De blijvende actualiteit van de Heidelbergse Catechismus

Tucht

Om de tucht in zijn gemeente uit te voeren, gebruikt predikant Schneider samen met zijn kerkenraad eveneens de Heidelberger. De nationaalsocialistische wereldbeschouwing probeerde ook in Dickenschied voet aan de grond te krijgen. Hiertegen moest worden opgetreden. Schneider was er grondig van overtuigd, dat deelname aan het sacrament van het Heilig Avondmaal niet uit gewoonte diende te geschieden noch onwaardig. De kerkenraad had zich de vraag gesteld naar de verhouding tussen waardig deelnemen en de zuivere leer. Men kon een aanhanger van de ‘Duitse Christenen’ niet beschouwen als een trouwe belijder. Hun leer van ras, bloed en bodem beoordeelde hij als ketters en hun woord en gedrag als een gevaar voor de gemeente. Om in deze zaak pastoraal/juridisch een Bijbelse weg te gaan, bestudeerden predikant en kerkenraad de Catechismus. In de notulen van een kerkenraadsvergadering lezen we: ‘De kerkenraad ziet zich genoodzaakt om tot uitoefening van de kerkelijke tucht voor onderwijzer Kunz over te gaan overeenkomstig HC. vr./antw. 83-85 en Mat. 18:15-20. Dominee Schneider leest deze Bijbelteksten voor en de catechismusvragen en antwoorden. Hij verklaart waarom en hoe bij het predikambt ook de tucht als een sleutel der kerk gebruikt dient te worden. Echter, bovenal zal de gemeente de liefde niet moeten verloochenen. Immers, de liefde uitgeoefend in de Naam van Jezus zoekt het hart van de naaste te winnen voor het geloof in Hem. Deze liefde kan ook streng zijn om in de weg van de christelijke tucht de dwalende broeder terecht te brengen. Hij dient onderwezen te worden, opdat hij het verkeerde van zijn denken en doen inziet.’ Op zondag 28 februari 1937 werd de eerste afkondiging in het kader van de tucht gedaan. In de kerk van Dickenschied zat een verklikker die dit gebeuren tegen partijlid Kunz aanbracht bij de Gestapo. Door een heftige actie van de nazipartij en de door hen beheerste media werd deze daad van kerkelijke tucht scherp veroordeeld. Ja, tot in de hoogste regeringskringen werd erover gesproken. Een persoonlijk bevel van Hitler zorgde ervoor, dat Paul Schneider naar de gevangenis in Koblenz werd gebracht en niet veel later naar Buchenwald. Van grote betekenis voor zijn arrestatie en voortdurende gevangenschap was ook, dat dominee Schneider zijn handtekening niet wilde zetten onder een verklaring. Deze verklaring was een (overheids)order die inhield, dat hij zich liet overplaatsen naar een andere gemeente. Echter, Paul Schneider verdedigde het recht der kerk tegenover de machtsaanspraken der staat. Voor hem gold Gods Woord uit Handelingen 5:29: ‘Men moet Gode meer gehoorzaam zijn dan de mensen.’

Ten slotte

In de Woordverkondiging van ds. Schneider werd een sterke relatie gelegd tussen Christusprediking en de Heidelberger. Op vrijdag 21 juli 1939 sprak ds. J. Schlingensiepen aan de geopende groeve, waaromheen meer dan duizend mensen waren geschaard, waaronder tweehonderd predikanten in toga, de volgende woorden tot de gemeente Dickenschied: ‘Uw predikant is door Jezus geroepen en hij is door de Heilige Geest van het eeuwige leven verzekerd. De trouw van Jezus heeft hem overwonnen. Van die Jezus Die met Zijn dierbaar bloed voor al zijn zonden volkomen heeft betaald en om voortaan voor Hem te leven hem gewillig en bereid heeft gemaakt. Zijn gelofte was het om geen ziel verloren te laten gaan. En daarom was hij met zijn kerkenraad Bijbels opgetreden tegen hen, zoals de belijdenis zegt die onder een christelijke naam onchristelijke leer of leven voeren. Waarom? Opdat zij gered mochten worden. Onze broeder heeft met alle krachten van lichaam en ziel het predikambt proberen te bedienen. Zelfs de laatste krachten van ziel en lichaam werden voor dat doel ingezet. Waarom? Wel, de zielen werden van hem geëist door die Heere, waarvan hij beleed, dat Hij ons alzo bewaart dat zonder de wil van de hemelse Vader geen haar van mijn hoofd vallen kan, ja ook dat mij alle ding tot mijn zaligheid dienen moet (Zondag 1). Jezus heeft onze broeder geholpen, zodat de hem opgelegde last om te dragen niet te zwaar werd. Hij mocht geloven, dat noch dood noch leven … hem kon scheiden van de liefde Gods welke is in Christus Jezus onze Heere. Amen.’

Men kon een aanhanger van de ‘Duitse Christenen’ niet beschouwen als een trouwe belijder. Hun leer van ras, bloed en bodem beoordeelde hij als ketters en hun woord en gedrag als een gevaar voor de gemeente.

Uit Schneiders levensgeschiedenis blijkt de blijvende actualiteit van de Heidelbergse Catechismus. Het geloof aan de Bijbelse waarheid die in dit leerboek wordt verwoord, brengt lijden met zich mee en kan in sommige (politieke) omstandigheden het leven kosten. En als geestelijke erfenis heeft hij de Bijbelse opdracht nagelaten, dat de kerk een kerk van tucht dient te zijn. En de noodzaak van een waakzaam, door de Bijbel gevormd, geweten is onmisbaar voor een christen om rechtvaardig en barmhartig te kunnen handelen. De vraag welke God wij dienen, mag ons niet vreemd blijven. Zijn wij bereid om een offer te brengen voor ons geloof? Nemen wij Gods Woord ernstig als ze haar stem verheft tegen onrecht en geweld in de samenleving? Aan de voorzitster van de Paul Schneidervereniging werd in 2014 gevraagd waarom het na 75 jaar nog nodig is iets van deze predikant te weten. Zij gaf het volgende antwoord. ‘Deze predikant is voor ons belangrijk, omdat hij als een eenvoudige dorpspredikant een Christusgetuige was, die de onchristelijke tijdgeest herkende en ertegen streed vanuit Gods Woord. Zijn levensweg werd gekenmerkt door de navolging van Christus. En daaruit trok hij de uiterste consequentie tot in de dood.’

Leerbroek, A.B. Goedhart

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen