Prediking en kerkelijke besluitvorming (12)

Prediking en de werking van de Heilige Geest

Het geloof wordt door God bewerkstelligd. Daarvoor is de prediking van het Woord van God nodig, maar ook het werk van de Heilige Geest. Dat belijden we met de Nederlandse Geloofsbelijdenis artikel 24. Guido de Brès keert zich in zijn boek tegen de wederdopers tegen twee dwalingen. Allereerst veroordeelt hij de laatdunkendheid ten opzichte van de prediking. Als predikers zich bedriegen, wanneer ze denken dat het geloof komt door het gehoor van het Woord, dan heeft Paulus zichzelf ook bedrogen, want hij spreekt er zo over. Ten tweede keert De Brès zich tegen de gedachte dat de prediking op zichzelf het hart van mensen zou kunnen bekeren. Wij belijden dat het uiterlijke Woord, gepredikt door mensen, op zichzelf en alleen, niet de harten kan bekeren. Het is nodig dat Gods Geest innerlijk werkt om het geloof in ons te bewerkstelligen. Welnu, dat gebeurt heel ordelijk door de prediking van het Woord.

Eenzelfde boodschap treffen we aan in Zondag 7 en Zondag 21 van de Heidelbergse Catechismus en in de Dordtse Leerregels, hoofdstuk 3 en 4. Een enkel woord van toelichting bij een paar van de genoemde vindplaatsen: Ursinus laat optekenen bij Zondag 7: de eerste en opperste oorzaak waardoor het geloof wordt bewerkstelligt is de Heilige Geest. Het instrument waardoor het geloof bewerkstelligd wordt, is het Woord van God. Maar het eigenlijke instrument tot het rechtvaardigmakend geloof is de prediking van het Evangelie. Nimmer wordt het rechtvaardigmakend geloof normaal gesproken bewerkt in een volwassene zonder de prediking van het Evangelie. Bij hoofdstuk 3 en 4 van de Dordtse Leerregels schrijven de theologen uit Groot Brittannië: “Indien God de goddeloze mens zonder middel wilde herbaren en rechtvaardigen, dan zou de dienaren van het Woord niet opgelegd zijn de gewetens van de toehoorders eerst door de schrik van de Wet te kwetsen en daarna door de beloften van het Evangelie op te richten, hen vermanend om bekering en geloof door gebeden en tranen van God te begeren.”

Samengaan van het werk van de Heilige Geest met de prediking

Tegenover de remonstranten wordt in hoofdstuk 3 en 4 van de Dordtse Leerregels beleden dat de wedergeboorte niet door de prediking alleen tot stand komt. Er wordt geen ruimte gelaten voor de gedachte dat wij mensen in staat zouden zijn om ná Gods werk in ons alsnog te beslissen wedergeboren te worden of niet. De gekozen bewoordingen in dit hoofdstuk tekenen het samengaan van het werk van de Heilige Geest met de prediking in termen van gelijktijdigheid. Wordt het Woord van God gepredikt, op dat moment werkt de Heilige Geest in die en gene onwederstandelijk. In paragraaf 13 wordt aangegeven dat de manier waarop de Heilige Geest de prediking gebruikt om verstand, hart en wil van mensen te wederbaren niet ten volle te begrijpen valt. Ook door gelovigen niet. Wie gelooft, vindt rust in het besef dat hij weet en beleeft dat hij werkelijk met het hart gelooft en zijn Zaligmaker liefheeft.

Wanneer de prediking niet tot wedergeboorte, geloof en bekering leidt

De reine prediking van het Woord voorkomt niet dat er hypocrieten in de kerk zijn en blijven. Dat leren we uit de Nederlandse Geloofsbelijdenis, artikel 29. De Heidelberger geeft in Zondag 31 geen ander signaal af. Ook de Dordtse Leerregels spreken deze taal. Velen worden geroepen door middel van het Evangelie, maar komen niet en bekeren zich niet. Dat heeft zijn oorzaak in de zondeval en haar gevolgen. Alle mensen zijn in zonden ontvangen, kinderen des toorns, onbekwaam tot enig zaligmakend goed, geneigd tot kwaad, dood in zonden en slaven van de zonden. Ongeloof kan God niet worden verweten en al evenmin Zijn Woord en de verkondiging ervan. Ongeloof en onbekeerlijkheid is de eigen schuld van mensen.

Wanneer de prediking vooralsnog weinig of niets uitwerkt In hoofdstuk I, paragraaf 16 van de Dordtse Leerregels wordt ingegaan op het geheel of bijna geheel uitblijven van vrucht op de prediking bij de hoorder die de door God gegeven middelen gebruikt. De toonzetting is hier teder pastoraal. Men wordt aangespoord om niet te wanhopen en zich niet bij de verworpenen te rekenen. Er klinkt een hartelijke aanbeveling om de middelen, waar God Zijn beloften aan verbonden heeft, te blijven gebruiken. Dat gebruik van Gods middelen tot wedergeboorte, geloof en bekering mag gebeuren in vurig verlangen en met eerbiedige en nederige verwachting.

De afgevaardigden uit Gelderland reiken hier de vertwijfelden werkelijk de hand. Gesteld dat iemand de volgende conclusie trekt: Allen over wie God Zich heeft willen ontfermen, zullen onfeilbaar zalig worden. Over mij heeft God Zich niet willen ontfermen, want tot vandaag toe heeft Hij Zich nog niet ontfermd over mij. Daarom zal ik niet zalig worden. Dan luidt het antwoord van de genoemde afgevaardigden: “Sommigen ontvangen vroeger, sommigen ontvangen later barmhartigheid. De een wordt geroepen ter zesder ure, de ander te elfder ure. Denk aan de moordenaar aan het kruis. Wij vermanen allen en een ieder dat zij geenszins in gebreke zullen blijven in de dingen die het toekomende leven aangaan. Zo geven wij dan daarom de moed van niemands zaligheid verloren, zolang hij leeft.”

Een drievoudig Bijbels ijkpunt

Aan het eind van de reeks artikelen is mijns inziens de conclusie gewettigd, dat wij een drievoudig ijkpunt hebben voor Bijbels-gereformeerde prediking in de Drie Belijdenissen van Eenheid. Elke predikant, elke student theologie, elke ouderling dient zich biddend te verdiepen in wat in deze reeks artikelen slechts is aangeraakt. De Heere zal er door worden verheerlijkt en Zijn Kerk erdoor gebouwd, wanneer we ons in de 21e eeuw laten gezeggen door al wat onze belijdenis over de inhoud van de prediking te zeggen heeft.

Zomba, C.J.P. van der Bas, V.D.m.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen