De Reformatie in Zwitserland, het land van Zwingli en Calvijn

De reden voor de artikelenserie “De Reformatie in …” is de aanloop naar het herdenkingsjaar 2017. Dan is het immers 500 jaar geleden dat Maarten Luther zijn 95 stellingen op de slotkapel van Wittenberg spijkerde, en daarmee de aanzet vormde tot een algehele kerkhervorming in Europa.

Maar de kerkhervorming in Zwitserland kwam onafhankelijk van Luther tot stand, rond 1523. Het was Huldrych Zwingli die hier de Reformatie in gang zette. Hij heeft altijd volgehouden dat hij toen nog nooit Luthers geschriften had gelezen. Zwingli is in Europa minder bekend geworden, mogelijk ook doordat hij niet heel veel theologische werken heeft nagelaten. Hij overleed vrij jong. Het gedachtegoed van zijn “opvolger” Heinrich Bulliger wordt nu nog vooral verkondigd in de enkele kleine, reformatorische baptistengemeenten in Zwitserland. Maar daar zijn er maar weinig van.

Vrijzinnigheid

Volgens de Zwitserse ds. Andreas Alder, voorheen predikant in Brig, zijn veel protestantse kerken in Zwitserland tegenwoordig sterk beïnvloed door de traditie van Luther.

“De Duitsers hebben de volmacht gekregen in Europa. Daardoor delen veel Europeanen de herinnering aan Luther. Maar de Lutherse kerk van tegenwoordig staat niet in de reformatorische lijn die Nederland en Zwitserland gekend hebben. Er is geen interesse voor Calvijn. De vrijzinnigheid is een product van de Lutherse kerk. Dat is een groot probleem.”

“Liberaal” is het woord dat Peter Dettwiler gebruikt om de protestantse kerken in Zwitserland in z’n algemeen- heid te beschrijven. Hij is theoloog en contactpersoon diaconie en zielszorg van de Evangelisch-reformierte Landeskirche van het kanton Zürich.

Overigens zijn de protestantse kerken in elke streek weer anders. Elk kanton heeft een kerk aangewezen als de “Landeskirche”, de kerk die in het desbetreffende kanton een bijzondere status heeft. In sommige kantons is de Rooms-Katholieke Kerk de Landeskirche, in andere de Evangelisch-reformierte Kirche.

“Tot de jaren ’60 was het overgrote deel van de Zwitsers protestants”, zegt Dettwiler. “Dat is nu veranderd. Vandaag de dag is ongeveer 38 procent rooms-katholiek en 28 procent protestants. Het grootste gedeelte van de protestanten is gereformeerd. Ongeveer 4-5 procent is lid van een evangelicale, vrije kerk. Velen van hen zijn tegelijkertijd nog steeds lid van de lokale, gereformeerde kerk.”

Oecumene

Dettwiler richt zich vooral op oecumene. Hij ziet oecumene naast “de interreligieuze dialoog” en het omgaan met secularisatie als de uitdaging voor de toekomst.

“Voor lange tijd vonden de reformatorische kerken hun identiteit op een negatieve manier ten opzichte van de rooms-katholieke kerk. “We hebben geen paus en geen bisschoppen, we vereren niet Maria en de heiligen, we hebben niet, hebben niet nodig … etc. Dankzij de vele groeiende oecumenische relaties van vandaag de dag moeten we onze reformatorische identiteit op een positieve manier uitleggen.””

Boekhandel

Jean-Marc Berthoud, schrijver en voormalig eigenaar van een christelijke boekhandel in Lausanne, heeft altijd een andere koers gevaren. Hij ging juist in tegen de tijdgeest. Oecumene is goed, vindt hij, maar dan wel “in het licht van de Bijbel”. Hij citeert Voetius: “Er is geen grotere liefde dan de liefde voor de waarheid.”

Van 1993 tot vorig jaar juni runde Berthoud een christelijke boekhandel met boeken vanuit allerlei wetenschapsgebieden, waaronder ook boeken van Zwitserse reformatoren.

“Andere boekhandels wilden deze niet verkopen, omdat ze bang waren dat ze niet verkocht zouden worden”, zegt hij. Veel bekende predikers ten tijde van de Reformatie komen uit Zwitserland: Johannes Calvijn, Pierre Viret, Martin Bucer, Heinrich Bullinger. Berthoud heeft onder andere geprobeerd om werken van Pierre Viret meer bekendheid te geven. “Hij wordt vaak ondergewaardeerd”, zegt hij. Maar hij kon de boeken maar nauwelijks aan de man brengen. “Er was geen interesse voor.”

Bijbelschool

Net als ds. Alder is Berthoud over het algemeen niet positief gestemd over de koers van de meeste protestantse kerken in Zwitserland. Evenals ds. Alder ziet ook hij de vrijzinnigheid als een groot probleem. Toch heeft hij de laatste 25 jaar ook positieve ontwikkelingen gezien.

Berthoud groeide op in Zuid-Afrika, waar zijn ouders (beiden afkomstig uit Zwitserland) missionarissen waren. In 1989 kwam hij terug naar Zwitserland. “In het gebied waar ik nu woon zijn nu zo’n vijf of zes reformatorische baptistengemeenten. Die waren er nog niet toen ik in Zwitserland kwam wonen.”

Verder is hij ook blij met de bijbelschool die er sinds acht jaar in Lausanne is. Hij geeft daar zelf ook les. De school kent zo’n twaalf leerlingen, die afkomstig zijn van allerlei kerken. “De Bijbelschool is niet bedoeld voor het opleiden van voorgangers”, zegt Berthoud, “maar is vaak wel een opstapje daartoe. Behoudende christenen uit Franstalig Zwitserland die voorganger willen worden, gaan vaak studeren in het Franse Aix-en-Provence”, aldus Berthoud. De universiteit in Geneve, die ooit door Calvijn werd opgericht, is volgens hem tegenwoordig heel liberaal.

“Er is een achteruitgang”, zegt Berthoud over religie in Zwitserland, “maar er zijn soms ook positieve veranderingen.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen