Luther en de paus

Aanleiding
Niet zo lang geleden, eind september van dit jaar, heeft paus Benedictus XVI een bezoek gebracht aan zijn geboorteland, aan Duitsland. Veel media-aandacht heeft dit bezoek gekregen. Waarom? Wel, wat zou de paus zeggen over de persoon en de leer van Maarten Luther in de stad Erfurt, waar de monnik Luther van 1501-1511 aan de universiteit studeerde? Zouden er positieve of negatieve geluiden uit Rome te horen zijn? In Erfurt kon de paus niet om Luther heen, want hij heeft een toespraak gehouden, waarbij ook de leiding van de Evangelische Kerk aanwezig was. Letterlijk sprak de paus tot de protestantse en roomse aanwezigen: ‘Het is voor mij als bisschop van Rome een ontroerend moment om hier in het oude Augustijnenklooster van Erfurt een ontmoeting te hebben. Hier heeft Luther theologie gestudeerd. En hij is hier tot priester gewijd en is opgenomen in de orde van de heilige Augustinus. Wat Luther dreef, was de vraag naar God. Hoe krijg ik een genadig God? Deze vraag was de drijvende kracht op heel zijn levensweg. De vraag: In welke verhouding staat God tot mij, en in welke verhouding sta ik tot God? Die brandende vraag van Maarten Luther moet opnieuw onze vraag worden, natuurlijk in een actuele vorm. Ik denk, dat dit het eerste appel is, dat ons bij de confrontatie met Maarten Luther in de oren moet klinken.’

Het is dan ook geen wonder dat in de pers te lezen was: ‘Paus prijst reformator Luther.’ Echter, een paar dagen later meldde een woordvoerder van het Vaticaan: ‘Paus Benedictus heeft Maarten Luther in zijn toespraak te Erfurt niet in ere hersteld.’ Dat paus Benedictus als mens een vriendelijke en begaafde, oude man is, zal niemand ontkennen. Maar heeft hij door zijn kerkelijk gezag een begin gemaakt met maatregelen die ertoe leiden, dat de ban die eens over Luther werd uitgesproken, wordt opgeheven? Of is hij bezig om te bewerkstelligen, dat de uitspraken (banvloeken) van het Concilie van Trente over de protestanten worden herroepen? Helaas merken we van dat alles niets.

Luther
Echter, als er in de kerkgeschiedenis iemand is geweest die met hart en ziel, door intense aanvechting en helse bestrijding, heeft geleerd om enkel en alleen uit genade zalig te worden, dan is het wel Maarten Luther. Al zijn goede werken (rozenkrans, biecht, aflaat, vasten, deelname mis, aalmoezen, bedevaart, aanroepen heiligen en Maria, enz.), brachten hem geen enkele zielenvrede.

Van Erfurt was Luther naar Wittenberg gegaan, waar hij promoveerde en de Bijbel mocht uitleggen aan de studenten. En daar is het grote genadewonder gebeurd, waarover hij later schreef: ‘Ik haatte het woord “gerechtigheid”, het vervloekte en verdoemde mij. Ik zei tegen God: “Houdt U dan nooit op om mij te plagen met Uw toorn?” Maar ik hield niet op te bonzen tegen dat woord van Paulus: De rechtvaardige zal door zijn geloof leven. En ineens zag ik het: wij leven, wij leven niet door ons doen, maar door de geschonken gerechtigheid in Christus. Toen werd die tekst van Paulus (Rom. 1:17) mij tot een “porta paradisi”, tot de deur van het paradijs.’ Aan de Duitse reformator Maarten Luther geven we, als betrouwbare zielenherder, graag het woord. Aan een medemonnik, Georg Spenlein, heeft hij in 1516 een brief geschreven. Deze brief spreekt duidelijk over een keerpunt in Luthers leven. Ja, zij geeft antwoord op de vraag: Hoe krijg ik een genadig God? Deze brief kan zelfs vandaag tot onderwijs dienen voor elk mens, dus ook voor de 84-jarige mens Joseph Ratzinger (Benedictus XVI)!

Brief
Genade en vrede van God onze Vader en van de Heere Jezus Christus!
Beste broeder Georg,
Ik zou wel eens willen weten hoe het innerlijk met je staat. Heb je eindelijk geleerd je eigen gerechtigheid te verachten, te herademen in Christus’ gerechtigheid en daar al je vertrouwen op te stellen? Wat is de verleiding tot aanmatiging en hoogmoed toch groot in onze tijd. En dat vooral bij hen die met alle kracht goed en rechtvaardig proberen te zijn. Ze kennen de gerechtigheid van God niet, die in Christus overvloedig aan ons is geschonken. Wij hoeven die niet te verdienen. Toch streeft men er alsmaar naar het zelf zo goed te doen, dat je met vertrouwen tegenover God kunt staan, versierd met eigen deugden en verdiensten. Maar dat is toch onmogelijk! Toen je hier woonde, verkeerde je ook nog in die mening, zeg maar gerust dwaling. Ik trouwens ook, maar nu bestrijd ik deze onzin, al ben ik er nog lang niet mee klaar. Daarom beste broeder Georg, leer Christus opnieuw kennen. Leer Hem te kennen als de Gekruisigde. Leer Hem te loven en wanhoop aan jezelf. Zeg tegen hem: ‘U Heere Jezus, U bent mijn gerechtigheid. Ik ben Uw zonde. U hebt aanvaard alles, waarmee ik behept was en U hebt mij gegeven wat U eigen was. Wat ik was, hebt Gij op U genomen en mij gegeven wat ik niet was.’ Pas op broeder, dat je niet zozeer naar reinheid streeft, dat je niet meer inziet, dat je een zondaar bent. Denk eraan: Christus woont alleen maar bij zondaren. Daarom is Hij uit de hemel, waar Hij tussen rechtvaardigen woonde, afgedaald om te wonen bij zondaren. Die liefde moet je doorgronden, dan zul je de beste troost ontvangen. Als wij door eigen inspanningen een gerust geweten moeten verwerven, waarvoor is Hij dan de dood ingegaan? Daarom zul je nergens anders dan in Hem, door een gelovige wanhoop aan jezelf en aan jouw inspanningen, de vrede vinden. Zoals Hij je Zelf heeft opgevangen en je zonden tot de Zijne heeft gemaakt, zo heeft Hij ook Zijn gerechtigheid tot de jouwe gemaakt. Broeder, bid voor mij. De Heere zij met je. Je broeder Martinus Luther, Augustijn.

Uitleiding
Het valt niet te ontkennen, dat de paus in Erfurt een buitengewoon belangrijke vraag heeft gesteld: Hoe krijg ik een genadig God? En wat had hij een mooie gelegenheid om die te beantwoorden, zoals Luther dat heeft gedaan. Maar daarvan is niets gebleken. En dat kon ook niet, want de kloof tussen Rome en de Reformatie is, vanuit Gods Woord gezien, diep. Immers, Rome leert dat de Schrift onderworpen is aan het gezag van de kerk. De paus wordt gezien als het onfeilbare orgaan van de goddelijke waarheid en traditie. Rome denkt semi-pelagiaans. Zij leert dat het in de macht van de mens is om het aanbod van genade aan te nemen, zodra de wil wordt gesterkt door de genade, die allen ontvangen tot wie het Evangelie komt. De bekende uitdrukking: ‘Adam niet geleerd, Christus niet begeerd’, is Rome onbekend. We besluiten met enkele uitspraken van Luther over de onschatbare waarde van Gods Woord. ‘De Heilige Schrift is Gods troostboek in alle aanvechtingen. Want zij leert van geloof, hoop en liefde heel wat anders dan het verstand kan begrijpen. – Waar Gods Woord wordt veracht, gaat de ware godsdienst verloren. – Door de paus, de universiteiten en al die geleerden heb ik de duivel aan mijn hals gekregen. Welnu, zij allen hebben mij de Bijbel ingejaagd. – Wilt u zalig worden, dan moet Gods Woord voor u vast zijn, dat al spraken alle mensen anders, u staande blijft en zegt: “Toch weet ik dat Gods Woord waar is.” – Laat ons de Bijbel niet verliezen, maar hem met vlijt en in de vreze Gods lezen en prediken, want zolang de Bijbel er is en recht wordt verklaard, mogen we uit genade zegen verwachten.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen