Informatie over Guigo de Tweede (ca. 1115-1188)

Onlangs kreeg ik een vraag van de heer Ippel uit Hendrik-Ido- Ambacht naar aanleiding van het citaat van Guigo II (1115-1188) dat in het vorige nummer van dit magazine in de rubriek Uit de schat der eeuwen was opgenomen. De tekst had hem en zijn vrouw zeer aangesproken, en graag wilde hij wat meer informatie over deze vrij onbekende middeleeuwer.

Het doet mij uiteraard genoegen als lezers positief reageren op wat er in deze rubriek geplaatst wordt en het motiveert mij weer om me er verder in te verdiepen. De bedoeling van de redactie van dit blad met het plaatsen van de teksten van theologen uit de oudheid en de middeleeuwen is om met name aan rooms-katholieken te laten zien dat door alle eeuwen heen de leer van vrije genade in Gods kerk geleerd is. Niet altijd is dat meteen duidelijk, omdat de auteurs als kinderen van hun tijd vaak sterk beïnvloed zijn door de theologie van hun dagen. Toch, wie goed oplet, vindt steeds weer kostbaar koren onder het kaf.

Zo’n oplettende protestantse lezer was de Duitse geleerde Friedrich Galle uit Halle, die in 1841 allerlei citaten van middeleeuwse auteurs verzamelde en uitgaf onder de titel ”Geestelijke stemmen uit de middeleeuwen”. Na het overlijden van Galle, in 1853, heeft diens broer prof. dr. J.G. Galle in 1854 een vermeerderde herdruk tot stand gebracht.

Dit boek is in het Nederlands vertaald en voor Nederlandse lezers bewerkt door de bekende kerkhistoricus prof. dr. J.J. van Toorenenbergen (1822-1903). Omstreeks 1889 verscheen er te Amsterdam bij Höveker & Zoon zelfs een tweede druk van dit boek.

Het citaat van Guigo II heb ik in dit boek gevonden, op blz. 181-183. Het is ontleend aan de Latijnse tekst, die bekendstaat als ”Scala Paradisi”, de ladder naar de hemel (vgl. Gen. 28:12). De tekst die Galle geeft, heb ik vergeleken met het origineel in het Latijn en met een Engelse vertaling. Het is me gebleken dat Galle deze tekst sterk ingekort en soms wel erg vrij vertaald heeft.

Op blz. 265 geeft Galle een korte biografi e van Guigo (zonder de aanduiding I of II). Uit de beschrijving blijkt echter dat Guigo II (de Tweede) bedoeld is, al verwart hij in de jaartallen Guigo I met Guigo II. Ook andere feiten kloppen niet. Galle vermeldt wel terecht dat Guigo II zeer bevriend was met Bernardus van Clairvaux. De biografi sche gegevens die ik in het vorige nummer onder het kopje ”Wie was Guigo II ?” vermeld had, zal ik hierbij corrigeren.

Lectio Divina

Over Guigo II is niet veel in de kerkhistorische handboeken te vinden. Wel wordt zijn naam vermeld in studies over de zogenaamde ”Lectio Divina”, een methode van Bijbellezen en bidden die tegenwoordig in de Rooms-Katholieke Kerk en bij sommige evangelische en lutherse gemeenten ter meditatie gebruikt wordt.

Guigo II woonde in het klooster van de kartuizers, de Grande Chartreuse, in de buurt van de Franse stad Grenoble, waar hij de negende prior was. Hij staat bekend als Guigo de Tweede, om hem te onderscheiden van Guigo de Eerste (1083-1136), die daar ook prior was en belangrijk werk voor de kartuizer orde heeft gedaan. Guigo II is de schrijver van de ”Scala Paradisi”, een kort traktaat in de vorm van een brief aan frater Gervasius. Guigo behandelt de oefeningen van het geestelijk leven: ”lectio” (lezing van de Bijbeltekst), ”meditatio” (overweging van de tekst), ”oratio” (gebed) en contemplatie (nadere overweging).

Guigo bedoelt met het beeld van de ladder niet te suggereren dat de mens in eigen kracht tot God kan opklimmen. Integendeel, steeds weer legt hij de nadruk op de genade bij elke trede.

Als kenteken van de hoogste trede noemt Guigo de gave van tranen. Ook in de Nadere Reformatie was dit thema bekend. Simon Oomius wijdde er een verhandeling aan onder de titel ”Het wenen der tortelduive” (1661).

Luther kende deze oefeningen ook, maar hij heeft er een en ander aan gewijzigd: eerst komt bij hem het gebed om de verlichting met de Heilige Geest, dan de lezing van de Schrift, gevolgd door de ”meditatio”, het herlezen en herkauwen van het gelezene. Ten slotte volgt de contemplatie, de beschouwing, die door Luther wordt ervaren als ”tentatio”, dat wil zeggen aanvechting. Een mens wil immers van nature Gods Woord niet ter harte nemen, aldus Luther.

Meer informatie is te vinden in het boek ”Spiritualiteit, vormen, grondslagen, methoden” (tweede druk, Gent/Kampen, 2001, blz. 691-692; 718-719) van Kees Waaijman, hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Nijmegen.

Op internet is de complete tekst van het traktaat in het Engels te vinden als “Letter of Dom Guigo the Carthusian to Brother Gervase about the Contemplative Life” (http://www.fi sheaters.com/lectiodivina. html).

Barneveld,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen