Kohlbrugge in Nederland

Kohlbrugge (1803-1875) was een man van grote geleerdheid en uitgebreide talenkennis, onder andere van de oosterse talen en het Grieks. En daarom zou hij als professor op een universiteit hebben kunnen functioneren. Maar dat was Gods weg met hem niet. En toch heeft hij eens in Utrecht gesproken voor 350 studenten in een collegezaal. Daarbij waren ook professoren en predikanten aanwezig. De studenten begonnen met hun voeten te schuifelen op het moment dat hij binnenkwam. Dit was een teken van solidariteit. En toen hij even later zijn toespraak begon met de zinspreuk van de Utrechtse universiteit ‘Sol justitiae illustra nos’, dat betekent ‘Zon der gerechtigheid, verlicht ons’ betuigde men opnieuw zijn goedkeuring door voetgeschuifel.

Kansel

Echter, de plaats die voor deze godvrezende en geleerde dienaar van God het belangrijkste was, heeft hij eens zo omschreven: ‘Zonder de preekstoel, zonder de prediking zou ik niet kunnen leven.’ En hoe hij, die door de Geest met grote taalvaardigheid was bedeeld, over de Woordverkondiging dacht, schreef hij eens aan een medebroeder: ‘De Heere zal wel raad weten. Alleen laat er bij ons die door Hem worden verwaardigd om van Zijn Naam te getuigen een hart zijn. Ja, een hart, dat wat voor ons ligt zo kan behandelen, alsof de hemel en de hel ervan afhingen. Daarnaast dienen we ook te belijden, dat alles ijdelheid der ijdelheden is en dat wij zelf ijdelheid zijn, en dat Hij alleen God, onze God is. Het lichaam is klein en spoedig met een kleed bedekt, want ons eeuwig huis staat niet hier. Onze taak is om de broeders en zusters te versterken en ons medelijdend te betonen bij hun wonden en kwalen. Ja, wij dienen anderen te vertroosten met de troost van God. Immers, de Heere wil barmhartigheid en geen offerande. En dat wij het Woord van God recht snijden, dat wij de Heilige Geest krijgen, dat wij liefde hebben. En dat wij niet denken te zoeken, maar werkelijk zoeken wat van God is en wat van de naaste is. O, mijn trouwe broeder, daarom gaat het.’ In de prediking van Kohlbrugge was duidelijk het Evangelie van verzoening door voldoening te beluisteren. Aan een vriendin schreef hij: ‘Als een arm en ellendig zondaar, heb ik, de voornaamste van u allen, u enigszins de weg mogen wijzen naar onze overzoeten, overschonen en algenoegzamen Heere Jezus.’ En een Zuid-Afrikaan die op de christologie van Kohlbrugge is gepromoveerd, ontdekte: ‘Vir Kohlbrugge is die mens glad niks nie, Christus daarenteen alles!’ Op zondag 29 juni 1856 werd het voor de eerste maal in ons vaderland aan Kohlbrugge toegestaan om te preken vanaf een hervormde kansel. Dit geschiedde in Vianen en de preekstof was Genesis 3. Tussen 1856 en 1871 zou hij 53 maal vanaf een kansel in Nederland Gods Woord bedienen. De laatste keer was op 12 november in Amsterdam. De tekst was Psalm 68:21.

Prekenboek

Kortgeleden is een prekenboek verschenen, waarin integraal 22 gevonden Nederlandse preken zijn opgenomen, onder de titel ‘Op Nederlandse kansels’. Een aantal was in handschrift en moest worden getranscribeerd. De jonge huisschilder Pieter Goudappel had ze opgeschreven tijdens de erediensten in Delft en Scheveningen. Verder preekte Kohlbrugge in Den Haag (een preekschets), Fijnaart, Hilversum, Middelburg, Nigtevecht, Utrecht en Vianen. In vijf diensten werden er kinderen gedoopt. Veertien preken gaan over teksten uit het Oude Testament en acht over teksten uit het Nieuwe Testament. Ook wordt een gedeelte van de liturgie vermeld: Schriftlezing en wat werd gezongen. Op de voorkant van het keurig uitgegeven prekenboek zien we de bekende afbeelding van Kohlbrugge met in zijn handen de Bijbel. Op de achterkant is een gedeelte te zien van het interieur van de Grote Kerk in Vianen. Wat we als karakteristiek voor de prediking van Kohlbrugge hebben weergegeven, is ook in deze bundel terug te vinden. We mogen ze ook noemen: separerend en voluit Trinitarisch-Christocentrisch.

Handschriften

We geven enkele citaten weer uit de gevonden handschriften. In een preek over Psalm 23 richt hij zich tot de jeugd: ‘Jonge mensen, ik zal zeggen waar het jullie aan hapert: dat is de kennis dat jullie schapen zijn, dat jullie schapen zijn die verloren gaan, en dat jullie waarachtig veranderd en bekeerd moeten worden. De wereld is klatergoud, en daar is niets anders van te verwachten dan ellende en verdriet. Kan ik jullie, jonge mensen, iets anders zeggen dan: ‘Gedenk aan uw Schepper in de dagen uwer jongelingschap, eer dat de kwade dagen komen… ik heb geen lust in dezelve?’ Kan ik nog wat anders zeggen dan wat ik zo-even gezegd heb, dat de Heere jezus zo graag jonge soldaten in Zijn dienst heeft? Ja, ik zal nog meer zeggen, namelijk dit: het is Gods gewone weg dat in de tijd van de jeugd de ziel tot de kennis van Christus wordt gebracht.’

In een preek over Mattheüs 11:25-28 over de ware rust zegt hij: ‘Wat zijn kinderen? Volgens het Evangelie zijn het ook hoeren en tollenaars, die niets anders wisten te belijden dan dat zij gestolen en het zevende gebod verschrikkelijk overtreden hadden. Zij wisten niet of er voor hen in de hemel ontferming was en of de Heere Jezus Zijn schreden tot hen zou richten en tot hun ziel van vrede zou spreken. Nee, dat wisten zij niet, maar zij kwamen tot Hem. Zij hielden zich vast aan Zijn macht, waarmee Hij zeggenschap heeft over leven en dood, zonde en genade. En daarmee heeft Hij ook de macht om tegen hen te zeggen: ‘Wees getroost, Mijn zoon, wees welgemoed, Mijn dochter, uw zonden zijn u vergeven.’

De toepassing wordt niet vergeten, want we lezen voortdurend de oproep: ‘We moeten de hand in eigen boezem steken, en dan zullen we moeten bekennen: ‘Mijn zonden, Heere Jezus, hebben U die geselslagen, ja zelfs de dood berokkend.’ In Handelingen 13:1 lezen we over ‘profeten en leraars’. Naar mijn bescheiden mening mogen we H.F. Kohlbrugge eveneens zo typeren. Daarom bevelen we zijn preken hartelijk aan door te zeggen: ‘Neem en lees!’

Dr. H.F. Kohlbrugge, Op Nederlandse kansels. Den Hertog, Houten 2016; ISBN 978 90 331 2750 2 prijs € 32,50

Leerbroek, A.B. Goedhart

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen