Een waarschuwend voorbeeld.

Zooals in Rusland, terstond toen 'het socialisme zegevierde, de staatskerk is afgeschaft, zoo is het ook in Duitschland en Oostenrijk gegaan. Zelfs is in Duitschland elk toezicht van de Kerk op de volksschool afgeschaft, en de school, die nog altoos een min of meer religieus karakter droeg, zal nu, evenals bij ons, wel een godsdienstlooze school worden. Reeds werd door de nieuwe regeering een commissie benoemd, die tot opdracht kreeg een heel nieuw stel leerboeken voor het onderwijs te vervaardigen. En in welken geest dit geschieden zal, behoeft wekniet gevraagd te worden. De staatsschool zal in dienst van het socialisme worden gesteld, en het volk zal niet in het Evangelie van Christus, maar in het Evangelie van het socialisme worden opgevoed.

Voor de Roomsche Kerk, al protesteert zij het scherpst tegen deze scheiding van Staat en Kerk, is het gevaar, dat in deze nieuwe orde van zaken schuilt, niet Jiet ernstigst. Wel verliest de Pauselijk Curie een van haar machtigste politieke steunpilaren, omdat de Kerk van Oostenrijk de eenige polititieke macht, die haar aanspraken steunde, wegviel, maar de Roomsche Kerk bezit in haar machtige organisatie een middel om zich staande te houden. Voor de Protestantsche Kerk daarentegen die in Duitschland, van Luther's dagen af geheel gewend was op den Staat te leunen, staat de zaak veel ernstiger. Aan het oprichten van Christelijke volksscholen is in Duitschland door de Kerk niet gedacht. En nog veel minder heeft de Kerk zelve een zelfstandige positie tegenover den Staat zich verworven. Ze was niet alleen finantieel, maar ook wat haar bestaansinrichting betreft, geheel van de Overheid afhankelijk. Op eigen beenen te staan, had ze nooit geleerd.

Voor de toekomst van het Protestantisme in deze landen breken dan ook donkere dagen aan. In Duitschland zelf zal, nu de Staatskerk wegvalt, wel het gevolg wezen, dat een belangrijk deel van het volk dat reeds innerlijk van de Kerk vervreemd was, zich geheel van de Kerk losmaakt. In hoeverre in het o\^rblijvende deel de kracht zal schuilen om een nieuwen kerkvorm te scheppen en vooral om te voorzien in de tractementen der predikanten en in de groote kosten, die het kerkelijk leven meebrengt, zal de toekomst moeten leeren. Tot dusver is de toestand in Duitschland te chaotisch en hoort men te weinig van wat in de kerkelijke wereld omgaat, om zich - reeds, een beeld van de toekomst te kunnen vormen. Een zuiveringsproces zal de Kerk zeker ondergaan, en wellicht, dat juist het verbreken van den band met den Staat tot een krachtiger opleving van de Kerk in zuiverder vorm aanleiding zal geven. De kunstmatige band, die tusschen de Gereformeerden en Lutherschen in de Unirte Kirche wa5 gelegd, zal wellicht ophouden, en niets zou ons liever zijn, dan dat de Gereformeerden in Duitschland weer tot zelfstandige institueering kwamen. En in de Luthersche Kerk zal wel een scheidingspro'ces plaats vinden, want dat modernen en orthodoxen saam in één huis zullen blijven wonen, is niet wel te denken.

Veel droever staat de zaak nog voor de Gereformeerde Kerken in Hongarije, die na haar verval weer begonnen op te leven en waar het Calvinisme reeds zooveel ingang vond. Het ontbindingsproces der nationaliteiten, waardoor de meest Calvinistischgezinde gedeelten van Hongarije zullen afgescheurd worden, bedreigt de Gereformeerde Kerken in Hongarije met het ernstigste verlies. De noodkreet door deze Gereformeerde Kerken naar onze Koningin en naar de Gereformeerde Kerken in Nederland, in Engeland, in Amerika gezonden om-tusschenbeide te komen, heeft dan ook zeer diep ons getroffen. Maar welke hulp kan hier wollen verleend? Overpolitieken invloed beschikken de Gereformeerde Kerken in deze landen niet. En hoe zou onze Koningin ten behoeve van de Kerken in Hongarije kunnen tusschenbeide komen ? Staatszucht vraagt naar geen kerkelijke belangen. Het nationaliteitenprincipe door Wilson ten onzaliger ure geprpclameerd, blijkt al meer voor de Staten en Kerken een noodlot te worderl.

Voor het Protestantisme in» Nederland ligt in hetgeen in Duitschland en Oosten? rijk geschiedt, wel een zeer ernstige les. Al zijn we het gevaar van een socialistische revolutie nu gelukkig ontsnapt, zekerheid voor de toekomst hebben we niet. Troelstra heeft van zijn boos opzet geen afstand gedaan. En niemand kan waarborgen, dat bij een nieuwe omwenteling der toestanden in Duitschland, de vloedgolf, die nu gekeerd werd, niet kan wederkomen en dan ook ons volk kan meesleepen.

Vopr onze Gereformeerde Kerken zijn we niet bevreesd. Die staan geheel van den Staat onafhankelijk. Maar de "Hervormde Kerk zou plotseling voor een catastrophe komen te staan. Reeds dikwijls genoeg is op dit zoo ernstige gevaar gewezen. Maar men meende, dat dit allfeen een loos alarm was, Zal men thans ook van Hervormde zijde eindelijk gaan inzien, hoe gevaarlijk spel men speelt? Een nieuwe grondwetsherziening is onvermijdelijk en zal ook spoedig komen. Onder een Christelijk bewind kan de fïnancieele band tusschen Staat en Kerk worden losgemaakt zonder dat de Kerk hieronder schade lijdt, wanneer de Staat nl. aan de Kerk uitkeering van de fondsen doet, vsjjaar zij recht op heeft. Dan zou het gevaar zijn afgewend. Ook indien het socialisme de politieke macht aan zich trok. Zou de Kerk in dien politieken strijd niet betrokken worden en zelfstandig haar weg kunnen gaan.

Dat men dit riiet wil en met hand en tand zich tegen deze financieele scheiding van staat en kerk verzet, is deels uit het ideale motief, dat men nog altoos voor de Kerk een bevoorrechte positie' in den Staat wil, deels omdat men vreest, dat de Hervormde Kerk, zoodra de finantieele band is losgemaakt, in verschillende deelen zal'uiteen vallen, naar de richtmgen, die in deze Kerk gevonden worden.

Het voorbeeld van Duitschland toont, waartoe, dit leut. Ook hier hadden de mannen, die een beteren blik hadden op den toestand, reeds lang om scheiding van staat en kerk juist in het belang van de Kerk gevraagd. Maar naar die roepstemmen heeft men niet geluisterd. De aureool van een Staatskerk te zijn, verblindde de oogen. En het einde is geweest, dat nu door een socialistische regeering de band gewelddadig verbroken is en de Kerk naakt aan den dijk staat. "

De tijd der Staatskerken is voorbij.

Ook in Nederland zal, het moge dan korter of langer duren, de band tusschen Staat en Kerk verbroken worden.

De vraag is alleen, of dit geschieden zal gewelddadig en ruw, zóó dat de Kerk plotseling van al haar inkomsten wordt beroofd, met het doel om de Kerk van al haar invloed op het volksleven te berooven.

Dan wel of dit geschieden zal door een Christelijke regeering, die aan de Kerk haar kapitalen uitkeert en de Kerk de gelegenheid geeft om zich geheel zelfstandig te ontwikjcelen.

Thans kan tusschen die beiden nog een keuze gedaan worden.

Maar als men zich niet haast, is het voor die keuze te laat en zal met geweld geschieden, wat nu nog langs den weg van wederzijdsch overleg kon plaats vinden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen