Tweeërlei werldbeschouwing

Amsterdam, 3 Mei 1901.

Uw opvatting van het leven draagt u, en daarom is. het zoo gebiedend noodzakelijk, dat we almeer tot den wortel zelf van het leven doordringen, om ons klaar en helder bewust te worden, hoe we in de wereld staan; wat de stuwkracht is, waardoor we op onzen levensweg worden voortgedreven; en wat onze verwachting van het einde is.

Voor nu vijftig jaar had men daar nog geen besef van. Het toenmalig geslacht leefde in de oppervlakte der dingen, in de enkele details, en deswege geen tien centimeter diep in den levensbodem. Velen doen dat nog niet, en zien u nog altoos vreemd aan, als ge spreekt van uw werelden levensbeschouwing. Ze missen den saamvattenden geest, om het geheel te grijpen. Ze plukken de vruchten van den boom, maar spenen zich aan alle studie van zijn wortel. Ook onder ons. Christenen, wordt aan dit euvel nog maar al te zeer geleden.

Doch de gang der algemeene studie laat ons geen rust.

De tegenstellingen in het wijsgeerig denken worden steeds geweldiger. De onderzoekingen op het gebied der natuur leiden telkens in dieper mijngang van het leven En zoo komt van lieverlede de zoekende en onderzoekende geest vanzelf weer terug op die machtige vragen naar den oorsprong en naar het einde der dingen, die toch ten slotte heel uw levensopvatting beheerschen.

Want wel is op onze Catechisatiën steeds van dien eersten oorsprong en van dien eindafloop der dingen gehandeld. Maar als men dan las en hoorde van de Schepping en van de Wederkomst des Heereh op de wolken, dan vond men dat zeer gewoon, dingen die vanzelf spreken, en giste van verre niet, wat schat van rijke levensbeschouwing ons in die eenvottdige openbaring der Heilige Schrift gegeven was.

Maar thans wordt dit anders. Reeds het enkele woord van Schepping heeft thans, juist door de tegenstelling met de Evohitie, een zoo overweldigende beteekenis erlangd.

Men gevoelt nu, hoe in dat ééne woord heel een wereld ^an gedachten schuilt; hoe uit dat ééne woord heel een kring van gedachten omtrent de wereld opdoemt.

Lees slechts de tegenstelling tusschen den zin van het pessimisme en den zin van onze Christelijke religie, gelijk Dr. Bavinck die in zijn jongste lezing zoo machtig geteekend heeft:

Geen wonder, dat daarom steeds meerderen aan alle verwachting voor de toekomst zich spenen en in doffe wanhoop het pessimisme prediken. Het is louter illusie, zoo zeggen zij, om op betere tijden te hopen. Socialistische gelijkheid is dwaasheid. De menschen zijn altijd een kudde dieren geweest en zullen dat blijven. Slechts enkelen is het gegeven, om ten koste van het leven en het geluk van duizenden aan het schoone zich te wijden, te leven in weelde en pracht en gebruik te maken van het recht van den sterkste. Dat zijn de Uebermenschen, de uitverkorenen, de eenige zaligen, de goden der aarde. Maar de menschen zijn dieren geweest en zullen dat blijven. Daarom, gelijk het met den mensch gaat, zoo gaat het ook met de menschheid. Het kind leeft voor het oogenblik, de jongeling dweept met zijn idealen, de man streeft naar kennis en rijkdom en eer, en dan komt de grijsaard, ziet de ijdelheid van alle streven in en legt levenszat het moede hoofd ter ruste. Zoo doorleeft ook de menschheid haar kindsche, haar jongelings, haar mannelijke jaren. Daarna wordt zij oud en verliest hare kracht. Aan het einde ziet zij de ijdelheid in van al haar streven en worstelen en jagen. Dan laat zij alle hoop varen, komt tot de ontdekking, dat deze wereld de slechtst mogelijke is en beter nimmer hadde bestaan, en begeert dan niets dan rust en stilte, de rust van den dood, de stilte van het graf, de eeuwige smarteloosheid van het niet!

Een volslagen bankroet, zedelijk en geestelijk, is het einde der moderne wereldbeschouwing. Het diepzinnig woord van Paulus wordt er in bevestigd, dat wie zonder God en zonder Christus is, ook zonder hope is in de wereld. Wij Christenen hebben echter, Gode zij dank, eene andere hope en eene gegronder verwachting. Wij weten van heerlijker dingen te spreken, wijl God ze ons geopenbaard heeft in zijn Woord. De H. Schrift is een wonder boek; geen ander boek is haar gelijk. Zij begint met den oorsprong aller dingen, met de schepping van hemel en aarde. Zij verhaalt ons van 's menschen geschapen zijn naar Gods beeld, maar ook van zijn ontzettenden val in zonde en dood. Maar dan vangt ze ook aanstonds aan met de beschrijving, hoe God in zijn genade voor een verlorene menschheid bij den Held, uit eene vrouw geboren, hulp en heil heeft besteld. Terwijl zij de Heidenen wandelen laat op hunne eigene wegen, verhaalt zij dan in historie en profetie, in psalm en spreuke de verlossingen, die Hij wrocht voor zijn volk, en al de wondere daden, waarmede Hij heeft voorbereid de komst van zijn Zoon in het vleesch. En als de tijden vervuld zijn, leidt zij ons naar de kribbe heen, plaatst ons aan den voet van het kruis, waar de Christus sterft, dragende onze zonden en verzoenende de wereld met God. Door de Apostelen worden ons daarna i de schatten ontsloten van gena en ontferming, d die in dat kruis zijn verborgen. En eindelijk h wijst ze ons heen naar een heerlijk verschiet, k naar den nieuwen hemel en aarde, waar God bij zijn volk wonen en alles in allen zal zijn.

Dit is diep gevoeld, helder gedacht en schoon gezegd. We kunnen begrijpen, hoe zij, die het voorrecht hadden, bij deze lezing onder het gehoor van Dr. Bavinck te zitten, aan zijn lippen hingen, en van zijn boeiend woord genoten hebben.

Het was dan ook begrijpelijk, dat het verzoek tot Dr. Bavinck kwam, deze lezing in wijder kring te verspreiden, door haar in druk uit te geven. En ook wij bieden aan Dr. Bavinck onzen dank, dat hij hieraan geen weerstand bood, maar onder den titel: Schepping en Ontwikkeling, haar bij Kok te Kampen uitgaf.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen