Kanttekeningen bij het geloof (7)

door M. Goudriaan, Lunteren

GELOOFSLEER

Levend geloof. Kenmerken?

In de Bijbel worden we gesteld voor het donkere gegeven dat er geloof is, dat niet levend en dat niet oprecht is. Het gaat hier maar niet om een sombere constatering van een of andere theoloog, maar om duidelijke bijbelse uitspraken. Jakobus schrijft over een dood geloof, in het Evangelie wijst Jezus op een ontvangen van het Woord dat "voor een tijd" is en daarmee voorbijgaand (de gelijkenis van de zaaier). Om niet meer voorbeelden te noemen, er is een geloof dat alleen het verstand beroert en zich richt op bepaalde leerstukken zonder de hartelijke verbondenheid met de Heere. De Catechismus vraagt met zoveel woorden naar een waar geloof. Misschien kent u van nabij wel voorbeelden van mensen die eens zoveel beloofden, maar... Misschien vraagt u met de discipelen: ben ik het, Heere... ?

Luther spreekt ergens in zijn Galatenbrief over een redeneergeloof dat wauwelt, maar geen geest en kracht heeft. Andrew Gray heeft het over een geschilderd geloof het leeft niet, er is alleen sprake van een laagje verf. De Schrift zelf geeft ons trouwens aan­ grijpende en onthutsende voorbeelden. Wat moeten we met deze gegevens aan? In ieder geval is er reden om ze aan de orde te stellen in het kader van onze kanttekeningen bij het geloof.

Het komt me voor dat het voor het persoonlijk leven en voor de prediking van de grootste betekenis is om in het oog te houden, dat het levend geloof nooit op zichzelf staat. Het heeft altijd onafscheidelijke vrienden en gaat gepaard met andere gaven van de Heilige Geest. Ook zijn er de vruchten van het geloof. Om het wat toe te spitsen op de prediking: we hebben zo te spreken over het geloof, dat haar verbondenheid met andere genadegaven aan de dag komt. Concreet betekent dat onder andere dat in ons spreken en preken geloof niet losstaat van bekering.

Levend geloof functioneert en leeft in het geheel van het geestelijk leven met al zijn uitingen, met zijn noden en verwondingen, met zijn vreugden en hoop, met zijn boetvaardigheid en verootmoediging, maar ook met zijn troost en bemoediging, met de bekering en het dragen van vrucht, met zijn honger en dorst naar gerechtigheid, en wat misschien wel het meest kenmerkend is: met zijn dierbaar, kostbaar achten van de Heere Jezus Christus. Levend geloof wordt gekenmerkt door hartelijke verbondenheid aan en steunen op Hem Die het Leven is! Niet voor niets zegt Calvijn dat de hele dienst van de Heere rust op twee pijlers: de boetvaardigheid en het vertrouwen op de Heere.

Altijd weer aangrijpend is het om in het Nieuwe Testament te lezen, dat zo kort na Pinksteren reeds de gemeente bedreigd wordt door grote gevaren en dat er naast de opmars van de dwaalleer ook een dood geloof is. Hier en daar zien we een geloof, of zogenaamd geloof, dat niet van het goede soort blijkt te zijn. Als het waar is wat Calvijn ons in het prachtige begin van zijn Institutie voorhoudt, namelijk dat zelfkennis en kennis van de Heere met elkaar verstrengeld zijn en niet gescheiden kunnen worden van elkaar, dan moet het ook schorten aan zelfkennis als de geloofsband aan de Heere ontbreekt. Dat blijkt inderdaad waar te zijn. Heeft het daar misschien mee te maken dat John Owen eens zei, dat hij in een definitie van het geloof toch graag altijd iets zag van de zelfkennis en de verootmoediging voor God?

Het Evangelie van Johannes spreekt over mensen die op een bepaald moment niet meer in Jezus geloven. Blijkbaar was hun geloof niet blijvend, niet echt. Met zulke bijbelse gegevens voor ogen hoeft het ons niet te verbazen, dat men wel spreekt over kenmerken van het geloof. Zijn er bepaalde eigenschappen, kenmerken die aantonen dat een bepaald geloof echt is? Waar kun je een levend geloof aan herkennen? Of is alle spreken over kenmerken gevaarlijk en onbijbels? Wat te denken van de zogenaamde kenmerkenprediking?

Het spreken over kenmerken heeft onmiskenbaar bijbelse wortels .Veelzeggend is in dit verband de uitdrukking die we in de Johannesbrieven nogal eens tegenkomen: Hieraan kennen wij...". Een voorbeeld: "En hieraan kennen wij, dat wij Hem gekend hebben, zo wij Zijn geboden bewaren" (1 Joh. 2: 3).Wat Johannes hier duidelijk wil maken, wordt door de profeten aangetoond als zij verkondigen dat het betrouwen op de Heere gekenmerkt wordt door de wandel op Zijn wegen. De Heere Jezus spreekt de heldere woorden over bomen die gekend worden aan de vruchten. De gemeente van Laodicéa is in het oog van de mensen een heel bloeiende gemeente, maar toch blijkt er iets mis te zijn met het geloof van de Laodicensen. Het wordt niet gekenmerkt door de ootmoedige wandel met de Heere maar door lauwheid. In de Ned. Geloofsbelijdenis wordt dan ook niet alleen gesproken over de eigenschappen van de ware kerk, maar ook van de kenmerken van de levende lidmaten van de kerk. In de eerste plaats wordt dan het geloof genoemd! De andere kenmerken kunnen dan mede als kenmerken van dat geloof ge- zien worden. Onder andere wordt gewezen op het vlieden van de zonde en het najagen van gerechtigheid, het liefhebben van God en de naaste en het kruisigen van het vlees. Dezelfde gedachten over geloofskennierken komen we tegen in de Dordtse Leerregels.

Nu is het wel een uiterst belangrijke vraag hoe deze kenmerken gehanteerd worden in het persoonlijk leven en in de prediking. Welke plaats nemen zij in en welk gebruik wordt ervan gemaakt? Hier vallen beslissingen en gaan wegen uiteen! Het komt me voor dat de juiste weg tussen het steunen op kenmerken enerzijds en het ontkennen van kenmerken anderzijds een smal pad is. Het laatste - de kenmerken eenvoudigweg ontkennen - is geen bijbelse weg, zo zagen we. Anderzijds mag het geloof niet gegrond worden op kenmerken in plaats van op het Woord. Er is iets wat wel aangeduid wordt als kenmerkenprediking. We hebben dan het oog op een prediking waarin een heel grote plaats wordt ingeruimd voor de kenmerken, zozeer dat de mens wordt teruggeworpen op zichzelf en zijn kenmerken. De kenmerken en het gericht-zijn daarop krijgen een overheersende betekenis, zodat Christus en Zijn werk in de schaduw dreigen te geraken. Gelovigen in hun strijd en aanvechtingen worden gewezen op de kenmerken van geloof en geestelijk leven, opdat ze zo bemoedigd worden. Is het daarentegen niet juist een kenmerk dat men tenslotte alleen getroost kan zijn met een Ander?

Ter afsluiting van dit artikel - het voorlaatste van onze serie - geef ik enkele pastorale opmerkingen van Hugo Binning door. Hij brengt onder andere naar voren dat bij bepaalde misvattingen met betrekking tot het geloof, als bijvoorbeeld de gedachte dat het geloof geen wankelen en twijfel kent, alle kenmerken uit de Bijbel geen vastheid geven. Verder constateert hij niet alleen een gebrek aan zelfonderzoek bij mensen die op hun oude weg voortgaan, maar ook soms een teveel aan zelfonderzoek bij sommige kinderen van God."Zij nemen soms zoveel tijd om na te speuren wat er is, dat ze geen tijd hebben om te doen en na te jagen wat er nog niet is". Ook signaleert hij het gevaar dat iemand meer bezig is met de vraag: is mijn geloof echt? , dan dat hij bezig is om het Voorwerp van het geloof, Christus, te zoeken en aan te roepen. "Wanneer u zich buiten de weg bevindt, luister dan haastig naar de duidelijke stem van het Evangelie: dit is de weg. Ik ben de Weg, zegt Christus. Niet te willen of te durven geloven voordat u in het geloof bent en de kenmerken van het geloof ziet, is onredelijk".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen