Gereformeerde prediking.

XIV.

We komen thans op het vrije tekst-'grediken, ook in verband met de Catechismusprediking.

Dit prediken over vrije teksten is hier te lande steeds meer gewoonte geworden. De prediking van heel de Schriftuur in volgorde geraakte bijna overal in onbruik. En waar de Catechismuspredikatie met de andere saamvalt, geeft de saamkomende gemeente gemeenlijk aan het prediken over een vrijen tekst voorkeur.

Vrij nu heet zulk een tekst, omdat de prediker vrij is in de keuze er van. Hij neemt zijn Bijbel, en uit die 66 boeken en uit die soms 60 en meer kapittels in één boek, en uit vaak meer dan $0 verzen in één kapittel, heeft hij de vrijheid van keuze.

Ook kan hij de keuze nog verdubbelen door elk vers in tweeën of in drieën te scheiden. Ja soms nog verder gaan, door te prediken over drie woorden, over twee woorden, over één woord.

Ook dit laatste komt voor.

Die eindelooze vrijheid van keuze nu heeft iets belemmerends.

Pas ligt de Zondag weer achter den rug, of de vraag rijst al spoedig: Waar zal ik nu Zondag weer over prediken ? Vaak hinkt men dan van tekst op tekst. Verspilt veel zoekenstijd en tijd van onderzoeking voor teksten die toch ten slotte worden losgelaten. En niet zelden is men eerst zeer laat in de week tot een keuze gekomen, om nu voorts op den bepaalden tekst af te gaan.

Dit is niet altijd het geval.

Vooreerst is men in de lijdensweken en op de vierdagen tot op zekere hoogte gebonden.

Ook als het heilig Avondmaal komende is en gevierd werd, is er zekere aanwijzing voor tekstkeuze. Een soortgelijke aanwijzing ontbreekt evenmin bij bijzondere gebeurtenissen of ook zoodra er iets is dat meer bijzonder harten en hoofden bezig houdt.

Ook dan toch is men wel vrij, maar in allerlei buiten den prediker ligt dan toch veel dat zijn keuze bepaalt.

Soms is die bepaling van meer subjectieven aard.

De prediker las in den loop der week een woord, dat hem bijzonder aangreep. Of ook hij las een boek, een stuk, een artikel over een Schriftwoord, dat hem dank zij die lezing ging boeien. Hij hoorde in de gemeente van een verkeerd begrepen Schriftwoord misbruik maken. Er hield hem zeker stuk der waarheid bezig in zijn denken, waarvoor hij een tekst zocht. Of ook eigen zonde of eigen genoten genade schonk hem een zielservaring, die door Gods Woord verhelderd, hem tot getuigen uitlokt.

Zielkundig kan men zeggen dat er op die manier in zeer vele gevallen iets is, dat de keuze leidt. Vooral ook de omgang met de gemeente, en de ontdekking van een misverstand, zekere dwaling, zekere ingeslopen zonde.

Maar ook als ge al deze gevallen in rekening brengt, blijven er toch elk jaar heel wat Zondagen over, dat de prediker inden vollen zin des woords verlegen staat, en dat hij evengoed over den éénen als over den anderen tekst zou kunnen prediken, en nu tenslotte kiest, enkel en alleen omdat hij bij het indenken van den éénen tekst meer opschoot.

Dit alles maakt, dat er aan dit prediken over vrije teksten metterdaad zeer ernstige gevaren verbonden zijn.

Een der ernstigste bezwaren is wel, dat op die wijs in tal van kerken verreweg het overgroote deel der Heilige Schrift geheel buiten de predikatie wordt gesloten. Wat wel zoover gaat, dat er heel wat kerken zijn, waar bij menschenheugenis uit meer dan één Bijbelboek nooit gepredikt is. Uit heel wat andere boeken komen ook hoogstens enkele meer bekende uitspraken aan de orde. Eu in hoofdzaak loopt de prediking schier altoos over een deel van Genesis, de Psalmen, Jesaia, Jeremia, Ezechiël, een enkelen kleinen profeet, de Evangeliën, de Handelingen en de Brieven.

We zijn dan ook overtuigd, dat een statistiek over drie a vier jaren opgemaakt van alle gekozen teksten, geen ander resultaat zou opleveren, dan dat bleek hoe over zeker aantal van twee-a driehonderd meer bekende teksten telkens en telkens weer gepredikt wordt, en hoe voorts heel de kring van het Schriftwoord dat aan de orde komt, niet breeder gespannen is dan om een vijfa zeshonderd teksten.

De klacht is dus niet te sterk, dat verreweg het overgroote deel van den inhoud der Schrift buiten de predikatie blijft.

Het is zoo, er zijn prijslijke uitzonderingen. Sommige predikanten prediken achter elkander over een heel boek der Heilige Schrift. Andere stellen het zich tot regel, om bij afwisseling nu uit dit dan uit dat boek te prediken. Ook zijn er die met opzet een tekst kiezen, die zich bijna niet tot predikatie schijnt te leenen. Bekend is b. v. de tekst: »Er was te dien dage geen smid in Israël".

Toch zijn en blijven dit uitzonderingen, en de gewone regel is het altoos weer prediken over ten der teksten uit den bekenden tekstencyclus.

Dit nu laat zich zeer wel begrijpen.

Wie geheel vrij in zijn keuze is, is er allicht op bedacht, om een tekst te kiezen, die iets sprekends heeft en reeds op het eerste hooren in het middenpunt van het genadeleven verplaatst.

Voorts heeft het ook een voordeel een tekst te nemen, die uitlegkundig niet te veel moeilijkheid oplevert, en niet dwingt te lang bij het meer dorre deel der. predikatie te blijven stilstaan.

En ook heeft het iets dat ^aantrekt, om een tekst te nemen van zoo algemeenea inhoud, dat men vooruit zeker is, er met gemak, desnoods improviseerend, een uur en meer over te kunnen volpraten.

Het algemeene ligt meer voor de hand. Het heeft meer inhoud. Het is meer gesneden brood. En uit dien hoofde vereischt een algemeene tekst minder eigen nadenken, minder uitlegkundige studie, minder zielkundige ontleding, minder speciale en in de bijzonderheden ingaande toepassing.

Wie jaren lang in het ambt was, en dus wat men noemt »den slag van het prediken beet heeft", is met zulk een tekst in een twee, drie uur gereed. Hij schrijft den rijken inhoud van zijn deelen op. Doet er een keuze uit. Regelt en ordent het uitgekozene. Ook de toepassing blijft algemeen over dood en leven, over onbekeerdheid en bekeering, over afneming van en toeneming in genade. En in een goeden voormiddag, of in een vollen avond, komt men zonder veel moeite gereed.

En zeg nu niet, dat enkel zekere traagheid hieraan schuldig is. Menig predikant heeft buiten den Dienst zóó veel te doen, en is zoo door allerlei bezet, en wordt zoo in allerlei beslommering ingetrokken, dat hij soms vermoeid en uitgeput, en met een hoofd dat weigert, aan zijn werk voor den Zondag komt, en dan al blij is, zoo hij met zulk een algemeene predikatie die over een algemeenen tekst vanzelf vlot, vroeg genoeg gereed komt, om althans nog eenige uren te kunnen slapen, eer hij optreedt.

Wat hem dan onder het prediken staande houdt is vaak geen gezonde, zelfbewuste kracht, maar overspanning van zenuwen; waarvan dan weer het gevolg is, dat hij Zondagavond geen rust in de hersenen kan krijgen, en Maandag feitelijk geheel op is, om eerst Dinsdag weer op zijn verhaal, en niet vóór Woensdag weer in zijn kracht te komen.

Zeker, de eisch voor de predikatie moet hoog gesteld; maar van den anderen kant behoort men evenzoo een open oog te hebben voor de moeilijkheden van het practische ambtelijk leven, en de gemeenten zullen wel doen, zoo ze almeer tot het inzicht komen, dat de Dienaar allereerst Dienaar (/< £'j Woords moet blijven, en met het oog daarop, niets van hem vergen wat hem beletten zou, daarin volijverig, daarin vooral de gezant des Heeren te zijn.

Wie op den Zondag tweemalen, goed voorbereid, den Dienst des Woords zal vervullen, moest eigenlijk noch Vrijdag noch Zaterdag iets, wat dan ook, anders te doen hebben, dan zich voor dien Diëtist voor te bereiden.

Evenzeer echter is het noodig, dat de Dienaren des Woords zich beter en helderder rekenschap gaan geven, van wat die Dienst des Woords zijn moet, en wat regel hen ook bij de keuze van hun tekst leiden moet.

En in verband hiermee nu wezen we op het bijna stelselmatige gemis van samenhang tusschen de Catechismusprediking en de prediking over een vrijen tekst.

De mannen van de reclame weten zeer wel, dat één advertentie hen niets helpt, en dat eerst de vijfde, de zesde, de zevende advertentie indruk maakt, en den kooper verlokt.

Dit nu hangt saam met de zielkundige opmerking, dat onze geest bij het ontvangen van te veel afwisselende indrukken, geen dier indrukken bewaart.

En dit nu geldt ook van de predikatie.

De hoofdoorzaak waardoor de predikatie zoo weinig inwerkt op de gemeente, is dan ook, dat de Dienaren zich verkeerdelijk inbeelden, dat één enkele predikatie over een bepaald stuk der waarheid of van de wet, genoegzaam is, om een genoegzaam diepen indruk in de gemoederen teweeg te brengen.

Dit toch nu is niet zoo.

Wie een bepaalden indruk op zijn gemeente teweeg wil brengen, moet inzien, dat door ééne predikatie een indruk slechts even begint te werken, en dat als hij nu zelf terstond daarna door een heel ander onderwerp weer een heel anderen indruk teweegbrengt, hij door de tweede predikatie den indruk der eerste predikatie niet verdiept en bevestigt, maar zelf %vegneemt.

Tal van kerken zijn er dan ook, waar ijverig, waar volhardend, waar met ernst en met zorge gepredikt wordt, en waar de zielkundige kenner toch aanstonds voelt, dat de prediker zich daarom noodeloos afmat en zijn doel niet bereikt, omdat hij, door zijn telkens ahvisselende onderwerpen, zelf gedurig den pas gewekten indruk weer wegneemt en vernietigt.

En overmits nu in de meeste kei-ken de twee predikatiën de eene maal over een vrijen tekst en de andere maal over den Catechismus loopen, is het een zaak van gewicht, dat men zich uit zielkundig oogpunt e vraag stelle, of de indruk door beide predikatiën tewè'eg te brengen niet zoo kan orden aangelegd, dat de ééne predikatie en indruk der andere niet opheft, maar erdiept, voortzet en bevestigt.

De predikatie over den Catechismus omvat in den regel eer te ruime dan te schrale stof. Er zit in elke Zondagsafdeeling veel meer in, dan in ééne predikatie tot ziju echt kan komen. Ook is de Catechismuspredikatie meer didactisch en daarom miner geschikt om haar inhoud ook onderwerpelijk te behandelen en te dieper te doen ndringen ia het gemoed.

En uit dien hoofde stellen we de vraag, niet of men niet wel zal doen, met altoos den vrijen tekst op den Catechismus te doen kloppen, maar wel, of het niet goed zou ijn, bijaldien men bij dè keuze van zijn tekst, onder zooveel meer, ook eenige reke-

ning hield met hetgeen in de Catechismuspredikatie tot de gemeente wordt gebracht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen