Calvijn over Gods alomtegenwoordigheid

In zijn commentaar op Jeremia 23:24 ‘Zou zich iemand in verborgen plaatsen kunnen verbergen, dat Ik hem niet zou zien? spreekt de HEERE; vervul Ik niet den hemel en de aarde? spreekt de HEERE’ schrijft Calvijn over Gods alomtegenwoordigheid. Het is voor ons onmogelijk om ons voor God te verbergen, daar Hij de hemel en de aarde vervult. Calvijn merkt dan op: ‘Daarom moeten alle ijdele speculaties achterwege gelaten worden, wanneer de Schrift zegt dat God alle dingen ziet; maar men moet er liever erg in hebben waartoe dat dient, namelijk opdat Hij uiteindelijk alles wat door de mensen gedaan is, voor het gericht roept. Het is dus een toepassing van de leer tot ons nut, dat alles wat wij doen, alles wat wij denken en spreken, ja werkelijk alles ter kennis van God wordt gebracht.’ En even verder: ‘Dit moet evenmin op spitsvondige wijze uitgelegd worden van het onmetelijke wezen van God. Het is wel waar dat het wezen van God zich uitstrekt over hemel en aarde, daar het oneindig is. Maar de Schrift wil ons niet onderhouden met dergelijke abstracte en onvruchtbare gedachten; zij leert slechts wat ons profijtelijk kan zijn voor de godsvrucht. Dat God hier dus uitspreekt dat Hij de hemel en de aarde vervult moet op Zijn voorzienigheid en macht betrokken worden. Alsof Hij zei dat Hij Zich niet in de hemel aan het vermaken is, zoals wereldse mensen wel dromen dat Hij Zijn tijd doorbrengt met allerlei genietingen en Zich om de wereld niet bekommert.’

De middeleeuwse traditie
In het onderzoek naar de theologie van Calvijn is het een voortdurend discussiepunt in hoeverre Calvijn gebruikmaakte van de wat filosofische inzichten uit de middeleeuwen. In dit opzicht is het goed om te zien dat Calvijn wel brak met de middeleeuwse leer over de zaligheid, over de kerk en over de sacramenten, maar niet met de traditionele scheppingsleer, voorzienigheidsleer, verkiezingsleer, leer van Christus en de leer van de wederkomst. Ook het commentaar op Jeremia 23:24 herinnert eraan dat Calvijn de gedachten over Gods alomtegenwoordigheid en over Gods wezen als zodanig niet afwijst.

Het belang van de godsvrucht
Terwijl Calvijn zich niet afwijzend opstelt tegenover de theologie van de middeleeuwen, is hij wars van speculaties. De Heere geeft Zijn openbaring niet om onze nieuwsgierigheid te bevredigen, maar opdat het Woord nut in ons leven zal doen. Wat is dan nuttig? Dat het de godsvrucht dient. Dat ons hart vervuld wordt met eerbied en diep ontzag jegens God. Dat een hartelijke liefde tot al Gods geboden onze ziel vervult en we zo nauwkeurig in Gods wegen wandelen.

De nabijheid van God
Het godvruchtig gebruik van Gods alomtegenwoordigheid is het besef dat God niet ver van ons is, al denken we dat soms wel. De gans andere God is geen afstandelijke God. Het is de grootheid van Zijn goedheid dat Hij Die gans anders is dan wij, Zich inlaat met ons en op Zijn schepselen is betrokken. Zijn goedheid is op al Zijn werken verspreid. Dag aan dag overlaadt Hij ons. Wat heeft Hij een zorg voor ons, zelfs als we zorgen hebben. Laten we de alomtegenwoordigheid van Gods aardse zorg eens overwegen. Tel uw zegeningen, tel ze een voor een. Voor de oude mens is alles gewoon, maar voor het geloof is alles bijzonder. Kleine dingen worden grote dingen, opdat de Heere wordt groot gemaakt.

Meditatie over Gods wezen
Door het gebruik van schijnbaar theoretische begrippen kan het besef van Gods zorg worden verdiept. Als het in de theologie alleen maar gaat om de begrippen, gaat de theologie en de prediking dood. Het gaat immers om de relatie tussen God en mens. Maar is het verkeerd dat een kind bedenkt hoe groot vader is, wat een vader eigenlijk is, wat vader allemaal wel weet? Zou het zo voor Gods kind verkeerd zijn om zich te bezinnen op de eigenschappen van God, zoals Zijn alomtegenwoordigheid? De Heere vervult niet alleen de hemel, maar ook de aarde. God is niet ver van ons, maar Hij is nabij de ziel die tot Hem zucht. God is niet in de hemel, zodat Zijn ogen de aarde bereiken, maar ook op de aarde is Hij tegenwoordig. We kunnen geen beweging maken of we bewegen ons in de oceaan van Gods tegenwoordigheid. Dit besef zal ons hart vernederen en in teerheid voor Gods aangezicht doen wandelen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen