Zout: smaakmakend en bederfwerend

Inleiding
Zout behoort tot een van de vier of vijf basale smaken; alle andere smaken zijn hiervan afgeleid. Zout heeft bijzondere eigenschappen, zoals dat zout (als aanduiding voor keukenzout) het eten smakelijk maakt. Zonder zout smaken daarentegen veel voedingsmiddelen smakeloos, zodat we minder trek in eten hebben. Het stimuleert dus eigenlijk de eetlust. Maar wanneer teveel zout aan het voedsel is toegediend, dan bekomt ons het voedsel ook niet goed. Juist gedoseerde en geringe hoeveelheden zout in ons voedsel maken het eten tot een aangenaam gebeuren. Zout is zelf niet aan bederf onderhevig: geen levend organisme kan in een zilte omgeving leven. Vandaar dat (vroeger) zout veel gebruikt werd om voedsel in te zouten, zodat in de wintertijd voldoende eten onbedorven aanwezig bleef. Voor het gebruik van de ingezouten en ingemaakte levensmiddelen moesten deze goed gespoeld worden om het zout te verwijderen. Helaas bleef de smaak niet optimaal. Ook de vissers weten: vis blijft maar drie dagen fris. Om vis voor bederf te bewaren en om smaak aan te brengen worden haring en kabeljauw snel na de vangst gezouten. In de Bijbel worden de verschillende eigenschappen van zout regelmatig in beeldspraak gebruikt om geestelijke processen mee te vergelijken.

Reiniging: van het inwendig bederf
Vanouds werden baby’s direct na de geboorte gewassen en ingewreven met zout om ze van hun vuilheid te reinigen. De profeet Ezechiël vergelijkt het volk Israël met een pasgeboren meisje, waar niemand naar omziet: ‘ten dage als gij geboren waart, werd uw navel niet afgesneden; en gij waart niet met water gewassen toen Ik u aanschouwde; gij waart ook geenszins met zout gewreven noch in windsels gewonden’ (Ezechiël 16:4). De kanttekenaren geven bij deze tekst aan: ‘Het zout werd vroeger gebruikt tot verstijving van de huid en versterking van de inwendige weefsels. Dit geeft te verstaan dat God in de Israëlieten, als Hij hen voor Zijn volk aannam, niets anders gevonden heeft dan ellende, vuilnis en zwakheid en vervolgens hen verkoren heeft, niet uit aanzien van hun waarde, maar door Zijn genade in de beloofde Middelaar.’ Van die opzoekende liefde en reiniging lezen we in de verzen 6 t/m 14: ‘Als Ik bij u voorbijging, zo zag Ik u, vertreden zijnde in uw bloed en Ik zeide (...).: Leef, ja leef en zie, uw tijd was de tijd der minne, zo breidde Ik Mijn vleugel over u uit en kwam met u in een verbond. (...) En gij werd de Mijne en Ik wies u met water. (...)’

Van de reinigende werking door zout spreken ook de offers in het Oude Testament, bijvoorbeeld Lev. 2:13: ‘En alle offeranden uws spijsoffers zult gij met zout zouten, en het zout des verbonds uws Gods van uw spijsoffer niet laten afblijven; met uw offeranden zult gij zout offeren.’ Het volk werd zo in het verbond vermaand en verplicht om naar een onbesmettelijk en onverderfelijk leven te staan. Vandaar dat deze tekst verbonden wordt met Markus 9:49, 50: ‘Want een ieder zal met vuur gezouten worden en iedere offerande zal met zout gezouten worden. Het zout is goed; maar indien het zout onzout wordt, waarmede zult gij dat smakelijk maken? Hebt zout in uzelven en houdt vrede onder elkander.’ Ieder van ons moet bereid en gezuiverd worden door de louterende en zoutende werking van Gods Woord en de Heilige Geest, door kruis en vervolging. Zo bidt David: ‘Was, reinig mijn gemoed van mijn vuile verborgen zonden’ (Ps. 19:6).

Smaakmakend
Zout wordt aan vrijwel elk voedsel toegevoegd om de smaak te verbeteren. Meestal is een snufje zout voldoende, hoewel aan brood relatief veel zout wordt toegevoegd om het smakelijk te maken. De bakker weet ervan: met zout water krijg je het zoetste brood. In pap daarentegen is slechts heel weinig zout nodig. Vandaar dat het volksgezegde ‘het zout in de pap zelfs niet verdienen’, betekent dat iemand dan wel heel erg weinig waard is. Al een weinig geestelijk zout maakt onze gesprekken aangenaam en zinvol. Jezus zegt in de Bergrede tegen Zijn discipelen: ‘Gij zijt het zout der aarde; indien nu het zout smakeloos wordt, waarmede zal het gezouten worden? Het deugt nergens meer toe, dan om buiten geworpen en van de mensen vertreden te worden’ (Matth. 5:13). Door hun onderwijs en door het ‘als zout zijn’, zullen de discipelen als middel gebruikt worden om de zielen van de mensen te trekken. Het smakeloze is daarentegen ‘noch tot het land noch tot de mesthoop bekwaam; men werpt het weg. Wie oren heeft om te horen, die hore’ (Lukas 14:35).

Zout als geestelijke smaakmaker
‘Uw woord zij met zout besprengd’ (Kol. 4:6), zo sprak Paulus tot de gemeente te Kolosse. Een vermaning die voor alle tijden geldt. Minder praten, maar meer zeggen. Ons spreken wordt kostbaarder dan zilver, wanneer ons hart vervuld is met het goud van Gods Woord. Wanneer daarentegen onze woorden niet ‘met zout besprengd’ zijn, kunnen we iemand wel ‘ongezouten de waarheid zeggen’, maar dat is dan zonder enige smaak, waardoor de ander gemakkelijk gekwetst wordt. Zouteloze gesprekken hebben geen nut. Dat ondervond Job door het gesprek van zijn oude vriend Elifaz: ‘Wordt ook het onsmakelijke gegeten zonder zout? Is er smaak in het witte des dooiers? Mijn ziel weigert uw woorden aan te roeren; die zijn als mijn laffe spijze’ (Job 6:6,7). Juist onder omstandigheden van beproeving heeft een mens echte vriendschap nodig, die functioneert als zout in het leven.

Overdaad schaadt
Teveel aan zout in het eten remt onze eetlust. Dat geeft de uitdrukking ‘heb je het ooit zo zout gegeten?’ weer. Overmaat aan zout in het eten, maar ook in de bodem, heeft een negatieve klank. In Psalm 107:17 wordt in beeldspraak gesproken over het lot van de ongehoorzamen: ‘Hij stelt een vruchtbaar oord, tot woest’ en zoute gronden; en straft ze, naar Zijn Woord, die daar Zijn wetten schonden.’ Evenzo spreekt Jeremia van de vloek over degene die afwijkt van des Heeren Woord: ‘Maar blijft in dorre plaatsen in de woestijn, in zout en onbewoond land’ (Jer. 17:6). Zout en zoet zijn als smaak niet goed met elkaar verenigbaar. Vandaar dat Jakobus spreekt: ‘Alzo kan geen fontein zout en zoet water voortbrengen.’ Geen levend wezen kan voortleven in zout. Het conserveert niet alleen vlees, maar kan zelfs een heel lichaam voor afbraak en bederf bewaren. Het is daarom een aangrijpend beeld, dat de vrouw van Lot om haar ongehoorzaamheid tegen het bevel van God tot een zoutpilaar werd. Gedenk dan de vrouw van Lot: haar lichaam werd niet verteerd en deze geschiedenis spreekt nog in onze tijd. Na de ondergang van de steden Sodom en Gomorra is deze landstreek de Zoutzee of Dode Zee genoemd. Er waren veel zout- of brakke lijmputten (Gen. 14:10), een grote stinkende poel, waarin geen vis kon blijven leven. Hoe schoon schittert daartegenover het gezicht van Ezechiël (hoofdstuk 47), waar we lezen van de wateren, die stromen uit de tempel van het nieuwe Jeruzalem. ‘Deze wateren dalen af in het vlakke veld, daarna komen zij in de zee (= Dode Zee); in de zee uitgebracht zijnde zo worden de wateren gezond. (...) En daar zal zeer veel vis zijn’. (...) Aan haar oever zal veel spijsgeboomte zijn met elke maand nieuwe vruchten. In het nieuwe Jeruzalem zal geen Dode Zee of Zoutzee meer zijn, maar ‘een zuivere rivier van het water des levens, klaar als kristal, voortkomend uit de troon Gods en des Lams. (...) En de boom des levens, voortbrengende twaalf vruchten, van maand tot maand gevende zijn vrucht; en de bladeren des booms waren tot genezing der heidenen’ (Openb. 22).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen