Hulpverlening en Pastorale zorg

Spanningsvelden tussen pastoraat en psychotherapie

In dit blad hebben we altijd het belang van de samenwerking tussen de ambtsdrager en de hulpverlener benadrukt. Het artikel vands. J. Bronsin Poortnieuws 10 is daar een goed voorbeeld van.

Toch zijn er in de samenwerking tussen de ambtsdrager en de hulpverlener ongetwijfeld ook valkuilen. Er zijn in elk geval moeilijkheden van tweeërlei aard, die een goede verhouding in de weg kunnen staan. Allereerst is er gebrek aan kennis over eikaars werkwijze. Daarnaast zijn er meer principiële spanningsvelden, die eigenlijk al sinds het begin van de psychotherapie in het begin van deze eeuw bestaan hebben. Beide bronnen van moeilijkheden willen we wat toelichten.

1. Onbekend maakt onbemind

Veel ambtsdragers zijn onbekend met wat er in de psycho-sociale hulpverlening gebeurt. Ze vinden het maar een vreemd vak. Ze hebben wel eens geruchten gehoord over de werkwijze, maar erg duidelijk werd die niet. Bovendien horen ze nogal eens negatieve berichten.

Een dergelijke geruchtenstroom werkt vooroordelen in de hand. Er zijn er enkele te noemen:

a. Psychotherapie ontneemt iemands verantwoordelijkheid. De mensen die in therapie gaan, worden in de watten gelegd en hoeven geen enkele verantwoordelijkheid meer te dragen. Al hun doen en laten wordt verontschuldigd. In de literatuur is deze gedachte terug te vinden bij mensen als J. Adams en W. Ouweneel.

b. Psychotherapie werkt echtscheiding inde hand. Als je in therapie gaat, word je naar een echtscheiding toe gepraat.

c. In psychotherapie word je opgeroepen om je agressie ongeremd te uiten.

d. Wie in psychotherapie gaat, verliest zijn of haar geloofsvertrouwen. Het komt dan tot een breuk met de kerk.

e. Psychotherapie helpt niet.

Wanneer iemand deze en andere vooroordelen heeft, is het goed te begrijpen dat hij niet gemakkelijk kontakt opneemt met een buro als het onze.

Ik denk dat een blad als Poortnieuws mede tot taak heeft om informatie te geven over wat er feitelijk in therapieën gebeurt. Een voorbeeld daarvan treft u aan in dit nummer, waarin u geïnformeerd wordt over wat er gebeurt als u verwijst.

Een moeilijkheid die op een heel ander gebied ligt, heeft te maken met het feit dat een ambtsdrager niet weet op welk moment hij moet verwijzen. Wanneer hij bij een gemeentelid grote moeilijkheden opmerkt, zal hij allereerst zichzelf inzetten om tot een goede oplossing te komen. Als hij merkt dat iemand niet verder komt, kan het zijn dat iemand het als afwijzing ervaart wanneer hij voorstelt kontakt met de Poort op te nemen. Bovendien kan het voor hemzelf moeilijk zijn om iemand te verwijzen. Het geeft hem het gevoel zelf gefaald te hebben.

Het kan zijn dat hij dan tegen de hulpverleners gaat opzien, als die dat weten op te lossen. Hij voelt zich minderwaardig, waardoor zijn eigen pastorale capaciteiten minder uit de verf komen.

Ook aan de zijde van de hulpverleners speelt gebrek aan kennis omtrent de werkzaamheden van het pastoraat mee. Ook hier komt men op grond daarvan tot vooroordelen, die de samenwerking bemoeilijken. Ik noem er enkele van:

a. Een ambtsdrager bepreekt iemand meer dan dat hij luistert.

b. Een ambtsdrager houdt zich niet aan zijn ambtsgeheim. Want hem in vertrouwen verteld wordt, gaat zo over straat.

c. In het pastoraat voelen de mensen zich niet begrepen.

d. De ambtsdrager legt mensen dingen op die ze niet kunnen volbrengen.

e. In het pastoraat worden psychische problemen behandeld alsof het geloofsproblemen zijn.

Ook van deze vooroordelen zal duidelijk zijn dat ze een karikatuur van de werkelijkheid zijn. Een hulpverlener zal, wanneer hij met dat beeld rondloopt, moeite hebben om kontakt te zoeken met ambtsdragers. In ons werk bij de Poort trachten we deze beeldvorming te voorkomen, door mensen met ervaring in het pastoraat in de teams te betrekken.

Evenals de ambtsdrager kan de hulpverlener met het gevoel zitten te hebben gefaald als een kontakt niet goed wordt afgesloten. Hij kan dan het gevoel hebben ook de ambtsdrager teleurgesteld te hebben. Hij kan bang zijn dat het hem verweten wordt, waardoor hij zich in het kontakt met de ambtsdrager geremd gedraagt.

Principiële spanningsvelden

Daarnaast bestaan er tussen pastoraat en psychotherapie meer principiële vragen, die de samenwerking bemoeilijken. Onlangs had ik een gesprek met een pastor overeen kliënt. 'Het is allemaal wel aardig wat u doet', zo zei hij, 'maar u moet niet vergeten dat het gaat om een ziel voor de eeuwigheid'.

Deze hartelijk gemeende confrontatie drukte me opnieuw op het feit dat er tussen pastoraat en psychotherapie een blijvende spanning is.

Het gaat daarin om bepaalde kernvragen, die vanaf het ontstaan van psychotherapie gespeeld hebben. Hoe verhouden zich de schepping en de herschepping? Wat is het verband tussen geboorte en wedergeboorte? Deze grondvragen spelen altijd mee in de bovenstaande opmerking.

Er zijn er die zeggen dat de schepping in de herschepping opgaat. Dat betekent dat, wanneer iemand in geloof de roep van Christus mag beantwoorden, hij zo'n ander mens wordt, dat hij geen last heeft van de oude mens. Men denkt vaak dat dit standpunt weinig wordt aangehangen in de reformatorische kring. Het idee dat een christen geen last hoeft te hebben van psychische problemen is echter vaak op zo'n gedachte terug te voeren.

Er zijn er ook die zeggen dat de schepping zijn waarde verliest wanneer iemand tot geloof komt. De herschepping staat zo op de voorgrond, dat de scheppingereigenlijk niet toe doet. Weer anderen zeggen dat het er om gaat hoe je leeft. Bij hen komt de schepping zodanig op de voorgrond, dat de noodzaak van de wedergeboorte niet of nauwelijks meer aan de orde komt.

In dat spanningsveld speelt de verhouding pastoraat en hulpverlening zich ook af. Het gevaar voor de hulpverleners bestaat er in dat ze zoveel nadruk op de geschapen mens leggen, dat ze inderdaad vergeten dat het ook gaat om een ziel voor de eeuwigheid.

Het gevaar voor het pastoraat bestaat er in dat de wedergeboorte zo wordt benadrukt, dat vergeten wordt dat een mens ook mag leren genieten in de schepping.

Juist in kontakt tussen pastor en psychotherapeut kunnen beiden elkaar steeds meer in een extreme positie duwen. Zo gaat dat in een huwelijk met een verstoorde verhouding ook vaak. De een wordt steeds meer een flapuit, de ander wordt steeds norser en teruggetrokkener.

Het gesprek tussen pastoraat en psychotherapie met de Bijbel bevindt zich onvermijdelijk in dit spanningsveld en zal nooit opgelost worden.

Dit gesprek loopt altijd het gevaar te ontaarden in de discussie van de leden van het lichaam, die tegen elkaar zeggen: ik heb u niet van node, waar Paulus ons fijntjes op wijst (I Cor. 12). Dit gesprek dient plaats te vinden in die uitnemender weg, die Paulus ons aangeeft: de weg van de liefde.

ZOEK UW IDENTITEIT BIJ MARIA

"De orden, congregaties en instituten met hun soms eeuwenlange ervaring hebben dikwijls ook hun eigen heiligdommen, 'plaatsen' van Maria's aanwezigheid. Tracht in dit jaar speciaal aanwezig te zijn op die 'plaatsen', in die 'heiligdommen'. Zoekt daar nieuwe kracht, de wegen voor een echte vernieuwing van uw godgewijde leven, van de juiste richting en methode van uw apostolaat. Zoekt daar uw identiteit. Zoekt door Maria de geestelijke vitaliteit, verjongt u met haar."

Uit de brief van de paus aan de kloosterlingen, 22 mei 1988.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen