Het verbroken altaar

Hoe het was
De vraag naar contacten met andere kerken van gereformeerde belijdenis heeft ons ertoe gebracht te spreken over de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt. Voor dit moment laat ik dat aspect van de vraag nu verder rusten. Er zijn echter nog meer kerken van gereformeerde confessie, die in beeld komen, als we deze vraag uit de visitatie behandelen. Te denken valt dan aan de PKN (onze deputaten hebben nog onlangs gesproken met vertegenwoordigers van de Gereformeerde Bond) en we kunnen denken aan de Hersteld Hervormde Kerk. Ik vond het opvallend dat er een gesprek plaatsvond met de Gereformeerde Bond. Zeker, ik weet dat dit meermalen reeds is gebeurd, maar juist nu, nu er ook nogal eens over de HHK is geschreven, vroeg ik me af of dit gesprek mede te maken had met sympathieën van sommigen uit onze kring voor de HHK. Nu er een HHK is ontstaan, liggen onze prioriteiten, het kan niet anders gezien worden, in de richting van de HHK en niet in die van de PKN. De visie die onze kerken steeds gehad hebben op de oude vaderlandse kerk wijst ons in die richting. Toch zal de nauwkeurige beschouwer van het kerkelijk erf binnen onze kerken ook een duidelijke trek naar de Gereformeerde Bond, de PKN dus, waarnemen. Het lijkt me toe dat men daarin niet consequent denkt vanuit de lijnen van 1834, de Afscheiding.

Onze kerken hebben altijd bij alle waardering voor de Nederlandse Hervormde kerk als bezwaar aangevoerd dat de Gereformeerde Bond deel uitmaakt van een plurale kerk, een kerk als een hotel, waarin allerlei confessionele mogelijkheden en onmogelijkheden konden bivakkeren. Zo hebben we officieel altijd de Ned. Herv. Kerk beoordeeld. Niet ieder deed dat (persoonlijk kon ik me daar niet zo erg in vinden), maar in het algemeen werd wel zo gedacht. Er leefden ernstige bezwaren tegen de NHK in de oude jas van voor 2004. Persoonlijk, ik zei het al, dacht ik daar toch anders over. Vanuit de meer praktische overweging dat binnen de NHK de Heere duidelijk wilde werken. Er viel binnen die kerk zegen en het gereformeerde element in diverse gemeenten was wervend aanwezig. Het nam hier en daar duidelijk toe. In heel veel gemeenten, waar de gereformeerde prediking niet of bijna niet aanwezig was, is het gebeurd dat er een predikantsplaats kwam voor een gereformeerde bonder. Een man als ds. Tukker heeft dat meermalen mogen beleven. Bekend is een plaats als Katwijk aan Zee, waar een vrij massale toestroom ontstond naar de zuivere gereformeerde prediking. Als ik het goed heb, was dat een tegenbeweging tegen een zekere uitstroom in die dagen uit de NHK naar onze gemeente in die plaats. Deze werd toen gediend door ds. N. de Jong, die nogal mensen trok uit de Hervormde kerk. Op die manier kan een afgescheiden gemeente bijdragen aan geestelijke opbouw van een Hervormde gemeente.

Hoe het is
Maar helaas, de oude vaderlandse kerk is niet meer. Dat is een zeer trieste constatering, zeker ook vanwege de droevige gevolgen die het Samen op weg proces heeft gehad. Wie zou niet wenen? Het moet voor broeders van hetzelfde huis, zowel binnen de PKN als binnen de HHK, een smartelijke zaak zijn dat de oude gemeentestructuur niet meer bestaat en er een zo vreselijke splijtzwam ontstond, die men nog lang niet te boven is. Ondanks onze bezwaren tegen de oude NHK, is de breuk die geslagen is voelbaar tot op de dag van vandaag. Als afgescheiden kerken past het ons niet om vanaf de zijlijn allerlei commentaren en raadgevingen te doen. Omdat we allen toch respect hadden voor hen die binnen de NHK de beginselen van onze belijdenis verdedigden, alsmede omdat we zelf op de weg der scheiding niet erg duidelijk hebben kunnen maken dat onze weg nu de goede weg was. Er was bij ons ook genoeg aan de hand.

We hadden ook niet gedacht dat het ooit zover zou komen dat de Gereformeerden binnen de NHK zouden scheuren. Het Hervormde wij-gevoel leek zo sterk dat een breuk ondenkbaar scheen. Alles heeft toch nog weer snel en overhaast zijn beloop gekregen. Het is nu zoals het is. We kunnen er niet te veel van zeggen, maar dit is wel duidelijk: als de bonders zelf over de gehele linie de rug recht hadden gehouden, was het er niet van gekomen. Dat is een pijnlijke constatering. We kunnen niet mee en we kunnen niet weg, om die dualiteit ging het verschil van mening. Een van deze beide uitspraken is helaas toch omgevallen. Want het is voor ons, vanuit onze positie, wel duidelijk, dat de PKN er nooit had moeten komen. Hier spelen argumenten rond de belijdenis, maar praktisch is het ook zo, dat het ongereformeerde element bredere vleugelen heeft gekregen; en daar kun je nooit blij mee zijn in een kerkverband. We kunnen dat goed aanvoelen.

Hoe het moet
Maar, dit gezegd hebbend, leven we mee met broeders aan beide zijden van de scheidslijn, die zondag aan zondag de kerkelijke verminking moeten aanschouwen. De ware Kerk kan niet anders dan smart gevoelen bij het zien van de uitwendige kerkelijke nood. Gods kind heeft de uiterlijke kerk lief. Hij is immers in Sion geboren; daar liggen de wortels. Die liefde is er niet alleen voor de eigen kerk, maar deze gaat uit naar allen die eenzelfde geloof deelachtig mogen zijn. Hopelijk zal dat meer gaan toenemen als de nood groter wordt. Denk aan vele psalmdichters, die deernis hadden met het gruis van Sion. Zittend op de puinhopen van ons aller kerkelijke leven, kunnen we een klaaglied aanheffen. Ook een schuldbelijdenis uitspreken. Dat zal heel breed beleefd moeten worden. Daar staat niemand buiten en boven. Moge de bede opklinken, meer en meer: Aanschouw het verbond. Wat zal er van Jakob overblijven, want hij is klein, zo bad Amos. Waar is de Heere in al deze dingen? Heeft de Heere niet een twist met ons allen? Hoezeer is Jeruzalem dat beneden is, dienstbaar met haar kinderen. We kunnen niet meer, zoals eens, spreken over de muren, de vestingen en de paleizen van Gods kerk op aarde, zoals Psalm 48 zingt. Was het niet een oordeel, toen de Heere Jezus van al de schone gebouwen van toen getuigde dat er geen steen op de andere zou blijven?

Maar, uitgaande van de actuele situatie, welke kant moeten we als CGK nu uitkijken? We hebben te maken met de PKN en ook met de HHK. Vanuit onze oude kerkelijke visie op de Hervormde kerk van weleer, staan we dichter bij de HHK dan bij de PKN. Dat zal ieder duidelijk zijn. Maar dat betekent niet, dat de PKN voor ons niet bestaat. We mogen ook niets en niemand afschrijven. In die zin is het niet verkeerd, dat de deputaten gesproken hebben met het hoofdbestuur van de GB. Binnen onze kerken hebben velen gehoopt, dat de Hervormde kerk nog weer eens zou mogen terugkeren tot de waarheid. Is dat nu gebeurd? Is de Hervormde kerk nu in de HHK teruggekeerd tot de waarheid en is deze gezuiverd van allerlei dwaling en ketterij? Binnen de PKN zal men dat ten stelligste bestrijden. Er was juridisch geen mogelijkheid, zo werd gesteld, dat men de Hervormde kerk zou voortzetten. Deze ging automatisch op in de PKN. Wie niet mee wilde gaan, scheidde zich per definitie af. En afscheiding is een heel erg besmet woord in kringen van de PKN. Deze redenering heb ik zelf nooit kunnen volgen; maar ook ons kerkrecht kent deze kronkels niet. Voor mijn gevoel zouden hierdoor de mensen van de HHK gebonden zijn in hun geweten om mee te gaan in de PKN. En dat dan vanwege een must, een verplichting van een vormelijke en formalistische redenering.

Nogmaals, is de Hervormde kerk terug bij de rechte prediking, nu de HHK ontstaan is? We behoeven dit nu niet waterdicht te beredeneren, maar praktisch gezien moeten we in de droevige breuk toch ook een bijkomende zegen zien, namelijk dat er een kerk is ontstaan met de oprechte begeerte om zich vrij te maken van allerlei dwalingen. In die zin volgen we met respect en verbondenheid de strijd binnen de HHK. Dat heeft ons als CGK wel wat te zeggen. Breuken kunnen helaas geslagen worden, maar ze kunnen ook hersteld worden. De tijd dringt ons ertoe om elkaar op allerlei fronten te vinden op de basis van het Woord van God. Dat kan niet zomaar vanuit de mens ondernomen worden. Kerkelijke eenheid kan slechts ontstaan als de Heere het geeft. De scheuring van de twaalf stammen laat dat duidelijk genoeg zien. Als God het niet wil, kunnen we doen wat we willen, maar dan blijft de kloof bestaan. Laten we beseffen dat eenheid een werk is van de Heilige Geest, niet een daad van deputaten of kerkenraden. Dat zouden we meer moeten aanvoelen. We moeten met de zaken echt bij de Heere terechtkomen. Dat gebeurt door ons allen niet of veel te zwak. We belijden dat wel, maar we gevoelen innerlijk de noodzaak er niet van. Elia bouwde een altaar van twaalf stenen, en dat in de dagen van Achab, toen er helemaal geen kijk op eenheid was en toen alles afgevallen leek te zijn. Het altaar was verbroken!

Alles komt op Gods tijd. De HHK heeft de handen vol aan de opbouw van het kerkelijk leven. De tijd der jeugd, ofwel de crisis der jeugd, is nog niet voorbij. Alles moet nog uitgekristalliseerd worden. Dat moet ons allen voorzichtig maken. Wel willen we deze gemeenten zo nodig de helpende hand bieden om hen te steunen in hun strijd. Doordat we meedenken met hun moeiten en zorgen, of ook doordat we invallen in allerlei leemten en zorgen. Ook doordat we samen bepaalde bezigheden kunnen ondernemen of samen kunnen overleggen in bijeenkomsten waar de weg van de Heere heengaat. Waar staan de voetstappen der schapen? We moeten de kudde weiden bij de woningen der herders. Niet bij de kudde der metgezellen. Dat onderscheid is in onze dagen niet eenvoudig op te merken. De lijnen lopen niet zo duidelijk. Ook wat betreft onze eigen kerken verkeren we in een zekere impasse. Wat gaat de toekomst voor onze kerken worden? We kunnen niet om de veronderstelling heen, dat er heel veel is losgeslagen en dat de CGK, zoals we die gekend hebben, ook al niet meer bestaat. Allereerst niet omdat allerlei andere kerken zich met ons gemengd hebben en we het heldere beeld van het christelijke gereformeerde leven aan het kwijtraken zijn. Verder omdat we ook zelf losslaan van de wortels. Hoe gaat het met u en mij in de toekomst? Misschien loopt u te worstelen met deze vragen. Misschien ligt de kerk zwaar op uw ziel. Iemand zei me onlangs: Ik zou onderhand niet meer weten waar ik in verschillende plaatsen zou moeten kerken in ons kerkverband. Dat gevoel van verlegenheid houdt velen bezig. Blijf dan maar zoeken naar de voetstappen der schapen; naar Hem vooral, Die gezegd heeft: ‘Mijn schapen volgen Mij, overmits zij Mijn stem kennen.’ En verder: de Heere heeft Sion gegrond, opdat de bedrukten Zijns volks daarin een toevlucht zouden hebben.
Integraal namen we te uwer informatie bovenstaand artikel over, gepubliceerd in Bewaar het Pand, d.d.18 januari 2007. De pennenvrucht draagt als titel: Het verbroken altaar. Zij is van de hand van de Christelijke Gereformeerde ds. P. Roos. Hij kijkt vanuit zijn kerken over de gebroken muren heen en hij laat de lezer niet in het onzekere welke positie zijn kerken naar zijn mening hebben in te nemen in de huidige kerkelijke situatie, nu de droeve scheuring van de voormalige Nederlandse Hervormde Kerk eenmaal een feit is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen