisch en persoonlijk tot de gemeente is gekomen. Toen ik naar huis reed, was er het dankbare gevoel: het kon ermee door vanmorgen, want de Heere heeft Zijn Woord voor de gemeente gebruikt."

Het is zondermeer een wonder van Gods genade dat Hij zwakke mensen wil gebruiken bij de verkondiging van het hoge Woord. Dat geeft moed om door te gaan al is en blijft het alles zo onvolmaakt, zo gebrekkig. Maar wil juist dat laatste de prediker niet ootmoedig en afhankelijk houden? Nimmer kan het in eigen kracht. Als in ootmoed en afhankelijkheid de dienst der prediking mag worden verricht, zal de gemeente er wel bij varen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen