Uit de Pers.

Terecht vestigt Hollands Kerkblad de aandacht op een tweede Protest van Ds. Hulsman tegen het gevaar dat van Ethische zijde dreigt, nu in zake kunst en letterkunde. Het blad zegt er dit van:

Ds. Hulsman, dezelfde die een tweetal jaren geleden tegen de moderne schriftcritiek van zijn ambtgenooten in het Hervormd kerkgenootschap te velde trok, heeft ook getuigenis laten uitgaan tegen de richting die in de laatste 30 jaren door velen op het gebied der kunst gevolgd wordt.

Die nieuwe kunst zien wij zoo*wel op de reclamebiljetten van »Van Houten's • Cacao ', als ' in de_ letterkundige producten van Helene Swarth, Van Ee Jen, Van Deyssel, Kloos, Verwey, Couperus, enz.

In het Mei-nummer van de Stemmen zegt Ds. Hulsman over de volgers van de nieuwe richting: PI Welke onderlinge verschillen deze mannen mogen verdeelen, zij allen komen hierin met elkander overeen, dat zij genoeg hebben \an het grof-zinnelijke realisme en een bizonder oog hebben voor het raadselachtige, het geheimzinnige, met mystieke in den mensch zelf en in de wereld rondom hen. In volslagen agnosticisme tegenover den oorsprong van en het doel voor het leven bepalen zij zich bij hun gevoel, en de smarten en vreugden der menschelijke ziel klagen en jubelen zij uit in muziek van schoone taal en kleuren."

Nu meenen wij wel wat te moeten afdingen op die «schoone" taal, want'wij vinden de producten in den Nieuwen Gidsstijl dikwerf ongenietbaar, maar wèl beamen wij geheel, wat Ds. Hulsman 'ian verder ^egt over den componist Wagner en de letterkundigen die de nieuwe richting volgen ;

»Wagner en met hem de gansche moderne litteratuur sinds "80 haat het positieve Christendom. Het is zoo goed, dat wij in Christelijke kringen deze waarheid in het oog houden. Het is zeer verkeerd in kloosterachtige afzondering de wereld te verlaten en te mijden. Wij hooren in de wereld en moeten tevens trachten te zijn met van deze wereld. Paulus, de groote apostel, die zulk een gezonden blik had op het leven, zegt het zoo schoon, I Cor. 5 : 9. ten opzichte van een bepaalde klasse van wereldlingen: Gij moet u niet met hen vermengen, " doch, zegt de Apostel, versta dit goed, gij kunt ze niet overal vermijden, üwant anders zoudt gij uit de wereld moeten gaan". Dit is een bijzonder schoon en behartenswaardig woord. • Wij moeten ons telkens met de wereld in contact blijven stellen, op het gevaar af van tijd tot tijd tot haar gerekend te worden. Zoo past het ons ook, van niet-Christelijke kunst en kennis ons op de hoogte te houden, willen wij niet spoedig de geestelijke versterving der monachale (monnikachtigej eigenliefde ondervinden. Van wat er schoon en liefelijk is van den logos sptrmaticos der Gnostieken (dat is van hetgeen in de wereld buiten Christus van het licht van den Zoon Gods gezaaid is), mogen wij genieten, als wij maargoed weten dat de niet-Christelijke wereld niet Christelijk is. «Geen verflauwing der grenzen", zegt Dr.' Kuyper en hij heeft gelijk"....

Opmerkelijk is het hoe Ds. Hulsman er een oog voor heeft dat de ethischen geneigd zijn om met de nieuwe kunst te worden medegesleept. Hij zegt: »Er bestaat tegenwoordig bij verschillende voornamelijk jonge Christelijke schrijvers een neiging om het Christendom et isch te verwateren en overal maar het Christendom te zien en het Koninkrijk Gods te vinden waar zij eenig teer gevoel, zondebewustzijn, behoefte aan verlossing, ziele-leven en ziele worsteling in ongewijde litteratuur ontdekken. Prof. Is. van Dijk is met deze methode begonnen en idealiseert naar mijn inzicht de jongste letterkunde, die in binnen-en buitenland, eenzelfde algemeen karakter draagt. Ik zal niet zeggen, dat hij de grenslijn tusschen het positieve en betrekkelijke geheel uit het oog verliest. Integendeel ziet hij in de nieuwe strooraing des geestes het herlevend heidendom. Doch hij vindt blijkbaar de nieuwe Heidenen zoo frisch in hun twijfel, zoo bekoorlijk in hun illusie, zoo wegsleepend in taal en kracht van woorden, dat hij den schijn heeft voor één gevoeligen heiden honderd geloovige dominees cadeau te willen geven. Zulk een inschikkelijkheid is te ver gedreven. De Utrechtsche school meent, onder den invloed van de bijbel critiek losgemaakt van de uitwendige autoriteit van de Schrift en derhalve op gevoelsmystiek aangewezen, kinderlijk optimistisch overal maar het koninkrijk Gods te bespeuren, waar zij lezen van ziel en geest, en de geheimenissen van het leven. Dr. Gerretsen zegt in de Stemmen van Maart '97 aan het eind van zijn studie over de schilderkunst van symbolisten als Toorop, Boecklin, Carrière, enz.: »Er is een toenemend besef van de waarde van het geestelijke waar te nemen. Het ziele-leven des menschen en de geheimzinnige achtergnmd van dat ziele-leven houden de besten (de besten N. B.) van ons geslacht bezig, de artisten", en dan volgt: «Mij dunkt, zulke tijden zijn goede tijden voor de gemeente van Jezus Christus''. sLaat naar je kijken, dominee", dit kwajongensgezegde is het eenige behoorlijke antwoord op zulk een naïve zelf verblinding".

Dan hekelt Ds. Hulsman de dwaasheid van Ds. Haspels die, al bezit men nog niet eene litter? tuur, wier goedheid ons verteedert en wier schoonheid ons opricht en opsterkt, haar toch verwacht! Ja dat wachten zaligt Ds. Haspels met een volle zaligheid!

Snijdend scherp is de schrijver als hij verder zegt: »Och, wat een beminnelijke menschen zijn toch die Utrechtsche theologen! Omdat van Deyssel, die zichzelven N. B. jarenlang als het ideale God-Beest heeft geïntroduceerd, die de heiligschennis van Zola heeft verheerlijkt, welke in «La Terre» een gemeenen wellusteling den heiligsten naam heeft durven geven, die met zijn romans honderden harten heeft bezoedeld en bedorven, omdat deze onsympathieke bombastische taai-virtuoos, die toch niet kon achterblijven en voor het versleten naturalisme het meer moderne symbolisme gaat bewierooken, omdat deze vijand van het Christendom in beeldspraak durft getuigen van de gedachte, als van een vromen pelgrim kloppend aan de poort der schoonheid ... zit onze Kralingsche studiemak ker te jubelen in afwachting van de teergeliefde letterkunde, die zal geboren worden uit de bekee ring der moderne kunstenaars".

Dat deze getuigenis ons verblijdt, behoeft geen betoog. Ds. Hulsman gaat zich almeer losmaken van zijn Ethische ambtgenooten. Eerst heeft hij getuigd tegen de hedendaagsche Schriftcritiek die door de Ethischen in toepassing gebracht wordt, nu keert hij zich tegen de sympathie die de Ethischen gevoelen voor de moderne kunst. De actie die Ds. Hulsman opzette tegen de Schriftcritiek is door hem niet doorgezet, hij is kennelijk nog niet waar hij wezen moet. Doch wij hopen dat Ds. Hulsman nu in staat zal zijn niet alleen a te zeggen, maar ook tot b en vervolgens voort te gaan.

Daartoe zal noodig zijn dat zijn blik op de dingen nog meer wordt verhelderd. Maar voor zijn jongste getuigenis in de Stemmen zijn wij hem dankbaar.

Wat ons aangaat, het verwondert ons minder dat Ds. Hulsman eindelijk, hoewel zelf van Ethischen huize, spreekt, dan dat zoovele broederen onder hen, die toch als ze hun leven voor hun Heiland ten offer moesten brengen, niet aarzelen zouden, nog steeds dèn ernst en den moed missen om cordaat en kloekweg tegen het ingeslopen kwaad in eigen boezem, niet enkel te protesteeren, maar wel degelijk het wagen den strijd aan te binden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen