Johannes Bogerman

De eerste weken van de synode verliepen bijzonder tumultueus. De remonstranten probeerden op allerlei manieren een stok te steken in het wiel van het synodewerk. Na zes weken was de maat vol. Bogerman zond hen heen met een stem die van verontwaardiging beefde: “Dimittimini exite” (Gij wordt weggezonden, gaat heen). Deze gebeurtenis is illustratief voor de innerlijke verbondenheid met de oude gereformeerde waarheid die hem in zijn werk als dominee, synodevoorzitter, vertaler en hoogleraar gekenmerkt heeft.

Dominee

Johannes Bogerman is in 1576 in het Oost Friese Uplewert (in de buurt van Emden) geboren. Zijn vader was predikant in dit dorp dat vanuit de provincie Groningen gezien aan de andere kant van de Eems ligt. Het gezin Bogerman verhuist vier jaar later naar Bolsward. Johannes gaat op zestienjarige leeftijd theologie studeren aan de universiteit in Franeker en na zijn studie brengt hij enige jaren door aan buitenlandse universiteiten in Heidelberg, Genève, Lausanne, Oxford en Cambridge. Johannes Bogerman wordt in 1599 predikant in Sneek en vier jaar later neemt hij de herdersstaf op in Enkhuizen. Hij blijft slechts een jaar in deze gemeente en vertrekt in 1604 naar Leeuwarden. Bogerman blijft aan deze gemeente verbonden tot zijn benoeming als hoogleraar in 1633.

Synodevoorzitter

Johannes Bogerman was predikant in Leeuwarden toen hij afgevaardigd werd naar de synode in Dordrecht (1618-1619). Deze synode werd op 13 november 1618 bijeengeroepen door de Staten-Generaal en kan door de aanwezigheid van afgevaardigden uit Engeland, Duitsland, Zwitserland en Schotland als een gereformeerd concilie beschouwd worden.

Het achtergronddecor van de synode van Dordrecht werd gevormd door het conflict tussen de remonstranten en de contraremonstranten. Het was een theologisch conflict dat niet los te zien is van de gespannen politieke verhoudingen in ons land. Johan van Oldenbarnevelt stond aan de kant van de remonstranten. Prins Maurits koos de kant van de contraremonstranten. Het was een theologisch en politiek conflict dat ook nog eens internationaal vertakt was. Engeland oefende druk uit op de Staten-Generaal om Vorstius (de opvolger van Arminius in Leiden) te ontslaan omdat zijn standpunten in strijd waren met de klassieke verzoeningsleer.

Johannes Bogerman werd gekozen tot synodevoorzitter. Hij moest de synodevergadering – waarin de kerkelijke en politieke spanning voelbaar was – in goede banen zien te leiden. De remonstranten zagen de synode als een discussieplatform. Zij wilden op elke manier de schijn wegnemen dat zij als verdachten in de beklaagdenbank gezet werden. De contraremonstranten wilden een inhoudelijke bespreking van de standpunten van de remonstranten. Zij liepen echter aan tegen de afwerende houding van de remonstranten die zich over hun standpunten op de vlakte hielden. Zij traineerden de vergadering door hun verzet tegen de procedure en de ellenlange redevoeringen die zij hielden.

Bogerman greep na zes weken in. Hij zag in dat men op deze manier niet tot een inhoudelijke bespreking van het leergeschil toekwam. Hij stuurde de remonstranten op 14 januari 1619 uit de vergadering met de historisch geworden woorden “Dimittimini exite” (Gij wordt weggezonden, gaat heen). Bogerman heeft zijn stempel overigens niet alleen in de eerste vergaderweken op de synode gezet. Hij heeft de synode zeer bekwaam geleid en heeft als voorzitter aanzienlijke invloed uitgeoefend op genomen besluiten. Hij heeft meegewerkt aan de Dordtse Leerregels, heeft het formulier over de beroeping van predikanten opgesteld en was één van de vertalers van de Statenvertaling.

Gebed

Bogerman was niet alleen een bekwaam voorzitter. Hij was allereerst een godvrezend mens. Hij was een biddende voorzitter. Wij horen in het gebed dat hij gebeden heeft tijdens de 153e zitting dat de uitverkiezing, waar ter synode lang en indringend over doorgesproken is, geen logisch systeem is: “Almachtige, eeuwige, barmhartige God en onze Vader in Uw eengeboren en lieve Zoon onze Heere en Zaligmaker Jezus Christus!” Hij laat in dit gebed doorklinken dat er niet over de uitverkiezing gesproken kan worden zonder over Christus te spreken.

Bogerman laat in zijn gebed ook doorklinken dat de veiligheid en de zuiverheid van de kerk geen menselijk product is, maar in diepe afhankelijkheid van de Heere afgesmeekt wordt: “En bewaar toch al Uw kerken, over de ganse aardbodem verstrooid, in enigheid des geloofs, door die enige Geest, Die het ganse lichaam van Christus regeert en levend maakt; verstrooi en maak te niet al het pogen van de satan tegen dezelve. Geef haar en ons, dat wij in het ware geloof, de levende hoop en ongeveinsde liefde wassen mogen, totdat wij allen die beloofde volmaaktheid in de hemel genieten”.

Vertaler en hoogleraar

Bogerman heeft tijdens de synodevergadering een nieuwe vertaling van de Bijbel bepleit. Hij prikkelde de vergadering door de afgevaardigden te wijzen op de scherpe tegenstelling tussen het buiten- en binnenland. In het buitenland waren uitmuntende vertalingen beschikbaar (King James Bible in Engeland, de Italiaanse Bijbel van Diodati en de Duitse van Piscator). In ons land, zo betoogde Bogerman, was zo’n uitmuntende vertaling niet beschikbaar. Bogerman gaf de vergadering drie vragen mee: Is een nieuwe Bijbelvertaling inderdaad nodig? Hoe kan deze zo goed en zo snel mogelijk haar beslag krijgen? Aan hoeveel en aan welke personen moet de arbeid opgedragen worden? De synode heeft deze vragen diepgaand besproken en uiteindelijk is besloten dat er een nieuwe vertaling moest komen. Er werden twee drietallen gevormd (drie vertalers voor het Oude Testament en drie vertalers voor het Nieuwe Testament) en Bogerman maakte deel uit van het eerste drietal. Hij werd samen met Wilhelmus Baudartius, predikant te Zutphen, en Gerson Bucerus, predikant te Veere, belast met de taak om het Oude Testament te vertalen. Bogerman, Baudartius en Bucerus hebben hun vertaalwerk in 1625 (aan het einde van het Twaalfjarig Bestand) ter hand genomen.

Bogerman en Baudartius voltooiden in 1632 hun werk (Bucerus was in 1631 overleden). Het vertaalwerk werd vervolgens ter beschikking gesteld aan de revisoren (uit elke provincie één) die het vers voor vers moesten beoordelen. In 1633 werd Bogerman benoemd als hoogleraar aan de universiteit waar hij zelf gestudeerd had (Franeker). Hij nam de benoeming aan, maar gaf daarbij wel aan dat hij zijn hoogleraarschap pas ter hand zou nemen als de Bijbelvertaling gereed was. Het werk van de revisoren en het drukken van de Bijbel nam echter zoveel tijd in beslag dat hij pas op 7 december 1636 zijn professoraat in Franeker kon beginnen. Bogerman heeft de plechtige overhandiging van het eerste exemplaar van de Statenbijbel aan de Staten- Generaal op 17 september 1637 niet meer meegemaakt. Zes dagen daarvoor, op 11 september, is hij na een leven in de dienst van de Heere overleden om in te gaan in de vreugde van zijn Heere.

Rouveen, ds. D.J. Diepenbroek

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen