Onze jubileerende Statenvertaling

In deze maand vieren we het jubileum van den Bijbel, die wij dagelijks gebruiken. Dan zal het driehonderd jaar geleden zijn, dat onze Statenvertaling in de Kerk dezer landen in gebruik genomen werd. Onopgemerkt gaat dit feit natuurlijk niet voorbij. Ware dat mogelijk, dan kon men gerust zeggen, dat ons volk zijn Bijbel kwijt was, weggezakt in het ongeloof der twintigste eeuw of in het bijgeloof van een Roomsche Kerk, die helaas! steeds meer beslag legt op de geesten onder ons Nederlandsche volk. Zóóver is het gelukkig nog niet. De Bijbel, met name de Statenvertaling, neemt in breede kringen van ons volksleven, vooral in de kleinere steden en dorpen en op het platteland benoorden den Moerdijk, nog een belangrijke plaats in huisgezin en school, en natuurlijk in de Kerk, in. Zoo zal dit jubileum dan op allerlei wijze in deze maand worden gevierd en verwacht de lezer van ons blad niet anders of ook wij zullen er onze aandacht aan wijden. Het is betamelijk, ook in ons blad daaraan met eerbiedige bewondering te denken en God te danken, dat Hij door dit „monument van volkskracht en volkseenheid" Zijne openbaring in Jezus Christus aan onze natie heeft willen schenken. Voor onze taal, voor onze zeden en gebruiken, voor onze nationale cultuur, voor onze staatsinstellingen, maar bovenal voor ons geloof en onze Kerk zijn wij oneindigen dank verschuldigd aan deze vertaling der H. Schrift. „Op last van de Hoog-mogende Heeren Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden en volgens het besluit van de Synode Nationaal overgezet." Luther leverde in de dagen der Kerkhervorming giganten werk in zijne Bijbelvertaling. Naar Luther's vertaling verschijnen uitgaven in Amsterdam en Antwerpen. In 1562 komt de „Bijbel der Gereformeerden", een oorspronkelijke vertaling van het Nieuwe Testament door Jan van Utenhove en Godfried van Winghen, waarbij Luthers vertaling van het Oude Testament en de Apocryfen was gevoegd. In de wandeling wordt deze Bijbel, naar een aanteekening bij Nehemia III, 5, de deux-aes-Bijbel genoemd. Mennonieten en Luther gebruikten veelal den „Biestkens-Bijbel", naar den uitgever Nicolaas Biestkens van Diest te Emden aldus genoemd. Ook al naar Luthers vertaling, waarvan Marnix van St. Aldegonde eens zei, dat ze in het Oude Testament het verste afweek „van de Hebreeuwsche Waarheid."
Dus is het begrijpelijk, dat, bij zoo velerlei poging om den Bijbel onder het volk te brengen, bekwame theologen zich al meer beklaagden over gebrekkige vertalingen. Reeds op de Synode van Embden sprak men de behoefte aan nauwkeuriger vertaling uit. Straks werd aan den geleerden Marnix dit zware werk opgedragen. Met de Psalmen en het boek Genesis komt hij klaar. Dan vindt hijzelf, naar zijn levensspreuk, „repos ailleurs" (d.i. de rust elders), zijn werk blijft onvoltooid; Helmichius en Cornelii, predikanten te Delft, zetten het; Voort, maar staken straks den arbeid toch. Dit was de stand van zaken, wanneer de Synode van Dordt de koe bij de horens pakt en het kloek besluit neemt, waaraan wij onze Staten-vertaling hebben te danken. Tusschen dit besluit en de definitieve voltooiing van het werk zouden nog ruim achttien jaren liggen. De bloem van het Nederlandsche intellect werd voor deze vereerende, maar zware taak uitgekozen. Ik noemde de vertalers al. Ze moesten natuurlijk hun plaatsvervangers hebben. Dit waren voor het Oude Testament Prof. Thysius, Hardenwijk, Ds. Rolandus, Amsterdam en Ds. Faukelius, Middelburg; en voor het Nieuwe Testament. Ds. Hommius, Leider, Ds. Walaeus, Middelburg en rector Hoingius, Harderwijk. Bovendien zou na volbrachten arbeid de vertaling worden overgezien; daartoe werden nog verscheiden bekende hoogleeraren en predikanten benoemd. De eerste samenkomst der vertalers had plaats op 22 en 23 Mei 1625; ze hadden verlof om zich metterwoon te Leiden te vestigen teneinde zich onverdeeld aan hun arbeid te kunnen wijden. Voor de Hebreeuwsche boeken heeft Bogerman, voorzitter der commissie, het leeuwenaandeel geleverd; Hommius heeft zich vooral voor den Griekschen tekst verdienstelijk gemaakt. Heel de godgeleerde wetenschap van dien tijd werd in het geweer geroepen. Toch liep het werk niet maar vanzelf.

Allereerst kwam men voor wetenschappelijke moeilijkheden te staan, die bij de kennis en de hulpmiddelen van dien tijd niet licht te overwinnen waren. Doch de tijdsomstandigheden werkten allerminst mee. De onrust der tijden liet zich ook gelden. Zoo geraakte Ds. Damman, een der revisoren, predikant te Zutfen, in handen dér Spanjaarden en bleef een tijdlang hu.; gevangene. Dan heerschte te Leiden, waar verreweg het grootste deel van den arbeid werd verricht de pest. Ds. Cornelii kwam spoedig te sterven. Ds. van Laren, Vlissingen, ook één der revisoren, kon moeilijk verlof van zijn kerkeraad krijgen. Ook had men Burgemeesteren en de Staten, die zich niet onbetuigd lieten, voor oogen te houden. Doch bezwaren zijn er, zegt men, om overwonnen te worden. Ia 1632 was eindelijk de vertaling van het Oude Testament afgeloopen. Revisoren gingen aan den arbeid en waren na 11 maanden daarmee klaar. Dat was 1 September 1634. Het Nieuwe Testament was in 1634 vertaald; de herziening 10 October 1935 verricht. Derhalve, met Gods hulp was men zóóver gekomen, dat nog in 1635 met drukken werd begonnen. In 1637 kon eindelijk het geheel worden uitgegeven; en Bogermen had nog juist vóór zijn sterven, op den 11 en September van dit jaar, de voldoening dit meesterstuk van taalkunde en wetenschap gereed te zien. De vertalers waren „na plechtig Gods Naam aangeroepen te hebben, ook tijdens een ziekte, waardoor 20.000 menschen bezweken, in welstand en met heilige opgeruimdheid des gemoeds werkzaam geweest; en dat nabij een grafplaats waar zij dikwijls honderd lijken zagen heenvoeren op één dag", aldus teekent Groen van Prinsterer aan in zijn Geschiedenis des Vaderlands. Inderdaad, aan moeilijkheden had het bij dit werk niet ontbroken. De zegen des Heeren heeft er echter rijkelijk op gerust. Nog na drie eeuwen herdenkt het Bijbellievend nageslacht de inspanning, het talent en de toewijding van mannen als Bogerman en Hommius voor de zaak en de Kerk des Heeren. Natuurlijk speelde ook toen het conservatisme den menschen parten. Episcopius en andere Remonstranten waren vol lof, al achtten zij zich verplicht op eenige kantteekeningen hun kantteekeningen te maken. Maar bijv. te Amsterdam ontving men deze nieuwe uitgave van den Bijbel met een zeker wantrouwen, 'n Wereldsche en overbodige nieuwigheid, 't Duurde geruimen tijd voordat de Statenvertaling algemeen in den openbaren eeredienst in gebruik was genomen. Maar die tijd kwam, dat niet alleen op den kansel van elke kerk de Statenbijbel opengeslagen lag, maar ook tn de huizen werd gevonden als één van de kostbaarste bezittingen. Men kan gerust zeggen, dat de Statenvertaling een stempel op heel ons volksleven heeft gezet. Zoo sterk en zoo diep, dat de Roomsche Kerk ten einde zieltjes te winnen in ons Protestantsche land, zich vaak alle moeite geeft om een Bijbelschen indruk te maken; en dan ook veel meer op conferenties voor niet-katholieken en in haar propaganda-lectuur argumenteert uit den Bijbel dan uit de Overleving der Kerk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen