Een „vergeten” artikel (4)

KERKELIJK LEVEN

door J. W. van Estrik, Goedereede

Het huwelijk in de kerk

Uit het Oude Boek is het nog maar weer eens in het rapport gezegd: man en vrouw zijn door God de HEERE geschapen en de eenheid tussen die twee is het weloverwogen werk van Hem. Er bestaat geen enkele twijfel: voor het huwelijk bestaat goede grond. De commissie heeft het rapport over het huwelijk gebodemd. De bijbel vormt de basis van een band die God op Zijn tijd ontbindt. Man en vrouw lopen aan de leiband van de Schrift. Het moment breekt aan dat bezien wordt hoe de kerk tegen het huwelijk heeft aangekeken en aankijkt. Een beschouwing van kerkelijke bijbelgetrouwheid. Zoals al gebleken is, is het tweede hoofdstuk getiteld 'Het huwelijk in de kerk'. In vogelvlucht is de visie op het huwelijk de eeuwen door beschouwd en bekeken of het verlopen van het kerkelijk getij aanleiding was om bakens te verzetten. De schrijvers wijden een tiental bladzijden aan achtereenvolgens de Israëlitische huwelijksopvatting, de visie op het huwelijk in de Oud Christelijke Kerk, het standpunt aangaande het huwelijk van de Rooms Katholieke Kerk en tenslotte het spreken over het huwelijk ten tijde van de Reformatie.

De huwelijkspraktijk in Israël

Voor de huwelijksopvatting in Oud Israël (het latere Jodendom met de invloeden uit het Hellenisme blijft bewust buiten beschouwing) dient het Oude Testament kennelijk als een belangrijke bron. Oud Israël ziet in het huwelijk de van God gewilde vorm van samenleving voor man en vrouw. Het wordt als een heilig verbond tussen die twee in ere gehouden. Het is daadwerkelijk een familieaangelegenheid. In het belang van de stam van de man en overeenkomstig het gebod van God is het huwen een (religieuze) plicht. Veel kinderen, met name zonen, wordt als een zegen van God gezien. Juist de belofte aan Abraham dat hij een talrijk nageslacht zou hebben en alle geslachten der aarde in hem gezegend zouden worden heeft de Godvrezende Israëliet goed in de oren geknoopt. Het moederschap is een grote eer voor de vrouw, daarentegen is onvruchtbaarheid het ergste wat een vrouw kan overkomen. Uit de bepalingen in de wet spreken enerzijds de patriarchale verhoudingen met een ondergeschikte positie van de vrouw, anderzijds ook de waarde van en de eer voor de vrouw. Bepalingen in de wet nemen de vrouw in bescherming. Opvallend genoeg is er plaats voor een echte liefde tussen man en vrouw: Izak beminde Rebekka, Elkana had Hanna lief, ondanks haar kinderloosheid. Voor een ascetische levenshouding waarin de seksuele gemeenschap vermeden moet worden, bestaat in Oud Israël geen ruimte. Die gedachte komt van buitenaf het Jodendom binnen.

De huwelij kspraktijk in de Oud Christelijke Kerk

In de Grieks-Romeinse wereld ligt er sterke nadruk op het heilig leven. Echtbreuk is een doodzonde en geslachtelijk verkeer buiten het huwelijk wordt scherp veroordeeld.

In de kerk is het huwelijk als een onverbrekelijke band tussen man en vrouw gezien. De overheid heeft een taak ten opzichte van het huwelijk. Dit neemt niet weg dat de kerk zelf toezicht houdt op het zedelijk leven van de gemeenteleden. Tegen een huwelijk met een ongelovige wordt ernstig gewaarschuwd. Opgemerkt wordt hoe een overspannen toekomstverwachting het doel dat bij Israël vooropstond, namelijk de plicht om te huwen tot instandhouding van het nageslacht, zijn betekenis verliest.

Bepaalde uitspraken van de apostel Paulus worden niet goed begrepen en verkeerd uitgelegd. Zij hebben aldus in de oud-Christelijke kerk invloed. Onder mensen die een spoedige terugkeer van de Heere Jezus verwachten, staan het huwelijk en de gezinsuitbreiding op de tweede plaats. Ascetische idealen, ook onder invloed van bepaalde geestelijke stromingen, worden gehuldigd. De gedachte ontstaat dat de geslachtsgemeenschap in het huwelijk alleen toegestaan is voor het verwekken van kinderen. De lichamelijke eenwording dus alleen met een zakelijke doelstelling. Ook begint men een uitzonderlijke betekenis toe te kennen aan de blijvende maagdelijkheid.

Het is niet moeilijk te zien hoe door verkeerde uitlegging, eigen meningen, vreemd gedachtegoed allerlei dingen aan bijbelse woorden over het huwelijk toegevoegd worden. Wanneer bij de klare wijn van de Schrift water wordt gedaan, verdwijnt de dieprode kleur en de goede smaak van de door God gegeven liefde.

Het huwelijk in de Rooms Katholieke Kerk

Voor het standpunt van de Rooms Katholieke Kerk ruimen de schrijvers van het hoofdstuk de meeste ruimte in. Zij tonen respect voor de manier waarop de Rooms Katholieke Kerk het huwelijk omschrijft en voor de ernst waarmee de heiligheid van het huwelijksleven wordt verdedigd. 'De twee grote wetten van het huwelijk die voor alle tijden gelden', zo tekent de commissie als standpunt van de Rooms Katholieke Kerk op, 'zijn eenheid en onverbreekbaarheid, d.w.z. het huwelijk mag slechts bestaan tussen één man en één vrouw (monogamie) en is als zodanig een hechte onverbrekelijke eenheid.' Dat is niet het enige. Er is oolc kritiek. Naar reformatorisch inzicht is het onaanvaardbaar hoe de Roomse Kerk één en ander vastlegt. Zij miskent ten onrechte de taak van de overheid ten opzichte van het huwelijk. 'De rechtsmacht over het huwelijk van gedoopten (ook van gedoopte niet- Rooms Katholieken) komt uitsluitend aan de R.K. kerk toe, die voor de gedoopten de overheid is.' Dit betekent dat Rooms Katholieken die burgerlijk getrouwd zijn voor de Roomse Kerk feitelijk niet wettig getrouwd zijn en in concubinaat leven. De overheid heeft volgens de Roomse Kerkleer alleen rechtsmacht over het huwelijk van de ongedoopten. De schrijvers van het rapport bestrijden dit op basis van de Heilige Schrift: 'Kerk en overheid hebben in het heilsplan Gods een onderscheiden functie en een eigen taak ook ten opzichte van het huwelijk.'

Het huwelijk van gedoopten heeft, aldus het Roomse standpunt, de kracht van een sacrament. Met de priester als officiële getuige der kerk wordt het sacrament door de huwenden aan elkaar bediend door elkaar als man en vrouw te aanvaarden. Opvallend is hoe de Roomse Kerkleer gebruik maakt van de Heilige Schrift. Bij het spreken over onder andere de relatie tussen seksualiteit en voortplanting neemt de Commissie een onderwaardering van de openbaring in de Heilige Schrift waar. Ten opzichte van de traditie en de natuurorde wordt de Schrift achtergesteld. De kwestie van de blijvende maagdelijkheid die we hierboven bij de Oud Christelijke Kerk al noemden, is hier bezwaarlijk genoemd: 'Ernstige bezwaren hebben wij ook tegen de prediking dat de maagdelijke staat als Gode welgevallig en verdienstelijk gesteld moet worden, naast de huwelijksstaat.' Duidelijk blijkt dat deze huwelijksstaat 'niet dezelfde hoogte bereikt die het leven in vrijwillige onthouding aan waardering ten deel valt'. Het is niet mogelijk zich hier op Paulus te beroepen die nooit reserves tegenover het huwelijk had uit verachting van het lichaam als het lagere.

Het huwelijk ten tijde van de Reformatie

In het rapport concluderen de schrijvers dat 'de Reformatoren zich zeer positief over de betekenis en de waardij van het huwelijk hebben uitgelaten' om er direct aan toe te voegen dat zij 'echter hebben afgewezen dat het huwelijk door Christus tot Sacrament zou zijn verheven'. Na het kennisnemen van hun opvattingen is het voor de Commissie toch de vraag 'of de Reformatoren in hun waardering van het seksuele leven zich voldoende van de oude hellenistische zuurdesem konden reinigen, als was door hun these, dat het huwelijk God behaagt, veel gewonnen.'

Ons huwelij ksformulier

Men stelt dat het nieuwe inzicht van de Hervormers in ons huwelijksformulier een neerslag kreeg, 'waarvoor wij dankbaar kunnen zijn (ondanks formuleringen die herziening nodig hebben).' Nadrukkelijk wordt de gemeente voorgehouden dat het huwelijk een ordening van God is waaraan Hij Zijn zegen wil schenken! Een huwelijkssluiting gaat niet buiten het geloof om. Het is God Die samenbrengt. De volgorde van de oorzaken laat de definitieve wending in de huwelijksopvatting zien: voorop gaat het wederzijds elkaar tot steun zijn, dan volgt de opvoeding die meer dan de voortplanting in het centrum staat en tenslotte volgt de derde oorzaak de vermijding van hoererij. Graag nemen we hier de woorden over die blijk geven van de hoge waardering van het klassieke huwelijksformulier. Vijftig jaar geleden schreef men de volgende tekst en waardeerde men de realiteitszin: 'Hoewel het huwelijk hoog gewaardeerd wordt, maakt het formulier zich niet schuldig aan idealisering (vgl. de aanhef). Nuchter en zakelijk, met vermijding van alle romantiek, wordt over het huwelijksleven en de verplichtingen, die het meebrengt voor man en vrouw gesproken. Tevens wordt hei publieke karakter van het huwelijk aangegeven, want het is een aangelegenheid waarmee ook de ouders (voogden) te maken hebben. Ook de overheid bemoeit er zich mee, omdat het huwe­ lijk een zaak is, die de ordening van het maatschappelijk leven aangaat. Tenslotte is het ook een zaak van de gemeente, die om haar voorbede wordt gevraagd en van de kerkenraad, die toezicht heeft te houden, dat het huwelijk als inzetting Gods niet wordt aangetast (vgl. het inbrengen van wettige bezwaren bij de Kerkenraad en de afkondiging).' Een citaat, waarvan akte!

De les uit de geschiedenis

Wat is het nut of de zin van zo'n kerkelijk overzicht? Wat reikt onze Hervormde Kerk hiermee aan? Is er winst mee te doen? Is er lering uit te trekken? Jazeker! Kort en bondig: ga niet bij de Bron (te weten de Bijbel) weg, want dan verwatert het huwelijk. Houd vreemde leringen en eigen uitleggingen buiten de deur, want vreemde elementen geven aan het huwelijk een eigenaardig gezicht, soms een verwrongen om nog maar niet te zeggen onherkenbaar gezicht. Het klassieke huwelijksformulier blijkt bovendien van goed allooi. Voor een goed verstaander: Bronwater. En: de gehuwden die hun huwelijksleven uit de goede Bron vernemen en putten, genieten een bron van inkomsten. Tengevolge waarvan zij elkaar veel en zoveel temeer hebben uit te delen!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen