Het vijfde gebod: gezag en gehoorzaamheid (1)

Het woord ‘gezag’ is in onze samenleving niet populair. Veel mensen vinden het accepteren ervan moeilijk. In het verkeer worden regels massaal aan laarzen gelapt. Op school hebben leraren moeite om gezagsdrager te zijn, ook omdat ze daarin minder dan vroeger gesteund worden door de ouders. In de Tweede Kamer kan tegen de premier gezegd worden: ‘Doe eens normaal, man.’ Gezag doet ons denken aan onderwerping, aan inperking van vrijheden. Het accepteren van andermans gezag is dan ook zeker niet vanzelfsprekend. Die ander moet niet alleen bevoegd zijn. Hij moet ook laten zien dat hij het verdient om gezagsdrager te zijn. Zo ongeveer functioneert gezag in onze tijd. Daarmee zijn we ver verwijderd van de Bijbelse betekenis: God oefent gezag uit over Zijn schepping en schepselen en Hij gebruikt daarvoor mensen. Gezagsdragers staan nooit op zichzelf, maar hebben van Godswege de opdracht om zeggenschap uit te oefenen. Alle machten zijn volgens Romeinen 13 van God Zelf ingesteld. Zo bezien is elke gezagsdrager een rentmeester, die rekenschap moet afleggen van de wijze waarop hij het door God gedelegeerde gezag uitgeoefend heeft. En elke vorm van misbruik is ondermijning van Gods gezag. Daarmee is de toon gezet.

Het is niet voor niets dat de Bijbel het onderwerp gezag aansnijdt in de context van het gezin. Het gezin is de plaats waar een kind – als het goed is in een omgeving van liefde en geborgenheid – mag opgroeien tot zelfstandigheid. Dat opgroeien gebeurt onder verantwoordelijkheid van de ouders, die over het kind gesteld zijn. Het kind is geen ‘kleine zelfstandige’, die voor zelfontplooiing gaat en aan niets of niemand verantwoording schuldig is. Integendeel. Het is een relationeel wezen, een schepsel dat leeft in relatie tot zijn medeschepselen en zijn Schepper. Het kind moet dan ook leren zich aan te passen aan zijn leefomgeving. Het moet bovenal leren te leven in gehoorzaamheid aan de Heere. Daarvoor wil God ouders gebruiken. Het belieft Hem, zo zegt de catechismus, ons door hen te regeren. Het gezin mag oefenschool voor het leven zijn. Maar het gaat in het vijfde gebod niet om ouders alleen. Eer, liefde, trouw en gehoorzaamheid moeten bewezen worden aan allen die over mij gesteld zijn. God geeft leiding aan ons aller leven en Hij wil daarvoor mensen gebruiken. Niet die mensen die ik wel aardig vind, die mij wellicht iets kunnen leren. Maar allen die over mij gesteld zijn: de ouders in het gezin, de leerkrachten op school, de baas op het werk, de politie in het verkeer, de overheid rond mijn belastingaangifte …

Ouders zijn de gezagsdragers bij uitstek. Juist in het gezin leert het kind zich te laten gezeggen, opdat het straks als volwassene verantwoordelijkheid kan nemen voor zijn eigen daden. Gezag staat dus ook in dit opzicht niet op zichzelf maar dient ergens toe. In het boek ‘Verleende Volmacht’ van Ten Brinke en De Muynck worden vier functies onderscheiden. De eerste functie van gezag heeft met veiligheid te maken. In het gezin stel je regels en geef je grenzen aan om gevaar te voorkomen. Het kleine kind mag niet aan het stopcontact komen, want anders is er kans op een gevaarlijke schok. Het mag niet fietsen op straat, want anders komt het onder een auto. Een puber mag geen alcohol gebruiken, want anders beschadigt hij zijn hersenen.

De tweede functie is orde aanbrengen in het leven. Zonder regels zou samenleven onmogelijk zijn. Je mag niet eindeloos onder de douche staan, anders komt een ander niet aan de beurt. Je moet je rommel opruimen, anders wordt het onleefbaar in huis. Daarnaast speelt orde aanbrengen ook een rol bij het betekenis geven aan je leven. Zonder de orde van de gezamenlijke maaltijd, bestaat er geen positief gezinsleven. Zonder vaste momenten van Bijbellezen en gebed komt er weinig terecht van een dagelijkse omgang met de Heere. En zonder regels met betrekking tot de zondagsheiliging, gaat Gods dag gemakkelijk verloren in de hectiek van het leven.

De derde functie is discipline aanbrengen, oefenen in goed gedrag. Efeze 6:1 zegt dat kinderen hun ouders moeten gehoorzamen, omdat het nou eenmaal hoort. Ze moeten leren te leven naar Gods geboden. Daarbij is oefening nodig. En ouders hebben de taak om uit te leggen waarom bepaald gedrag wel of niet goed is, om te belonen en te corrigeren.

De laatste functie van gezag is richting wijzen. Het gaat er niet alleen om dat kinderen volwassen moeten worden en daarmee hun eigen verantwoordelijkheid op zich moeten nemen. Opvoeden is niet vrijblijvend. Christelijke ouders zijn volgens het doopformulier gehouden hun kinderen te onderwijzen in de leer van de godzaligheid. Het ouderlijk gezag is er dan ook op gericht kinderen in het spoor van Gods geboden te laten gaan.

Wat de genoemde functies in de praktijk van de christelijke opvoeding betekenen, komt in het volgende artikel aan de orde.

Waarder, drs. W. de Kloe

Drs. W. de Kloe is gehuwd en vader van vijf kinderen. Sinds 1981 is hij werkzaam in het voortgezet onderwijs, aanvankelijk als docent aardrijkskunde en later als directielid. Op dit moment is hij lid van het College van Bestuur van het Driestar College te Gouda en daarnaast ook ouderling van de Hersteld Hervormde gemeente te Waarder.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen