Vreugde bij de Bron

Ds. I. Kievit (1887-1954) is in de eerste helft van de twintigste eeuw een van de toonaangevende gereformeerde theologen geweest binnen de Nederlandse Hervormde Kerk. Hij had intellectueel de gave om te promoveren. Zijn leermeester prof. dr. Hugo Visscher spoorde hem daartoe ook aan. Het zou de weg hebben kunnen openen naar een hoogleraarschap. Kievit geeft echter de voorkeur aan de preekstoel en de pastorie boven de katheder. Dat neemt niet weg dat hij niet alleen heeft gepreekt, maar ook meerdere geschriften heeft nagelaten. Daarnaast was hij jarenlang als medewerker en later als eindredacteur verbonden aan het Gereformeerde Weekblad.

Het meest bekend zijn wellicht de geschriften Tweeërlei kinderen des verbond en Voorwerpelijke-onderwerpelijke prediking eis der Heilige Schrift. Na de dood van ds. I. Kievit zijn op initiatief van ds. A. Vroegindeweij deze twee boeken in één band uitgegeven onder de titel Verbond en prediking. Jarenlang heeft ds. I. Kievit ook leiding gegeven aan een contio van jongere predikanten. Onder zijn leiding kwam men eenmaal in de maand bijeen. Veelal hield ds. Kievit dan zelf een inleiding. Deze inleiding werd dan vervolgens besproken.

Het is een zeer goede zaak dat uitgeverij De Banier een uitgave verzorgde van verspreide geschriften van ds. I. Kievit. Prof. dr. W. Balke die afkomstig is uit Baarn, de gemeente die ds. Kievit vele jaren heeft gediend, bracht de geschriften bijeen, annoteerde ze en schreef een inleiding. Een aantal is al eerder gepubliceerd zoals Het leven van de hoop bij Calvijn en Het krijgen van teksten. Andere bijdragen verschenen eerder in het Gereformeerd Weekblad. Wat deze uitgave bijzonder waardevol maakt is dat een aantal contiolezingen, waarvan er nog nooit een werd gepubliceerd, is opgenomen.

In de inleiding wijst Balke erop dat de heilsfeiten in de prediking en de theologie van Kievit een grote plaats innemen. Dat blijkt ook uit de opgenomen preken over de Trooster en de Hemelvaart. Ik noteer dat in een in de bundel opgenomen artikelenserie uit het Gereformeerd Weekblad over de opstanding der doden Kievit zich distantieert van ds. J.J. Knap Czn. (een predikant op het grensgebied van de Confessionele Vereniging en de Gereformeerde Bond) met zijn zienswijze dat in een sterfhuis niet over het oordeel moet worden gepreekt, maar slechts de weg van het leven moet worden verkondigd. Ik val Kievit daarin bij. Helaas heb ik al meer dan eens een rouwdienst bijgewoond van een orthodox predikant waarin niet alleen het eerste maar ook het tweede ontbrak. Er werd slechts gesproken over Gods bijstand in verdriet en over het zalig heengaan van de overledene, maar het Evangelie van verzoening met God door Christus’ bloed werd niet verkondigd en dat terwijl meerdere aanwezigen helemaal geen band met de kerk hadden.

Uit meerdere bijdragen blijkt dat Kievit zeer kritisch stond tegenover de theologie van Barth en van zijn Nederlandse geestverwanten. Deze theologie ondermijnde naar zijn diepe overtuiging de gereformeerde theologie. Dan denkt Kievit aan de leer van de verkiezing, aan de ernst van de eeuwige rampzaligheid, aan noodzaak van persoonlijk geloof, aan de wedergeboorte als een daadwerkelijke vernieuwing en aan het Schriftgezag. Vanwege het feit dat de notie van tweeërlei kinderen van het verbond geen echte plek had heeft Kievit gepolemiseerd met dr. J. Woelderink. Die kritiek werd nog heviger toen Woelderink zich ook distantieerde van de verkiezingsleer van de Dordtse Leerregels.

Wanneer het gaat om de Bijbel als het Woord van God benadrukt Kievit zowel de inspiratie van de Schrift als het feit dat de Schrift een kracht Gods is. Het Woord vraagt om geloof en wordt alleen in geloof werkelijk verstaan. Dan is er sprake van stabiliteit. Dankzij Gods trouw is er de eeuwen door een Kerk gebleven, bewaard in de enigheid van het geloof. In het licht van deze dingen spreekt Kievit over het dynamische en statische karakter zowel van de Schrift als van de belijdenis en keert hij zich met kracht tegen de midden-orthodoxe zienswijze die louter spreekt over het dynamische en daarmee onduidelijk is over de feitelijke blijvende inhoud van het geloof.

Kievit was een zeer groot kenner van Calvijn. Zijn geschriften las hij in het Latijn en oud-Frans. Hij is een theoloog van wie wij nog altijd veel kunnen leren Daarom ben ik blij dat de uitgave van zijn verspreide geschriften tot stand kwam. Vooral maar zeker niet uitsluitend kan ik predikanten en studenten in de theologie grondige lezing ervan aanbevelen. De waarde van de uitgave wordt verhoogd door de inleiding waarmee zij opent. Balke verhaalt de hoofdpunten van het leven van Kievit en plaatst hem in de context van zijn tijd. Wel is tussen de regels door duidelijk dat Balke Kievit in zijn opstelling naar de ethische richting en ook naar Barthiaans-getinte theologen wat te antithetisch vindt. Ik waardeer dat in Kievit, al zou ik soms iets meer dan hij doet een verschil willen maken tussen iemands theologische inzichten en iemands geestelijke leven. Kievit was een Schriftuurlijk en gereformeerd theoloog en juist daarom ook een bevindelijk theoloog. Bevinding was voor hem geen extra, maar hoorde wezenlijk bij de Schrift en de uitleg en verkondiging ervan. Bij Kievit ging het om de bevinding van Gods genade in Christus en om het staan in de vrijheid van de kinderen van God. Tot die zaken wenste hij zijn hoorders en lezers te leiden. In tegenstelling tot wat Balke stelt, meen ik toch dat de verzegeling met de Heilige Geest voor Kievit wel degelijk iets van een extra heeft en dat dit ook geldt voor de zogenaamde standelijke rechtvaardiging. In een afzonderlijk artikel wil ik daaraan nog aandacht besteden. Wel heb ik van anderen die Kievit intensiever bestudeerd hebben dan ik begrepen dat Kievit bij het ouder worden wat vrijer en soepeler met het onderscheiden van stadia in het geestelijke leven omging. Dat laatste suggereert trouwens ook Balke.

Een vraag heb ik bij de epiloog waarmee Balke de bundel verzamelde geschriften besluit. Hij geeft een uitspraak van ds. L. Kievit (de zoon van ds. I. Kievit) door: ‘Ze hebben mijn vader niet begrepen.’ Ik zou willen weten wie die ‘ze’ zijn, want ik weet echt niet waar ik die moet plaatsen en wellicht is dat bij andere lezers ook zo. Mij is wel duidelijk dat de jonge Kievit met alle waardering die hij voor zijn vader had, in theologisch opzicht toch andere lijnen trok dan zijn vader. Soms zijn die verschillen behoorlijk. Ik denk vooral aan de waardering van de ethische en barthiaanse theologie en alles wat daarmee samenhangt. Bij theologen en predikers van een generatie na Kievit die in zijn lijn zijn gegaan, komen bij mij vooral J. van Sliedregt en G. Boer in gedachten. Zij komen mij theologisch veel congenialer over met I. Kievit dan zijn eigen zoon.

Voor elke prediker en theoloog geldt dat latere lezers vaak zo niet altijd zijn theologie maar ten dele verstaan of in ieder geval maar ten dele overnemen. Wanneer Balke dit constateert ten aanzien van Kievit is dat een heel betrekkelijke constatering. Kwalijk wordt het wel als theologen eerder om eigen gelijk te bevestigen worden gelezen en aangehaald dan tot opbouw van het geloof. De preken van Kievit worden nog altijd gelezen door hen die naast uitleg in de prediking ook toepassing wensen te horen en te lezen. Dan gaat het niet alleen om hervormden maar ook om mensen uit de kringen van de Christelijke Gereformeerde Kerken en (Oud) Gereformeerde Gemeenten. Alleen al het feit dat zijn werken nog altijd lezers vinden, is een signaal dat zij niet zijn verouderd.

Ds. I. Kievit, Vreugde bij de Bron. Verspreide geschriften, verzameld, geannoteerd en ingeleid door prof. dr. W. Balke, De Banier, Apeldoorn 2014; ISBN 978-90-336-33010; hb. 815 pagina's., prijs € 69,50.

Boven - Hardinxveld , ds. P. de Vries

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen