Aspecten van de prediking van ds. I. Kievit (1887-1954)

Kersten en Kievit hebben eenzelfde zienswijze op de standelijke rechtvaardiging en de verzegeling met de Heilige Geest. Het verschil is, dat Kievit in zijn preken veel minder aandacht schonk aan het geestelijke leven dat voorafging aan wat zowel hij als Kersten de standelijke rechtvaardiging noemden. Balke stelt in zijn inleiding op Vreugde bij de Bron dat Graafland en Van Sliedregt ten onrechte de verzegeling met de Heilige Geest als een bevindelijk extra bij Kievit zien. Echter, als ik Kievit lees, wijst alles wat hij daarover schrijft in die richting en geldt dat ook van wat ik lees over zijn pastoraat. De verzegeling met de Heilige Geest is voor Kievit zelfs meer dan een tweede zegen. Het is feitelijk een derde zegen. Wel getuigen zijn preken van een heel getuigend spreken over deze dingen.

Balke geeft wel uitdrukkelijk aan dat Kievit de laatste jaren van zijn leven onderscheidingen in het geestelijke leven vloeiender hanteerde dan daarvoor. Ik ben geen kenner van de geschriften van Kievit en heb zeker niet al zijn bijdragen in het Gereformeerd Weekblad gelezen, maar mijn indruk is dat Balke daarin gelijk heeft. Zeker is ook dat Kievit in Voorwerpelijke-onderwerpelijke prediking eis der Heilige Schrift op heel getuigende wijze het bevindelijk element in de prediking aan de orde stelt en benadrukt dat verborgen omgang met God en een leven in en uit Christus nodig is om Schriftuurlijk- bevindelijk te kunnen preken. Juist deze elementen maken dit boekje zo waardevol. Ook in dit geschrift valt meer het vloeiende dan het schematische op en is dat toch, zo blijkt hier en daar, op de achtergrond aanwezig.

Schieten onze belijdenisgeschriften in de leer van de rechtvaardiging tekort?
Met Kievit waardeer ik Calvijn in een aantal opzichten boven Brakel, maar toch is zijn kritiek op Brakel niet billijk. Zijn kritiek op Brakel staat niet los van een manco dat naar zijn overtuiging de belijdenisgeschriften op dit punt vertonen. Zo stelt Kievit in zijn derde lezing over de rechtvaardiging dat in Zondag 23 van de Heidelbergse Catechismus gesproken wordt over het leven van geloof van een zondaar die reeds gerechtvaardigd is. Hij mist wat hij de acte of daad van vrijspraak noemt. Hij komt ook in de Heidelbergse Catechismus het verschil niet tegen tussen geloofswerkzaamheden die voorafgaan en die volgen op de standelijke rechtvaardiging. Hij meent dat in de geschriften van Calvijn wat hij stelt wel is te vinden. De Nederlandse Geloofsbelijdenis komt in de lezingen over de rechtvaardiging niet uitdrukkelijk ter sprake. Echter, de kritiek die Kievit op de Heidelbergse Catechismus heeft, moet ook de Nederlandse Geloofsbelijdenis gelden.

Vanaf dat ik mij in Kievit verdiepte, heeft mij verbaasd dat Kievit van mening kon zijn dat op het meest centrale punt van de Reformatie, namelijk dat van de rechtvaardiging, de belijdenisgeschriften een manco vertonen. Ten onrechte meent hij dat Calvijn hier als aanvulling op de belijdenisgeschriften kan dienen. Zeer zeker heeft Calvijn benadrukt dat alleen hij of zij die zichzelf heeft leren veroordelen de rechtvaardiging en de troost van de rechtvaardiging kan bezitten. Bij Calvijn vinden wedergeboorte, rechtvaardiging en verzegeling met de Heilige Geest heel nadrukkelijk gelijktijdig plaats. De uitspraken uit Calvijn die Kievit betrekt op wat hij de standelijke rechtvaardiging noemt, gelden bij Calvijn de rechtvaardiging zonder meer en hebben geen betrekking op geloofservaringen van meer gevorderde christenen maar van elke christen. De mannen van de Nadere Reformatie en het overgrote deel van de puriteinen hebben de verzegeling van de Heilige Geest in de tijd van de wedergeboorte onderscheiden. Zij verbonden de verzegeling van de Heilige Geest met het verzekerd geloof in onderscheid van het toevluchtnemend geloof. De verzegeling van de Heilige Geest kon voor hen met een crisiservaring verbonden zijn maar noodzakelijk was dat niet. Onder de puriteinen ging Owen een eigen weg. Met Calvijn laat hij de wedergeboorte en de verzegeling van de Heilige Geest samenvallen. Hij heeft geen moeite met de geloofservaringen die zijn medepuriteinen scharen onder de verzegelende werking van Gods scharen, maar stelt dat het exegetisch onjuist is deze ervaringen zo te benoemen. Owen heeft naar mijn diepe overtuiging hier de Schrift aan zijn kant.

Ongetwijfeld is het ook zo dat een mens óf in de staat van de verdoemenis óf in de staat van de genade en rechtvaardiging is. Echter, Calvijn noch de andere Reformatoren hebben een bijzondere betekenis toegekend aan het kunnen aanwijzen van het bekeringsmoment of het moment van verdere doorbraak. Heel terloops hebben zowel Calvijn in zijn voorrede op zijn commentaar op de Psalmen als Luther in zijn voorrede op de uitgave van zijn Latijnse werken hierover gesproken. Dan nog geldt dat geen van beider getuigenissen helemaal past in het schema van Kievit. Dat geldt ook van bekende bekeringsgetuigenissen uit de kerkgeschiedenis. Ik noem slechts de Belijdenissen van Augustinus, Genade overvloeiende voor de voornaamste der zondaren van Bunyan, de Memoirs van Halyburton, Genade brengt mij thuis van Newton en Leven en sterven met Christus van Mary Winslow. Bij Augustinus is wel heel duidelijk een crisiservaring aan te wijzen en bij Bunyan zelfs meerdere, maar zij passen niet in het schema van statelijke en standelijke rechtvaardiging.

Wat Kievit mist in Zondag 23 is juist haar kracht. Het gaat niet om één crisismoment, maar om het leven van het rechtvaardigend en zaligmakend geloof. Vanaf de wedergeboorte klemt de christen zich telkens weer – en als het goed is steeds inniger – met het hem door de Heilige Geest geschonken geloof aan Christus vast. Aan elke christen, in welk stadium van het geestelijk leven ook, kan gevraagd worden: ‘Hoe zijt gij rechtvaardig voor God?’ Uit de mond van elke ware christen horen wij datgene wat verwoord is in antwoord 61. Al verwoordt de ene christen dat wel helderder, dieper en inniger dan de ander. Ongetwijfeld zijn er namelijk in het geestelijk leven trappen en kan er in allerlei opzichten opwas, maar overigens ook verachtering in de genade zijn.

Wordt vervolgd

Boven-Hardinxveld, ds. P. de Vries

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen