Bunyan en zijn Christenreis (1)

UIT DE SCHAT VAN DE KERK

door P. de Vries, Elspeet

De Christenreis (in het Engels The Pilgrim's Progress; letterlijk vertaald is dat De Pelgrimsreis) is het bekendste werk van de Engelse prediker John Bunyan. Dat werk maakte hem reeds in zijn eigen tijd tot een beroemd man. De Christenreis is niet het eerste geschrift van Bunyans hand. Reeds vele stichtelijke werken had hij geschreven voor hij tot de publicatie van de Christenreis overging. Zijn eerste werk Some Gospel Truths Opened according to the Scriptures verscheen in 1656 De Christenreis kwam in 1678 van de pers. Vermoedelijk is Bunyan in de tweede helft van zijn eerste langdurige verblijf in de gevangenis aan het schrijven ervan begonnen. Bunyan heeft de Christenreis gepresenteerd als een droom die hij kreeg in een grot. Die grot is de gevangenis waar hij verbleef. We lezen dat de verteller uit zijn droom ontwaakt op het punt dat Christen de Lieflijke Bergen wil verlaten. Hij slaapt opnieuw in en de vertelling gaat verder. Waarschijnlijk slaat het ontwaken op Bunyans ontslag uit de gevangenis in 1672 en het inslapen op zijn hernieuwd verblijf in de gevangenis in 1676. Zeker is dat hij tijdens dit tweede verblijf de Christenreis voltooid heeft. Vanwege het goede onthaal van De Christenreis schreef Bunyan een vervolg dat in 1684 verscheen en in het Nederlands is vertaald onder de titel De Christinnereis. Er is wel gezegd: In de Christenreis komen we Bunyan als mens en als christen tegen en in de Christinnereis als predikant.

De Christenreis is een groot werk zowel theologisch, dan hebben we het over de . boodschap, als ook literair, dan praten we over de vormgeving. Bunyan had alleen maar lagere school, maar wie de Christenreis leest gevoelt dat hij daarin geconfronteerd wordt met het werk van een zeer begaafd mens. Bunyan was een Engelsman die in de zeventiende eeuw leefde. Dat merk je aan de beelden die hij gebruikt. De tekening van het landschap, van gebouwen en steden is gebaseerd op wat Bunyan met eigen ogen zag. Vooral de dialogen van de Christenreis bevatten tal van zinspelingen op de kerkelijke en geestelijke situatie van zijn dagen. Echter ook wie dat allemaal ontgaat kan door de Christenreis gesticht worden. Juist daarin blijkt dat we met een werkelijk klassiek werk te doen hebben, een werk dat de tijd waarin het werd geschreven overstijgt.

Bunyan heeft gebruikgemaakt van de stijlfiguur van de allegorie. Bij de allegorie heeft het verhaal tot in de details toe een geestelijke betekenis. In de Middeleeuwen bereikte de allegorie een grote populariteit. Zij werd gebruikt om de boodschap van de kerk aan het eenvoudige volk duidelijk te maken. Bunyan heeft deze stijlfiguur in dienst gesteld van de verkondiging van het Evangelie van enkel genade. Nu is de kracht van de Christenreis dat het meer is dan een allegorie. Je zou dit werk ook als een uitgewerkte gelijkenis kunnen typeren, een gelijkenis waarin een persoon centraal staat.Als ik een vergelijking mag maken met één van de gelijkenissen van de Heere Jezus Christus is het met die van de verloren zoon.De literaire kracht van zo'n gelijkenis waarin een persoon centraal staat, is dat het je ertoe oproept je met die persoon te identificeren. Zo kan je ook meegenomen worden door een boek dat je leest. Nu gaat het uiteindelijk om identificatie, om herkenning op een veel dieper niveau. Bij de gelijkenis van de verloren zoon is de grote vraag. Herken jij in die verloren zoon jezelf? Dat is nu ook de vraag waar de Christenreis ons mee confronteert: Herken je in Christen jezelf? Herken je in zijn pelgrimsreisje eigen levensgang?

Bunyan heeft nadrukkelijk aandacht gevraagd voor de veelkleurigheid van de leidingen van God met Zijn kinderen. In de Christenreis komen we niet alleen Christen tegen maar Getrouw, Hoop en Kleingeloof. Meer nog dan in de Christenreis het geval is, komt de veelkleurige leiding die God met Zijn kinderen houdt in de Christinnereis naar voren. Dat neemt niet weg dat de levensweg van Christen markeringspunten bevat die bij elke ware christen herkenning oproepen. Christen woont in de stadVerderf. Door het lezen van een boek komt het tot de ontdekking dat de stad waarin hij woont met vuur verdelgd zal worden. Niemand kan de onrust die bij hem ontstaat, wegnemen. Het eerste wat in ieders leven moet gebeuren is dat hij ontdekt wordt aan zijn schuld. Daartoe gebruik de Heere Zijn Woord en wel in het bijzonder de bedreigingen ervan. Augustinus schreef al in zijn boekje Het eerste geloofsonderricht: "Het gebeurt namelijk uiterst zelden - nooit mag ik wel zeggen - dat iemand komt met de wil om christen te worden zonder dat hij op de één of andere manier door de vrees voor God is getroffen. Al voortgang makende zal hij ook deze gezindheid bereiken, dat hij God meer liefheeft dan hij de hel vreest. Ook al zou God tot hem zeggen: "Leef maar altijd door in vleselijke genietingen en zondig maar zoveel gij kunt; gij zult niet sterven en in de hel geworpen worden, maar enkel en alleen niet bij Mij zijn" - hij zou daar toch voor terugschrikken en helemaal niet zondigen, en nu niet om niet terecht te komen in wat hij vreesde, maar om Hem Die hij zo liefheeft niet te grieven. Hem in Wie alleen die rust is te vinden die het oog niet heeft gezien, het oor niet heeft gehoord en die in het hart van de mens niet is opgekomen, de rust die God bereid heeft voor wie Hem liefhebben."

Ontdekking aan schuld is nodig, maar daarmee is een mens niet gered. Het gaat erom dat hij van zijn schuld verlost wordt. Er is er maar Eén Die ons verlossen kan en dat is de Heere Jezus Christus. Om tot Hem te vluchten moetje wel weten wie Hij is. Hij moetje verkondigd worden. Het geloof is immers uit het gehoor. In de Christenreis ontmoet Christen Evangelist die wijst hem op de Enge Poort. Daar moet hij naar toe. Daar zal hem verder de weg gewezen worden. Christen moet bekennen dat hij die poort niet ziet. Door de poort valt echter ligt. Als Evangelist hem op het licht wijst, antwoordt Christen dat hij meent wat te zien. De Poort, het Licht en later in de Christenreis het Kruis zijn allemaal beelden voor Christus en Zijn werk. Buiten Christus is geen zaligheid. In de kennis van Christus is er sprake van toename. Dat heeft Bunyan met de op elkaar volgende en bij elkaar aansluitende beelden van het licht, de poort en het kruis bedoeld. Christen volgt het advies van Evangelist op en spoed zich naar de Enge Poort. De gang van Christen van de Enge Poort is een beeldende weergave van de innerlijke of krachtdadige roeping. Overtuigd van zonde en schuld vlucht de zondaar tot Christus Die hem in het Evangelie wordt aangeboden. Alleen in Hem is hij rechtvaardig voor God.

De Christenreis laat ons zien dat wij aan het hinken en tot zinken ieder ogenbHk geneigd zijn. Christen komt in de poel Moedeloosheid terecht. Maar terwijl Plooibaar terug gaat, klimt Christen er aan de andere kant uit of beter gezegd hij wordt eruit geholpen. Voor hij de Enge Poort bereikt slaat hij trouwens eerst nog een zijweg in. Hij laat zich raden door Wereldwijze die hem stelt dat hij naar het dorpje Zedigheid moet gaan om daar geholpen te worden door Wettisch. Het wordt een grote mislukking. Wat hier beschreven wordt is de dwaling waar de apostel tegen gewaarschuwd heeft in de brieven aan de Galaten en de Hebreeën. Wat een les is het om te leren dat we enkel en alleen uit genade zalig worden. Christen heeft dat met vallen en opstaan moeten doen en bij wie gaat het nu uiteindelijk anders. Christen komt vervolgens bij de Enge Poort. Daar wordt hem de weg verder gewezen.

Tussen de Enge Poort en het Kruis ligt het huis van Uitlegger. Het huis van Uitlegger is één van de beelden die wij in De Christenreis tegenkomen voor de kerk des Heeren. Wij zijn daarvan de kerk al tegengekomen in de persoon van Evangelist. Daar valt de nadruk op de heenwijzing naar Christus. Verder de Christenreis is het paleis Lieflijkheid een beeld van de kerk. Daar gaat het dan vooral om de kerk als gemeenschap der heiligen. Het huis van Uitlegger is de kerk als plaats waar het Woord ontvouwd wordt, waar wij antwoord krijgen op onze geestelijke vragen. Een van de redenen waarom kinderen Gods in het donker verkeren is dat zij het rechte zicht op Christus en Zijn werk missen. De prediking kan daarbij een hinderpaal zijn. Het kan echter ook zijn dat door de prediking vragen worden beantwoord. Als dat het geval is behoeft de weg van de Enge Poort naar het Kruis niet lang te zijn. Dat zien we nu juist in de Christenreis. Bunyan heeft het Kruis en de Enge Poort niet direct bij elkaar geplaatst om aan te geven dat de zekerheid aangaande eigen christen-zijn niet tot het wezen van het christelijke geloof behoort. Wezenlijk is dat we op Christus ons vertrouwen stellen. De zekerheid van de oprechtheid van het eigen geloof is een vrucht daarvan. Bij het Kruis raakt Christen niet alleen zijn pak kwijt, maar ontvangt hij ook een rol. Deze rol is het beeld van de verzegelende werking van Gods Geest. We zouden ook kunnen zeggen dat deze rol het beeld is van de bevinding van een christen. Wie aan de hemelpoort geen rol kon tonen werd niet binnengelaten.

Hierbij maak ik de opmerking dat we steeds in de gaten moeten houden dat de Christemeis een verhaal is en geen dogmatische verhandeling. Christen ontvangt de rol bij het Kruis, terwijl hij al een kind des Heeren was voor hij bij het Kruis aankwam. Bunyan kan echter niet alle zaken die hij vertellen wil, in één keer naar voren brengen. In de Chrisdnnereis ontvangt Christinne nog voor zij aan de pelgrimsreis begonnen is een brief uit de hemel die haar door Geheim (een aanduiding voor de Heilige Geest) wordt overgebracht. Deze brief geurt van de parfum. In de Christinnereis is deze brief onder andere een beeld voor de verzegelende en vernieuwende werking van Gods Geest. Christinne ontvangt het zegel van de Heilige Geest in tegenstelling tot haar man al helemaal aan het begin van haar pelgrimsreis. In de Christenreis lezen we van Kleingeloof die van zijn geld werd beroofd, maar zijn juwelen behield. Deze juwelen slaan dan weer op het werk van Gods Geest in de harten van de gelovigen.Wezenlijk voor elke christen is dat hij door Gods Geest wordt geleid. Daarom kan hij ook getuigen van datgene wat God hem deed ondervinden.

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen