‘De fantast’

Broeders, u kent hem wel! ‘De fantast!’ De ‘fantast’ leeft in een andere wereld. Wanneer ik deze woorden zo neerschrijf, voel ik dat ik mezelf direct op de vingers moet tikken en zeggen, dat wij dat zo vinden! Wij ervaren hem als een persoon die in een fantasiewereld leeft. Maar de fantast zelf? Voelt hij het aan, dat hij in een fantasiewereld leeft? Voor mij blijft dat altijd maar de vraag. Weet hij dat hij fantaseert? Wij kunnen het wel zo duiden, maar ik betwijfel of hij het daarmee eens is. Waarom ik dit zeg? Wel, zou hij het met mijn ‘analyse’ eens zijn, dan is hij geen fantast meer, maar gewoon een leugenaar.

De leugenaar grijpt bewust naar de leugen. Hij doet dat, omdat hij iets uitgehaald heeft, wat niet deugt. Dat weet hij, maar hij wil het niet weten en daarom liegt hij. De leugen wordt door hem als een dekmantel voor zijn verkeerde handelingen gebruikt. Hij zet daarmee opzettelijk zijn omgeving op het verkeerde been. Zo handelt naar mijn gevoelen een fantast niet. Hij is er niet op uit om zijn omgeving te bedriegen. Hij gelooft zijn verhaal en leeft erin. Wat wij in zijn verhaal irreëel vinden, is dat voor hem beslist niet. Hij meent dat het op feiten gebaseerd is. Bij de fantast is de grens tussen werkelijkheid en fantasie nagenoeg weggevallen. Daardoor is hij in staat om probleemloos – althans zo ervaren wij het in ons contact met de fantast – van de ene wereld in de andere te stappen. Dat doet hij niet eens bewust, maar dat doet hij als vanzelf. Waarom handelt deze mens zo? Ja, waarom? Dit weet ik wel na enig nadenken, dat het niet meevalt om daar een voor iedereen bevredigend antwoord op te geven. Ik doe een poging. Verder zal ik wel niet komen. Toch wil ik u mijn gedachten toevertrouwen in het belang van het pastoraat. In iedere gemeente zult u immers de fantast aantreffen.

Fantaseren doen we allemaal op zijn tijd. Wat zijn er door ons al niet een luchtkastelen gebouwd! Het ene kasteel was nog grootser dan het andere kasteel. Raken we hier ooit uit gefantaseerd? Ik geloof, dat het bij het mens-zijn hoort om idealen te koesteren. Zolang een mens idealen kent, heeft hij zijn fantasieën. En zijn fantasieën leiden hem naar idealen. Daar is op zich niets mis mee. Een fantasieloos mens is te beklagen. Hij is ook een tragisch figuur. Waarom, vraagt u? Hij mist perspectieven en daardoor komt hij ook niet tot initiatieven. Zijn leven is beangstigend vlak en voor zijn omgeving zonder inspiratie. Hij is gestorven, voordat het leven begon. Wel is van belang, dat wij na al ons gefantaseer weer met onze benen op de grond komen. In de meeste gevallen gebeurt dat ook. De notoire fantast mist dat! Hij slaat naar onze beleving door. Dat kan soms voor hemzelf, maar ook voor zijn omgeving heel nare gevolgen hebben. De fantasie heeft hem zo te pakken, dat de fantast alle contact met de realiteit verliest. Zo kan het gebeuren, dat een fantast bijvoorbeeld gelooft dat hij predikant moet worden. In zijn fantasieën ziet hij zich al op de kansel staan, omringd door vele honderden mensen die ademloos naar hem zitten te luisteren. Hij geniet ervan en hij gaat zijn fantasie koesteren. Daardoor wordt het voor hem meer en meer realiteit. Eigenlijk weet hij het wel zeker, dat hij predikant moet worden. De Heere leidt bepaalde zaken in zijn leven immers op zo’n bijzondere manier, dat het voor hem vaststaat dat hij moet gaan werken in Gods Koninkrijk. Soms vertelt hij er iets van tegen zijn vrouw wat hem bijna dag na dag bezighoudt. Niet te veel, mondjesmaat, maar als hij merkt dat zij luistert, neemt hij haar mee in zijn fantasiewereld, die voor hem geen fantasiewereld is. Haar positieve benadering van zijn verhaal werkt voor hem als een katalysator. Nu is hij niet meer te stuiten en gaat de fantasie met hem aan de haal.

Wat gebeurt hier eigenlijk? Hij krijgt positieve aandacht van haar met wie hij het leven deelt en dat betekent voor hem heel veel. Omdat hij geen op- of aanmerkingen van zijn vrouw ontvangt, krijgt zijn verhaal de gelegenheid om een hoge vlucht te maken. Zij gelooft in mij – denkt hij – en dat verhoogt zijn eigenwaarde. Want dat is vaak het probleem bij de fantast, dat hij chronisch lijdt aan minderwaardigheidsgevoelens. Dat blijkt als je een poosje met hem optrekt. De fantasten zetten hun minderwaardigheidsgevoelens om in meerwaardigheidsgevoelens. In hun fantasieën kunnen zij die nare gevoelens eenvoudig elimineren en kunnen zij – wat zij zo hartstochtelijk verlangen – hun heldenrol vervullen. Wanneer wij hun verhalen analyseren, dan blijkt dat zij in hun verhalen altijd de beste zijn, de goede tips uitdelen, door hun optreden mensen tot grote steun waren: kortom, met hen staat of valt zo’n beetje de hele wereld. Ik heb in mijn pastoraat wel geleerd, dat over het algemeen gesproken fantasten zielige en erg eenzame mensen zijn. Zij stellen meestal in het dagelijkse leven niet zo veel voor, maar zij vertellen aan tafel bij moeder de vrouw grootse en indrukwekkende verhalen die zij welwillend aanhoort. Wat moet ze trouwens anders! Wie wil er ruzie.

De fantast is een wonderlijk persoon. Hij denkt dat hij heel reëel bezig is, dat maakt hem inventief en creatief om zijn verhaal zo levensecht voor te stellen. Hij mist ten enenmale het vermogen om vanuit de ander te denken. Hij relateert zo min mogelijk aan zijn omgeving, en doceert liever.

Wordt vervolgd.

Nederhemert, ds. H. Zweistra

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen