Catechismus

De notie van Gods toorn heeft een marginale plaats Op één plaats in de Gewone Catechismus komt de mogelijkheid om verloren te gaan ter sprake. We lezen in de Gewone Catechismus dat wie Gods liefde afwijst Zijn eeuwige rijk van vrede en recht niet zal binnengaan en dat Jezus tot hen zal zeggen: ‘Ik heb u nooit gekend’. Aan deze zin gaat de opmerking vooraf dat het oordeel toekomt aan God Die liefde is. Nu is God dat ongetwijfeld, maar God is ook een licht en geen duisternis is in Hem. Hij is ook een verterend vuur en een heilig God. Deze eigenschappen en hoedanigheden van God vinden we in de Gewone Catechismus niet vermeld.

Het is mogelijk deze zinsnede zo in te vullen dat men alleen zonder vrees God hoeft te ontmoeten als men Jezus Christus in een levend geloof heeft omhelst en daarom voor Hem is gaan leven. Een andere invulling is ook mogelijk, namelijk dat het voor ons moeilijk is uit te maken of iemand Gods liefde heeft afgewezen ook al heeft hij geen bewuste band aan Christus en staat hij zelfs buiten de kerk. Dat is de lijn van Stefan Paas in Vreemdelingen en priesters. Die maakt in dat verband de opmerking dat het moeilijk is om te zeggen hoeveel vruchten de Vader verlangt en hoe lang Hij bereid is te wachten voor die zich vertonen. De toelichtende tekst laat beide mogelijkheden open, maar aan het slot lijken de auteurs toch aan een benadering als die van Paas de voorkeur te geven. Hier gaat men wel een heel ander spoor dan de Heidelbergse Catechismus. Daar lezen we in antwoord 84 dat alle ongelovigen, en die zich niet van harte bekeren, verkondigd en betuigd wordt, dat de toorn Gods en de eeuwige verdoemenis op hen ligt, zolang als zij zich niet bekeren; naar welk getuigenis des Evangelies God zal oordelen, beide in dit en in het toekomende leven.

Hoe belijden we ons geloof en wat houden we een nieuwe generatie voor?

Terwijl ik de Gewone Catechismus las, gingen, hoe verder ik kwam, mijn gedachten naar de briefwisseling die in 1956 tussen H. Berkhof en G. Boer in het blad Woord en Dienst werd gepubliceerd. Ze werd gepubliceerd onder de titel Gedachtenwisseling over de positie en problemen van de Gereformeerde Bond in de Hervormde Kerk, maar is veel breder en dieper dan deze titel doet vermoeden. Boer betuigt daar de blijvende kracht van de gereformeerde belijdenis. Met alle waardering die Berkhof voor elementen uit de gereformeerde belijdenis heeft, stelt hij dat deze antwoorden geeft op vragen die nu niet meer worden gesteld. Heel concreet denk hij aan de vraag of wij zonder vrees God kunnen ontmoeten.

Berkhof was in deze tijd in brede zin nog volledig orthodox in die zin dat hij de drie-eenheid beleed en Jezus Christus als God Die mens werd. Zijn positie is heel goed te vergelijken met die van de auteurs van de Gewone Catechismus. Heel indringend maakt Boer aan Berkhof duidelijk dat God niet ook, maar alleen goddelozen rechtvaardigt en vijanden met Zichzelf verzoent. Dit is geen perspectief wat het beste uitzicht biedt, terwijl er ook andere mogelijk zijn. Het is het enige perspectief dat echt uitzicht geeft op het binnengaan in het nieuwe Jeruzalem. De genoemde gedachtewisseling is opgenomen in Tijdbetrokken vreemdelingschap, een uitgave waarin de belangrijkste publicaties van Boer zijn opgenomen.

Ik kan het lezen van deze gedachtewisseling aan iedereen aanbevelen. Ze is brandend actueel. De Gewone Catechismus laat zien dat de positie die Berkhof toen innam, inmiddels ook leeft binnen de Gereformeerde Bond, de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt en de Christelijke Gereformeerde Kerken en dat geldt echt niet een enkeling. Een niet onbelangrijk deel van de Gereformeerde Bond heeft theologisch en geestelijk de kleur van de brede middenstroom in de PKN. Dat geldt ook voor de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt en – zij het wat minder – de Christelijke Gereformeerde Kerken. Als de genoemde kerken helemaal in het spoor van de Gewone Catechismus gaan, zal het voor hen steeds moeilijker worden hun afzonderlijk bestaan naast de PKN te rechtvaardigen.

Overigens hoop ik van harte dat de auteurs terugkomen op de weg die zij met de Gewone Catechismus zijn ingeslagen en terugkeren tot de gereformeerde belijdenis. De gereformeerde belijdenis mogen we zien als de diepste en breedste vertolking van het katholieke, christelijke geloof. Deze leer is het waard verbreid en verdedigd te worden, zoals de Gereformeerde Bond in haar statuten verwoord, terwijl zowel de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt als de Christelijke Gereformeerde Kerken aan ambtsdragers vragen zich aan de gereformeerde belijdenis te verbinden. Ongetwijfeld is het mogelijk tal van ware uitspraken in de Gewone Catechismus aan te wijzen, maar iets anders is of men zo het geloof kan en mag belijden. De Gewone Catechismus is bepaald niet de boodschap van de Heidelbergse Catechismus in een andere vorm en een ander taalkleed. Wie zijn geloof vertolkt vindt in de Heidelbergse Catechismus en in de klassieke doopformulieren, zal zich niet herkennen in de Gewone Catechismus. Die merkt dat hij een heel andere geestelijke wereld binnentreedt. Omgekeerd zal degene die in de Gewone Catechismus zijn vragen vertolkt en beantwoord ziet, op tal van punten zich niet herkennen in de Heidelbergse Catechismus. Hij zal bij het horen van het klassieke doopformulier meer dan eens zijn wenkbrauwen fronsen.

Welke keuze moeten wij maken? Ik denk aan een uitspraak van Kohlbrugge op zijn sterfbed: ‘De Heidelberger, de eenvoudige Heidelberger houdt daar aan vast mijn kinderen’. Die uitspraak val ik helemaal bij. Dan gaat het niet om de taal en de vorm, maar om de inhoud. Er staat veel op het spel. Het gaat erom dat wij, onze kinderen, mensen om ons heen, zonder verschrikking voor de rechterstoel van Christus kunnen verschijnen en eenmaal in het nieuwe Jeruzalem samen met alle heiligen het Lam staande als geslacht eeuwig alle lof toebrengen.

Nunspeet, ds. P. de Vries

Naar aanleiding van: Theo Plezier, Arnold Huigen en Dolf te Velde, Gewone Catechismus (Utrecht: KokBoekencentrum, 2019), paperback 129 pp., €12,99 (ISBN 9789023954903); G. Boer, Tijdbetrokken vreemdelingschap, verzameld en geannoteerd door dr. ir. J. van der Graaf (Apeldoorn: De Banier, 2016), hardcover 849 pp. prijs €59,95 (ISBN 978946278643).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen