Buitenland.

Duitschland. Twee vrije Luthersche kerken te Berlijn. Strijd tegen ontucht. Arbeid van Stöcker. Graaf Hoensbroe ck.

Onlangs bezocht een predikant der Evangelische Staatskerk, de van den Staat onafhankelijke Evangelisch Luthersche kerk te Berlijn, die buiten de landskerk staat. Het was voor den leeraar een verkwikkenden indruk, er getuige van te zijn, dat daar eene gemeente vergaderde, die even getrouw met den mond belijdt, als zij door daden van offervaardigheid wil toonen, dat hare belijdenis ernstig gemeend is. Dit beschaamde den predikant der lands­ kerk, want hij dacht aan de karige offers der Luthersche kerk, die aan den Staat verbonden zijn.

Die Evangelische Luthersche gemeente ziet zich genoodzaakt, een tweede kerkgebouw in het noorden van Berlijn te bouwen. Doch hare middelen zgn daartoe niet toereikend. Daarom deed zij een beroep op de offervaardigheid der Lutherschen waar zij zich bevinden. En dè predikant zegt niet: jammer dat deze keik niet tot de Staatskerk behoort, anders zouden we haar kunnen helpen, neen, hg wekt alle Lutherschen op om de zustergemeente bij te staan, omdat men vooral het oog moet houden op de gemeenschappelijke belijdenis. Hoe zijn in Nederland de toestanden gansch anders. Ach, mocht ten onzent de belijdenis der Gereformeerde kerken de banier worden, waaronder al het volk des Heeren optrekt! |.

Behalve genoemde Luthersche gemeente heeft men nog te Berlin eene gemeente van Lutherschen, die tot de Imnianuel-synode behooren. Deze gemeente is niet in het bezit van een kerkgebouw en heeft ook geen predikant. Om de zes weken komt een predikant van Jabel naar Berlijn; de vijf andere zondagen behelpt men zich met het lezen eener predikatie. Ue overheid staat voor het houden dier godsdienstoefeningen welwillend een schoollukaal af. De leden der gemeente komen, al wonen zy zeer ver uit elkander, steeds getrouw op. Jammer is het, dat in het middelpunt van de unie, gelijk dit Berlijn is, de Luthersche kerk niet hare eenheid openbaart.

De verdeeldheid onder degenen die niet met de Unie willen medegaan, waardoor zoowel het specifiek Luthersche als het specifiek Gereformeerde dreigt verloren te gaan, geeft den mannen der landskerk aanleiding om te wijzen op zegen die de Unie brengt. Dat die »zegen" moet verkregen worden, en dus geen zegen is door veiflauwing der grenzen, wordt helaas niet ingezien.

Ofschoon in de laatste jaren het kerkbezoek te Berlijn verbeterd is, krijgt ieder die Pruissen's hoofdstad bezoekt den indruk, dat het gros der bevolking van de kerk vreemd is, en zelfs vijandig tegen het Christendom staat. De kerk is niet meer eene macht in het volksleven. Trots den bewonderènswaardigen ijver van onderscheidene vereenigingen binnen en buiten de landskerk, trots al den arbeid der stadszending met den wakkeren Stöcker aan het hoofd, die hare netten overal uitwerpt, trots de arbeid der kerk en der vereenigingen gesteund wordt door de offervaardigheid van velen ook uit de hoogste standen, gelukt het wel, enkelen uit de macht des ongeloofs te redden, maar de massa wordt door den altijd wassenden stroom der revolutionaire iheoriën medegesleurd. Des zondags verdwijnen de kerkgangers in den vloed van menschen, die de dingen dezer wereld najagen. Koffiehuizen en restaurants zijn \an den morgen tot den avond overvol. Van trams en andere verkeersmiddelen wordt overvloedig gebruik gemaakt. Overal ziet men op den dag des tieeren plakkaten aangeplakt om te verlokken tot publiek vermaak op den dag des Heeren. Het schijnt alsof men geheel vergeten is, dat de dag des Heeren dient geheiligd. Zelfs gaan de hooge scholen daarin voorop. Hoogleeraren gebruiken den Zondagvoormiddag voorwetenschappelijke oefeningen met studenten.

De Joden dragen te Berlijn veel bij tot ontheiliging van den dag des Heeren. Het Jodendom heerscht te Berlijn op schier ongeloofclijke wijze. Op alle wegen en stegen ontmoet men hun stuitende reclame. In wetenschap en politiekj op het terrein van muziek en tooneel geven zij met behulp van kapitaal en reclame den toon aan. Daarom is het niet te verwonderen, dat de anti Semitische beweging in Berlijn zulke groote afmetingen aanneemt. Een monomaan als Dr. Ahlwardt, die met zijne onbekookte beschuldigingen de vergaderingen van den Duitschen Rijksdag dagen lang ophield, zou nooit in den Rijksdag verkozen zijn, indien de onstuimige anti Semitische hartstocht die hij openbaarde, waardoor hij zelfs in de gevangenis geraakte, hem niet de gewilde man gemaakt had. Jammer maar, dat men over het algemeen en het tegen de Joden heeft als Semieten, zoodat bij velen niet anders dan de haat tegen het Joodsche ras zich openbaart. Men vergeet dat men zich zoodoende eenigermate openbaart, gelijk Pharaö tegenover de kindereu Israels, die, uit vrees van door de Joden overvleugeld te worden, hen zoo zwaar mogelyk onderdrukte. Al waarschuwt Stöcker tegen antisemitisme, dat enkel uit weerzin tegen het Semitische ras voortspruit, dit neemt niet weg, dat het standpunt dat deze Christelijke volks-en staatsman tegenover de Joden inneemt, niet zuiver is. De geestverwantschap tusschen de Reform-Jüden en z. g. Reformer onder de Protestanten, of kortweg tusschen libcralisten en Joden moet aangetoond, opdat de weerzin tegen het Joodsche ras verandere in verwerping van de revolutionaire beginselen, die de Joden op het schild hebben geheven.

De zedeloosheid te Berlijn is volgens mededeelingen van genoemden gewezen hofpiediker Stöcker, nog steeds aan het toenemen. Het is niet zeldzaam, dat weduwen en getrouwde vrouwen, tenminste op het einde der maand, den weg der ontucht betreden om het geld bijeen te. brengen dat noodig is om de huur van hunne woning te betalen. Het gebeurt dat moeders hunne kinderen met geweld op den weg der prostitutie drijven. Men schat het geld dat dagelijks te Berlijn voor het plegen van ontucht besteed wordt, op ƒ 180, 000. Men behoeft slechts des avonds laat door eene straat van Berlijn van den tweeden rang te gaan, om met ontzetting te zien met hoeveel onbeschaamdheid de ontucht optreedt. Ja, op klaar lichten dag ziet men al genoeg, terwijl hetgeen in tooneelvoorstellingen het volk te aanschouwen gegeven wordt, tot niets anders dan tot onzedelijkheid prikkelt.

Geen wonder dat regeering en parlement in Pruisen de handen ineen hebben geslagen om eenigszins verandering in dien jammerlijken toestand te brengen. Maar nog steeds ziet de Pruissische regeering het niet in, dat, zal ook de kerk met kracht tegen de ontkerstening der natie kunnen optreden, zij losgemaakt moet uit de banden, die de Staat om haar geslagen heeft.

De Algemeene Synode der Pruissische landskerk nam verleden jaar eenige besluiten, om de Evangelische kerk tot meerdere zelfstandigheid te brengen. Tot hiertoe is de noodige sanctie aan de besluiten door de regeering niet gegeven. Toen onlangs Stöcker in de Pruissische vergadering van afgevaardigden den minister van eeredienst vraagde, waarom die ranctioneering nog niet had plaats gehad, kreeg hij ten antwoord dat die besluiten der Synode ^arabesken" waren, waarvoor men zich niet warm behoefde te maken. Misschien heeft de minister die uitdrukking terecht gebruikt. Want

de historisch gewordene en door de invoering der Unie bezegelde grondverhouding van de Pruissische Evangelisclie kerk tot den Staat, kon niet veranderd worden, of de geesten zouden moeten omgekeerd. Zoolang dit niet geschiedt bij keizer, volk en kerk, zijn al de wenschen om meer zelfstandigheid te verkrijgen slechts »arabesken" waarbij het leven ontbreekt. Toch zou men den minister van eeredienst onrecht doen, indien men hem verdacht de landskerk niet genegen te zijn; hij kan niet anders, zoo lang de keizer er op blijft staan om de opperste bisschop der kerk te zijn, en zoo lang in de kerk zelve het streven om van smadelijke hinderlijke banden ontslagen te worden, zich niet ernstiger openbaart. Wellicht zoude er verandering komen, indien enkele gemeenten zich begonnen met uit het verband der staatskerk los te maken.

Het uittreden van den graaf van Hoensbroeck uit de orde der Jezuieten heeft, gelijk men denken kan, in Duitschland groot opzien gebaard. Dertien jaren lang was hij lid dier orde. Na langen strijd kwam hij tot dit besluit de orde te verlaten, al blijft hij goed Roomsch. Ook moet men niet denken, dat de afgevallen graaf met verachting van de orde spreekt. Integendeel zelfs; hij houdt het doel dier orde voor het edelste en verhevenste dat men wel denken kan^ waarvoor men niets dan geestdrift en lof hebben mag. Hij bewondert de genialiteit der organisatie en hare psychologische kracht. Maar tegen de middelen die de orde aanwendt heeft hij bezwaar en daarom moest hij haar verlaten. De orde vernietigt de zelfstandigheid, het persoonlijke van het individu, en ook tot op zekere hoogte het rechte nationaliteitsgevoel en de rechte vaderlandsliefde.

Het gesclirift waarin Hoensbroeck zijne breuk met de orde bekend maakt, is zeer gematigd gesteld.

WlNCKEL.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen