Aan de Regeering mag

Amsterdam, 16 April 1915.

Aan de Regeering mag dank worden gebracht, dat ze aan de Leidsche Universiteit een afzonderlijken leerstoel heeft opgericht voor het onderwijs in de geschiedenis van het gereformeerd Protestantisme. Al willen we aan de verdiensten van Prof. Pijper, die als kerkhistoricus ex pfofesso te Leiden doceert, niet te kort doen, toch is het wel gebleken, dat deze hoogleeraar zijn liefde vooral verpand heeft aan de geschiedenis der Middeleeuwen. Hoe interessant nu deze studiën aan de Rijksuniversiteiten - uit kerkhistorisch oogpunt mogen zijn, toch was het zeker een leemte, dat in een land, dat aan het gereformeerde Protestantisme zijn onafhankelijkheid te danken heeft en waarvan de geschiedenis zoo nauw met het Calvinisme saamhangt, aan de bestudeering van dit Gereformeerd protestantisme niet de noodige aandacht werd gewijd. De Regeering heeft daarom gepoogd in deze leemte te voorzien door als buitengewoon hoogleeraar van dit speciale vak aan te stellen Dr. A. Eekhof, die door zijn uitgebreide studie over de Hervormde Kerk in' Noord-Amerlka blijk had gegeven voor deze taak wel berekend te zijn. Vooral zijn verblijf in Noord-Amerika, waar hij de archieven te onderzoeken had, heeft hem in nauwere aanraking gebracht met het Gereformeerden leven, en blijkbaar is daardoor bij hem liefde en bewondering voor het gereformeerd Protestantisme gewekt.

De inaugureele oratie, waarmede Dr. Eekhof deze week zijn ambt te Leiden aanvaardde, was ons dan ook in meer dan een opzicht sympathiek, omdat hij toonde een open oog te hebben voor de groote beteekenis van het gereformeerd Protestantisme. Hij kwam er rond voor uit, dat naar zijn overtuiging onder de verschil lende stroomingen, waarin de Hervorming zich heeft gesplitst, het gereformeerd Protestantisme de eereplaats innam, niet alleen omdat het numeriek het sterkste is en in schier alle landen van Europa evenzeer als in de overzeesche gewesten zijn zegevierenden intocht deed, maar vooral omdat het een eigen stempel wist te drukken op natiën en personen, op kerkelijk en sociaal leven, op wetenschap en cultuur Niet minder juist was zijn tweede opmerking, dat het gereformeerd Protestantisme, waar het bij zooveel volkeren opgetreden was, zich ook veelzijdig ontwikkeld had en rijk was geweest aan onderscheiden openbaringsvormen, zooals de geschiedenis van het gereformeerd Protestantisme in Frankrijk en Nederland, Schotland en Zwitserland, Amerika en Afrika toont. En ook het laatste deel van zijn oratie, waarin hij poogde in deze verscheidenheid de eenheid te vinden door de groote beginselen aan te geven, waardoor het gereformeerd Protestantisme zich kenmerkte, is niet ongelukkig geslaagd. Terecht wees hij er op, hoe het eerste kenmerk van het gereformeerd Protestantisme is de erkenning van de absolute souvereiniteit Gods in de natuurlijke en zedelijke wereld; het tweede een diepe onuitroeibare drang naar vrijheid op elk terrein van het leven, die niet alleen daarin uitkwam, dat men naar vrijheid dorstte op staatkundig gebied, maar ook dat men de vrije kerk in den vrijen staat voorstond en vrijheid op godsdienstig en kerkelijk gebied opeischte; en eindelijk noemde hij als derde kenmerk de liefde voor de wetenschap. En niet onaardig was de opmerking aan het slot zijner oratie, dat deze drie specifieke eigenschappen van het gereformeerde Protestantisme terug worden gevonden in den brief, dien Prins Willem van Oranje in 1572 aan de Staten zond, betreffende de oprichting van de Universiteit te Leiden.

Een zoo waardeerende beschouwing van het „gereformeerd Protestantisme" als in deze inaugureele' oratie geleverd werd en een zoo juiste historische blik op de wereldhistorische beteekenis van het Gereformeerd Protestantisme en zijn eigenaardige kenmerken geeft zeker een goede verwachting voor het onderwijs, dat deze hoogleeraar geven zal. Niet dat deze oratie daarom niet tot critiek aanleiding geeft. De beteekenis, die het Calvinisme in het gereformeerd Protestantisme heeft gehad, is Prof Eekhof blijkbaar nog niet duidelijk geworden; wanneer hij voorts als t)-pen van het eigenaardig karakter, dat het gereformeerd Protestantisme in Nederland droeg, alleen mannen opnoemt als Anastasius Veluanus, Hoen en Gnapheus, dan bewijst hij daarmede nog niet genoegzame studie van onze jt vaderlandsche kerkgeschiedenis te hebben gemaakt; en nog dwazer is het natuurlijk, wanneer hij onder de excessen, vvaartoe het ijveren voor de souvereiniteit Gods de gereformeerden verleidde, als voorbeeld de veelvuldige heksenprocessen aanvoert, die nergens hevi.ger zouden gewoed hebben dan waar de pu^'ïteinen de macht in handen hadden. Maar al zijn dit vlekken, die toonen dat Prof. . Eekhof zich nog niet geheel heeft weten te ontworstelen aan den invloed van de Leidsche historische school, wier leerHng hij is, toch spreekt in deze oratie zeker een andere toon, dan men van deze Leidsche historici gewoon is en dat geeft hope, dat bij voortgezette studie de blik van dezen hoogleeraar nog onpartijdiger en juister worden zal. Dan zal zijn optreden aan Leiden's Hoogeschool metterdaad als winst mogen begroet worden niet alleen voor de wetenschap maar ook voor de ontwikkeHng van het gereformeerd Protestantisme in Nederland.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen