Kruis en kruisbeeld

Vraag

Waarom zie je in rooms-katholieke kerken vaak een kruis (crucifix) met daaraan een beeld van Jezus? Hij is toch opgestaan?

Antwoord

Het symbool van het kruis wordt wereldwijd opgevat als verwijzing naar Christus. Geen wonder dat tegenstanders van het christelijk geloof zich voortdurend heftig verzetten tegen afbeeldingen van het kruis.

Getuigenis

Zo’n tien jaar geleden woedde in de Duitse deelstaat Beieren de “oorlog van de crucifixen.” Het ging over de vraag of kruisbeelden in klaslokalen thuishoorden. Nee, zeiden de tegenstanders. De regering gaf echter niet toe en bepaalde dat de kruisbeelden mochten blijven hangen.

In Polen is nu een strijd aan de gang over het kruissymbool. Een antiklerikale partij is met een voorstel gekomen om het eenvoudige, houten kruis –geen crucifix– dat aan de wand in het parlementsgebouw hangt, te verwijderen.

In deze tijd, waarin de secularisatie toeneemt, laten steeds meer gelovigen blijken dat ze christen zijn. Zij dragen een kruisje aan een halsketting of als speldje op hun revers. In sommige huiskamers, ook die van protestanten, hangt een eenvoudig houten kruis aan de wand, als getuigenis.

Teken van de vis

Het kruisbeeld of crucifix is een kruis van hout of metaal, waaraan een corpus of beeld van de gekruisigde Christus is bevestigd. Het Latijnse ”cruci fixus” betekent: aan het kruis gehecht. Het is niet het oudste christelijke symbool. Dat was het teken van de vis. Het kruisbeeld was in de eerste vijf eeuwen van de kerkgeschiedenis nagenoeg onbekend. De verklaring daarvoor kan zijn dat de kruisdood als de smadelijkste en verachtelijkste van alle straffen werd beschouwd en dat men het kruis niet gauw als symbool zou gebruiken. De oudste voorstelling van het kruis van Christus dateert uit de 5e eeuw en is te vinden op de deur van de Santa- Sabinabasiliek te Rome.

Vanaf het einde van de 10e eeuw zijn veel plastische kruisbeelden bewaard gebleven. De oudste voorbeelden hiervan zijn de zogenaamde romaanse kruisbeelden met de triomferende Christus. Door de staande houding, de kleding (tunica), de hoofdtooi (koningskroon) en het ontbreken van de kruisnagels van de Gekruisigde drukken die de majesteit des Heeren uit. Tot in de 12e en de 13e eeuw handhaaft zich deze kunstvorm.

Langzamerhand komt het accent echter te liggen op het lijden en worden de kruisen voorzien van een beeld van de lijdende Christus, vaak zeer realistisch en met nadruk op het lichamelijk lijden. Deze voorstelling heeft zich gehandhaafd tot op de dag van vandaag, al zijn er tegenwoordig ook veel kruisen met een gestileerd beeld van Christus. Een crucifix is voor rooms-katholieke gelovigen veel meer dan een herinneringsteken. Het is een gewijd voorwerp, dat in de kerk en in huis op een opvallende plaats wordt op- Kruis en kruisbeeld gehangen en dat bescherming zou bieden. In het Katholiek Gebedenboek (1986) staat: “Onder de heilige af beeldingen neemt de “af beelding van het kostbaar en levenwekkend kruis” de voornaamste plaats in, want het is het symbool van het paasmysterie in zijn geheel. Het lijden van Christus en Zijn overwinning op de dood worden door het heilig kruis voorgesteld en tevens wordt ermee de tweede komst in heerlijkheid verkondigd.”

Beeldendienst

In evangelisch-lutherse kerken hangt bijna altijd een houten kruis, zonder corpus, maar ook treft men er vaak een levensgroot kruisbeeld aan, dus met het Corpus Christi. De calvinisten hebben aanvankelijk het kruissymbool uit huis en kerk gebannen, bang als ze waren voor beeldendienst. Op roomse kerken mocht dan een kruis staan, op protestantse kerken plaatste men een haan. In de kerken, scholen en huizen van de rooms-katholieken hing men een kruisbeeld of crucifix op, de protestanten deden daar niet aan mee. Sinds de tweede helft van de 20e eeuw is daar echter verandering in gekomen.

Ook binnen de gereformeerde gezindte kiezen mensen soms voor een eenvoudig kruissymbool, zij het zonder corpus. Als reden voert men aan dat dit de gelovigen herinnert aan Jezus, de opgestane Heiland, Die triomfeert over zonde en dood. Het kruisteken is, zo leert ons de geschiedenis, niet per se rooms. Ook in mijn studeerkamer hangt een houten kruis, van bescheiden omvang weliswaar, maar toch. In onze geseculariseerde wereld is zo’n symbool als getuigenis beslist zinvol en zo beschouwd kan men er weinig bezwaar tegen maken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen