THOMAS VAN AQUINO

Dat is de titel van een bock, waarvan de eerste tien hoofdstukken geschreven zijn door de r.-k. priester dr. L.J. Elders, hoogleraar aan de Instituten voor Wijsbegeerte en Theologie van Rolduc, die onder het toezicht staan van de Paus-getrouwe mgr. Gijssen van Roermond. Dr. Elders geeft een helder inzicht in de grondtrekken van het systeem van Thomas, ook al kon dat niet diepgravend zijn, omdat het bedoeld is als een populair-wetenschappelijke publikatie.

De twee laatste hoofdstukken zijn van de Ned. Herv. predikant dr. C.A. Tukker (uitg. Groen-Leiden, 232 blz. ƒ 39,95).

Godsbewijzen

Ik ben het met dr. Tukker eens als hij zegt dat we opnieuw moeten doordenken wat de Nederlandse Geloofsbelijdenis zegt over de twee bronnen, waaruit we God kunnen kennen, namelijk uit de Schrift èn uit het boek van de schepping, mits we die lezen met de bril van de Schrift, zoals Calvijn dat zei. Ik heb al eens vaker geschreven dat Karl Barth ten onrechte als een grote bulldozer alle Godsbewijzen van het theologische erf heeft weggeschoven.

Maar de bewondering van dr. Tukker voor Thomas kan ik zeer beslist niet delen.

Onkruid moet worden uitgeroeid

Voor mij is het onverteerbaar wat Thomas heeft geschreven over de uitroeiing van ketters, bijv.:

“Ketterij is zonde, waardoor de ketters niet alleen hebben verdiend dal ze door de excommunicatie (ban) van de kerk gescheiden worden, maar ook dat ze door de dood uit de wereld worden verwijderd (2-2, q. 11,3, c.).

Thomas staaft zijn stelling door een vergelijking met valse munters, die eveneens de dood verdienen. Maar de ketters zijn vervalsers van de geestelijke munt, de Waarheid Gods, en verdienen de dood dus dubbel en dwars.

De goede Herder was anders

In het licht van Christus, de goede Herder, vind ik het verschrikkelijk, wanneer hij zegt dat de kerk terecht de ketter “relinquit iudicio saeculari a mundo exterminandum per mortem = overdraagt aan de wereldlijke rechter om hem uit de wereld uit te roeien door de dood”. Vooral ook als hij zegt datje al een ketter bent, wanneer je je niet wilt onderwerpen aan het gezag van de R.-K. Kerk (2-2, q.11, 2 ad 3). Dat betekent dus dat alle protestanten moeten worden uitgeroeid.

En als iemand vanuit de Schrift daar bezwaar tegen maakt en wijst op de gelijkenis van het onkruid dat gezaaid werd tussen de tarwe, waarbij Christus zei dat het onkruid pas aan het einde der tijden door Zijn engelen zal worden uitgerukt, dan antwoordt Thomas keihard: nee, want Christus bedoelde daarmee de ongelovigen, die nooit het geloof in Christus beleden hebben. Maar de ketters kunnen reeds nu door de dood gemakkelijk uitgerukt worden, zonder dat daardoor schade aan de tarwe wordt berokkend. Integendeel, door ze uit te roeien beschermt de kerk de tarwe, opdat ze niet door de ketterij besmet wordt (ib. ad tertium).

Pleidooi voor godsdienstoorlogen

En in 2-2, q. 10, c. verdedigt Thomas de godsdienstoorlogen tegen de ongelovigen, ut eos compellant ne fidem Christi impediant = om hen te dwingen dat ze het geloof in Christus niet verhinderen.

Als we weten van de vreselijke begeleidende verschijnselen van elke oorlog (zoals wreedheid, verkrachting, plundering en beroving van weerlozen) , ook van de kruistochten, en van de gruwelen van de Inquisitie, hoe kun je dan nog enig vertrouwen hebben in de redeneerkunde van Thomas, die met zijn geredeneer de belangrijkste grondlegger van die afschuwelijke gebeurtenissen is geweest. Als het aan Thomas lag, zou hij met het grootste gemak een holocaust van alle protestanten verdedigd hebben: ze zijn ketters, die nu reeds van tussen de tarwe (= de pausgetrouwe rooms-katholieken; q. 11,art.2, ad tertium) kunnen en moeten worden uitgeroeid. Zelf heb ik in Brazilië het thomisme alsmede de geschiedenis van de filosofie gedoceerd. Ik heb daardoor alle vertrouwen in de produkten van het menselijk redeneren verloren en ben gaan zien: alles door geloof in Christus alleen! vooral ook, toen ik ontdekte dat al dat gefilosofeer bij Thomas, misschien wel de bekwaamste denker van Europa, was uitgelopen op een advies om godsdienstoorlogen te voeren en ketters te verbranden.

Bovendien heeft Thomas met zijn geredeneer alle r.-k. dwalingen 'bewezen' zoals de beelden- en heiligenverering, de mis, de biecht, het vagevuur, de aflaat enz. Hoe kan de gereformeerde bonder dr. Tukker dan nog het denkprodukt van Thomas aanbevelen?

Christus de Redder van Europa

Nee, hoewel ik dr. Tukker zeer waardeer als een onvermoeid strijder voor 'het geloof dat eenmaal de heiligen is overgeleverd' (Judas 3), kan ik echt niet met hem meegaan, wanneer hij besluit: "Thomas' zijnswijsbegeerte … is voor mij de enige mogelijkheid om in dit Europa dat wij beleven, en te midden van de verwarring van allerlei meningen en godsdiensten te overleven.” (232).

Immers, Christus, de levende Zaligmaker voor verloren zondaars, is de enige hoop voor Europa. Door en in Hem overleven wij niet slechts, maar hebben we zelfs eeuwig leven.

Als stro

Ik houd wèl van die andere Thomas, waarover ik vroeger al hoorde en waarover ook dr. Elders schrijft: "Op 6 dec. 1273 … moet Thomas een mystieke ervaring gehad hebben, die hem een andere kennis van God gaf dan die van de theologische wetenschap. Toen zijn trouwe metgezel en secretaris Reginaldo bleef aandringen dat hij toch de verschillende geschriften waaraan hij bezig was zou voltooien, zei Thomas eindelijk, terwijl hij Reginaldo tot geheimhouding verplichtte, gedurende de tijd dat hij nog zou leven: Na wat mij nu geopenbaard is. schijnt alles wat ik tot dusver geschreven heb, mij waardeloos toe ('als stro')” (36). (Op 7 maart 1274 is Thomas gestorven).

In het klooster heb ik mij vaak afgevraagd: Wat moet dat voor een ervaring zijn geweest, dat Thomas in het licht daarvan al zijn voorafgaande, inderdaad zeer knappe, indrukwekkende geredeneer ineens als niet meer dan stro zag?

Heeft hij toen in Christus ineens de Vader der barmhartigheid gezien (Joh. 14:9)? Was hij toen al te ziek om dat duidelijk te verkondigen? Of heeft hij dat wèl gedaan, maar hebben zijn confraters alles wat hij sindsdien heeft gezegd, ofwel niet meer opgetekend ofwel alles wat er wèl over was opgetekend op bevel van Rome zo spoedig mogelijk radicaal vernietigd? Denk aan de methodes van de Big Brother van Max Orwell.

Heeft Thomas toen eenzelfde ervaring gehad als Pascal, die bij zijn Godsontmoeting alleen maar kon uitroepen: Vreugde! Vreugde! God van Abraham, haak en Jakob! Niet de God van de filosofen!?

Christus zal Europa redden

Ik herhaal: alleen de levende Christus (niet een filosofie of theologie over Hem) kan Europa redden. En ik weet dat dr. Tukker dat zeker zal beamen.

Maar helaas, sommigen zullen zo'n getuigenis: De levende Christus alleen kan Europa redden als een dooddoener wegvagen. Zo ver is het dan al met ons gekomen, dat we, zonder dat we het beseffen, de kern, het mooiste van ons belijden als een vanzelfsprekendheid zien. Dan gaan we inderdaad de redding van een filosofie verwachten. Maar dr. Tukker zal mij zeker bijvallen, als ik getuig: alle heil en redding komt van de levende Christus alleen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen