(Het vijfde gebod) - II Over gezag en gezagsdragers

UW GEBOD IS ZEER WIJD

door A.J. Kunz, Groot-Ammers

Kinderen en hun ouders

Het vijfde gebod bepaalt ons bij het gezin, bij ouders met hun kinderen en bij kinderen met hun ouders. Het bepaalt ons vooral hierbij: dat God ons door de hand van onze ouders wil regeren. Eert uw vader en uw moeder. Dit wordt allereerst tegen kinderen gezegd. Al hoeven we niet alleen aan kleine kinderen te denken. Het is zelfs waarschijnlijk dat het vijfde gebod allereerst spreekt over de verantwoordelijkheid, die volwassen kinderen tegenover hun oud geworden ouders hebben.

Onze ouders: dat gaat in de Bijbel verder dan alleen onze vader en moeder. De Bijbel denkt in generaties. Wij hebben voorouders. Daar kunnen we van leren, tenminste als ze in de wegen des Heeren hebben gewandeld. Wie zijn ouders onteert, maakt zich in feite los uit de keten van de geslachten. Waar de ouders niet meer geëerd worden, daar raakt de samenleving ontwricht. Een gezagscrisis in de gezinnen heeft gevolgen voor de hele maatschappij.We zien deze gevolgen in onze eigen samenleving.

Eert uw vader en uw moeder

In het vijfde gebod eist God dat wij onze ouders eren. Het Hebreeuwse woord, dat voor 'eren' gebruikt wordt, betekent: 'zwaar zijn', 'gewichtig zijn'. Het woord wordt ook gebruikt voor God: de heerlijkheid van God is datgene wat God tot God maakt. Als wij worden opgeroepen om onze ouders te eren, dan betekent dit dat we hen het voUe pond moeten geven. Dat moeten onze kinderen en onze jongeren bedenken. God vraagt gehoorzaamheid. Onze ouders dragen gezag. De HEERE wil ons door onze ouders regeren. Alleen al daarom hebben we onze ouders te eren. We kunnen hen niet zomaar aan de kant schuiven.

Als we de Decaloog lezen in het grote verband van de vijf boeken van Mozes, dan moet ons opvallen hoeveel nadruk er op de opvoeding gelegd wordt. We noemen de boeken van Mozes de thora. Het gaat hier over de weg die een Israëliet moet gaan: de weg van Gods verbond. Daar horen ook de leefregels van Gods verbond bij. De ouders zijn geroepen om hun kinderen bekend te maken met de Heere en met Zijn heilige wil. De volgende keer zullen we de verantwoordelijkheid van de ouders in de opvoeding bezien. Ditmaal gaat het om de houding van de kinderen. Paulus roept de ouders in Efeze 6 op om hun kinderen op te voeden in de lering en vermaning des Heeren. De catechismus legt dit uit voor de kinderen: God wil in het vijfde gebod dat ik mij aan de goede leer en straf van mijn ouders met behoorlijke gehoorzaamheid onderwerp. Dat kan wel eens spannen. Zeker als je als kind dingen wilt, die de HEERE verbiedt. God eist van ons dat we ons aan de goede leer van onze ouders onderwerpen. Hij wil ons immers door de hand van onze ouders regeren? Bij de opvoeding hoort ook de straf. Bijbelse tuchtiging leert ons waar onze grenzen liggen. God tuchtigt iedere zoon die Hij aanneemt, zegt de Bijbel. In die zin hebben we ons ook aan de straf van onze ouders te onderwerpen.

Dit staat haaks op de geest van onze tijd. Het (ouderlijke) gezag wordt door velen onder kritiek gesteld. Gaan we als kinderen op een bijbelse manier met onze ouders om? Die vraag zullen we voor Gods aangezicht moeten beantwoorden. Kennen wij die bijbelse gehoorzaamheid? Dat heeft overigens niets te maken met slaafse vrees. Jonge kinderen mogen niet vragen: waarom? Ik denk dat die vraag bij de groei naar de volwassenheid wel een plaats mag krijgen. Niet om onze ouders ter verantwoording te roepen. We mogen echter wel van onze ouders vragen dat ze vanuit Gods Woord ons de leefregels van God uitleggen. Het gaat in het vijfde gebod immers om het voorgaan in de vreze des HEEREN.

Liefde

De catechismus noemt bij de uitleg van het vijfde gebod naast 'eren' ook 'liefde en trouw bewijzen'. We kunnen dit lezen als een nadere invulling van het eren van onze ouders. Wij kunnen onze ouders alleen maar eren als we hen liefhebben. Liefde is de vervulling van de wet. De oudste zoon uit de gelijkenis deed precies wat zijn vader wilde.Terwijl die jongste zoon - wij noemen hem de verloren zoon - alles deed wat zijn vader verboden had. We zouden denken: die oudste zoon heeft ernst gemaakt met het vijfde gebod. Dat zegt hij zelf ook: Ik heb nooit uw gebod overtreden. Toch overtrad hij dit gebod. Er was geen liefde.

Trouw

Naast de liefde spreekt de catechismus over 'trouw'. Samen met de liefde is de trouw het cement van het gezin. Als we als los zand aan elkaar hangen, dan valt het gezin uit elkaar. Trouw, dat betekent dat we aan elkaar verbonden zijn. Dit aspect van 'eren' gaat misschien wel het meeste spelen als we als kinderen het ouderlijke huis verlaten. We kunnen onze ouders laten vereenzamen. Door af en toe plichtmatig op bezoek te komen, maar als er verder geen wezenlijk contact is. Trouw zijn. Dat kan moeilijk zijn. Juist als onze ouders hulpbehoevend of zelfs dement worden. Gelukkig zijn ze er: kinderen die ook dan trouw zijn. We moeten elkaar erop wijzen, juist als onze samenleving verhardt. Trouw moet blijken.

Geduld

Ook onze ouders zijn niet volmaakt. Het zijn mensen met hun zwakheden en gebreken. Juist als kinderen kennen we de zwakke punten van onze ouders. Ze zijn ook zondige mensen. Dit betekent niet dat we de zonden van onze ouders moeten bedekken. Er zijn zonden van ouders, bijvoorbeeld incest, die niet bedekt kunnen blijven. We zijn echter wel geroepen om met hun zwakheden en gebreken geduld te hebben. Want opvoeden blijft mensenwerk. Ook opvoeden bij de gratie Gods.

Een gebod met een belofte

Paulus noemt het vijfde gebod 'het eerste gebod met een belofte' (Efeze 6:2). De HEERE belooft verlenging van onze dagen in het land dat de HEERE, uw God, u geven zal. Dat wordt gezegd tegen de Israëlieten, onderweg naar Kanaan. Paulus breidt het in Efeze 6 verder uit: 'opdat het u welga en gij lang leeft op de aarde'. Daar komen ook de landen van de heidenvolkeren in zicht. Beide keren gaat het wel om dit aardse bestaan. In Kanaan of waar we ook onze woonplaats hebben. Calvijn zegt in zijn uitleg van het vijfde gebod: 'De Heere sprak in het bijzonder tot de Israëlieten over het land, dat Hij hun tot een erfenis beloofd had. Indien dus het bezit van het land het pand was van de goddelijke goedertierenheid, dan moeten we ons er niet over verwonderen als de Heere Zijn genade wilde betuigen door het schenken van een lang leven, waardoor het geschiedde dat men lange tijd de vruchten plukte van Zijn weldadigheid. De betekenis van dit gebod is dus: eer uw vader en uw moeder, opdat gij gedurende een lange levenstijd de vruchten moogt genieten van het bezit van het land, welk bezit u tot een getuigenis zal zijn van Mijn genade. Maar omdat de gehele aarde voor de gelovigen gezegend is, rekenen wij terecht het tegenwoordige leven onder de zegeningen Gods' {Institutie II, VIII).

We zullen dit nooit zomaar op individuele situaties mogen toepassen. Het is niet zo dat iedereen die oud wordt, het vijfde gebod heeft gehouden. Evenals we ook niet mogen zeggen dat iemand die jong sterft, zijn ouders niet heeft geëerd. Een dergelijke rekenkunde kent de Bijbel niet. Maar dit laat onverlet dat God belooft dat Hij Zijn zegen geeft aan allen die Hem liefhebben en Zijn geboden onderhouden. De HEERE belooft een eeuwig leven; Hij belooft ook een gezegend leven op de aarde. Hij die op U vertrouwt. Uw wetten onderhoudt, vindt daarin grote loon!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen