Vianen: een publicitaire stunt?

De krantenkop in het Reformatorisch Dagblad van zaterdag 15 oktober jongstleden trok de aandacht. ‘HHK Vianen krijgt alle goederen.’ Eerst maar even de inhoud en de achtergrond van het zakelijke bericht.

Het Nederlands Dagblad vermeldt dinsdag 18 oktober een stukje plaatselijke kerkgeschiedenis. ‘De gemeente Eben Haëzer is in de jaren zeventig ontstaan als een zogenaamde evangelisatie. Een groep hervormde kerkleden begon kerkdiensten te organiseren nadat de hervormde gemeente vrouwen in het ambt bevestigde. Zij kochten het kerkgebouw van de plaatselijke Gereformeerde Kerk, die een nieuwe kerk bouwde. In de jaren tachtig groeide deze groep uit tot een ‘buitengewone wijkgemeente’. Déze gemeente krijgt nu alle goederen, waaronder het kerkgebouw, toegewezen (aldus het RD). Het ND spreekt van instemming van de synode van de PKN (bedoeld is de kleine synode) met overdracht van het kerkgebouw en alle andere bezittingen aan de hersteld-hervormden. Beide kranten maken duidelijk dat het gaat om de bekrachtiging van een regeling van de CBZ, de Commissie van Bijzondere Zorg. Over de regeling is overeenstemming bereikt met de plaatselijke gemeente.

Harde voorwaarde
Aan een aantal randvoorwaarden moest uiteraard worden voldaan. Daarover laat de voorzitter van de CBZ, ds. G.J. Wisgerhof, geen misverstand bestaan. ‘Voorwaarde is altijd dat we het met de hersteld hervormde gemeente eens kunnen worden over een ontvlechting van de ledenbestanden. Een voorziening komt pas in zicht als duidelijk is welke leden bij welke kerk horen.’ Het Nederlands Dagblad formuleert hier scherper dan het RD: ‘Harde voorwaarde voor het overdragen van goederen door de Protestantse Kerk is dat zwart op wit duidelijk is wie hersteld-hervormd en wie protestants-hervormd wil zijn. De hersteld-hervormden moesten zich dus laten uitschrijven.’ Ook stelt ds. Wisgerhof in ronde PKN-kerkordetermen dat Vianen een wijkgemeente van bijzondere aard is, die al een afgezonderd bestaan leidde. Om die reden werden de belangen van de hervormde (PKN-)gemeente in Vianen niet geschaad met de overdracht van de goederen. Verder benadrukte hij dat er sprake is van maatwerk, dat perspectief biedt voor andere gemeenten en vond hij dat met de zaak-Vianen bewezen werd dat de PKN via de CBZ haar zorgplicht tot uitvoering brengt jegens hen, die niet mee wilden gaan in de kerkvereniging. Tot zover de zakelijke weergave van de berichtgeving.

De mogelijke adder in het gras: Afscheiding
De kwestie-Vianen lijkt keurig te zijn geregeld. Het RD spreekt over de regeling als de eerste in haar soort. Een unicum dus. Tot nu toe. Veroorloof mij een enkele kanttekening te maken bij de zakelijke schijnbeweging, die hier mijns inziens aan de orde is. Uitdrukkelijk schrijf ik over een zakelijke aangelegenheid. Het gaat immers om zaken. Goederen zijn zaken. Er is over zaken gehandeld in een kwestie, die geestelijk is van origine. Het niet kunnen binnengaan in de plurale PKN is een geestelijke daad geweest, als het goed is. De begeerte om te blijven bij de beginselen van de door God in ons land geplante Kerk heeft diepe wortels in de geestelijke overtuiging dat Gods eer wordt aangerand wanneer leringen en praktijken die indruisen tegen Gods Woord kerkelijk worden gelegitimeerd. Ten diepste omdat de eenduidige gereformeerde Schriftbeschouwing is losgelaten. Daar ligt de concentratie van ons bezwaar. Vanuit het Comité tot behoud van de Nederlandse Hervormde Kerk is consequent leiding gegeven aan hen die niet mee konden de nieuwe kerk in en die meenden te moeten blijven ook als men de euvele moed aan de dag zou leggen om per synodaal decreet de vaderlandse kerk op te heffen en een menselijke fusiekerk daarvoor in de plaats zou stellen. We waren er ons van bewust dat het ons alles zou kunnen kosten. De dreigingen en de morele druk die werd uitgeoefend, voorspelden weinig goeds. Maar de beginselen waren het waard. We zijn nu anderhalf jaar verder. De droeve breuk heeft diepe wonden geslagen. Hoe principieel zijn we nu als het gaat om de kerkvisie? Hebben de beginselen voorrang of kiezen we voor de oplossing, die op korte termijn en in de praktijk het meeste zakelijke voordeel lijkt te bieden? Houden we elkaar vast in de huidige problematiek of koerst ieder op zijn eigen kompas? Het gaat me om de harde voorwaarde, die van de zijde van de CBZ op tafel wordt gelegd. En om de mogelijke consequentie daarvan. Als Nederlandse hervormden (in hersteld verband) zich moeten laten uitschrijven, dan moeten zij toegeven en met hun eigen handtekening bekrachtigen dat zij lid geworden zijn van een ándere kerk. Dat zou de erkenning van afscheiding kunnen inhouden. Indien dat de voorwaarde zou zijn om aan de onderhandelingstafel te mogen plaatsnemen, is dat een brug te ver. Wij hebben ons noch persoonlijk noch plaatselijk noch kerkelijk afgescheiden. Noch van de NHK noch van de PKN waarvan wij nimmer lid zijn geworden noch geweest. Uitdrukkingen in de genoemde persberichten vertolken evenwel duidelijk de PKN-visie. De leden van de hervormde gemeente Vianen zijn ‘overgegaan naar’ ons kerkverband (RD). Dat strijdt met onze kerkvisie.

Nog een mogelijke adder
Logisch gevolg van de erkenning van afscheiding is de erkenning dat onze goederen niet van ons zijn, maar van de PKN. Dat is de tweede mogelijke adder in het gras. Feit is dat de buitengewone wijkgemeente in Vianen indertijd haar eigen kerkgebouw heeft gekocht. Krijgt zij het nu terug (!) van de CBZ? Dat zou de erkenning inhouden dat de PKN zichzelf per 1 mei 2004 terecht als eigenaar is gaan beschouwen van de goederen van de voormalige evangelisatie. Krijgt Vianen nu met een groot gebaar van de PKN de altijd aan haar toebehoord hebbende goederen terug? Mag zij in dit geheel als voorbeeld figureren voor de handelwijze van de CBZ? Die zich zo voorbeeldig opstelt dat zij per klein synodaal besluit toewijst wat zij wederrechtelijk heeft genomen. En pas daartoe overgaat wanneer zij de schriftelijke erkenning van afscheiding afgedwongen heeft en de bewering beloond wil zien dat zij wettige eigenaar van de goederen is geworden op het moment dat zij de gehele kerk van haar exclusieve gereformeerde grondslag heeft beroofd.

Algemene ethische vragen
Op dit punt liggen ethische vragen, los van de kwestie Vianen. Mag men aan principieel aanvechtbare oplossingen wel meewerken? Is het geestelijk te verantwoorden voor de Koning van de Kerk het ons aangedane onrecht ongedaan te maken door met het oog op het aanbod van de wederrechtelijke eigenaar ‘afscheiding toe te geven en een knieval voor zijn eigendomsrecht te doen’? Bezinning op deze vraag is kerkbreed nodig. Het zou kunnen dat we te maken hebben met de beproeving van onze beginselen. Dan gaat het om de vraag wat ze ons waard zijn. Voortijdig uitgaan van een mogelijk negatieve uitslag van de zogenaamde verklaring-voor-recht-procedure hoeft ons handelen niet te bepalen. We zullen in elk geval een voorbehoud maken met het oog op de nog steeds principieel door de rechter te beantwoorden vraag of de kerkenraad het recht heeft gehad voor haar gemeente te beslissen om buiten de PKN te blijven. In geval daarop een positief antwoord wordt gegeven, zijn de kerkelijke goederen van onze gemeenten namelijk nooit van de PKN geworden. En het zou wel heel vreemd zijn dat ze nu door de CBZ voortijdig op harde voorwaarden worden ‘overgedragen’. De principieel-ethische vragen verdienen onder ons een betere doordenking. Dat is niet ongeestelijk. Ook niet als het over de goederen gaat. Laat ons niet onder de indruk geraken van eventueel publicitaire stunts van de CBZ. We moeten nog wat geduld oefenen in het uitzien naar de rechterlijke uitspraak in de verklaring-voor-recht-procedure, die we nog inwachten. Niemand van ons is gebaat bij een uitgeholde procesgang. Bovenal geve de Heere ons in een rechte weg tegenover Hem en jegens anderen onze weg vol beproevingen te lopen. Ziende op het Lam Gods, de overste Leidsman en Voleinder des geloofs, Jezus, Dewelke voor de vreugde die Hem voorgesteld was, het kruis heeft verdragen en schande veracht, en is gezeten aan de rechterhand van de troon Gods.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen