Reformatie en revolutie

Voor den overtuigden Protestant botsen beide woorden: Reformatie en Revolutie als tegengestelde machten tegen elkaar aan. Voor den Roomsche zijn ze aan elkaar verbonden als moeder en kind. De gangbare Roomsche voorstelling is dat' de Fransche Revolutie van 1789, die evenals de Reformatie van Luther en Calvijn van ingrijpende beteekenis geweest is niet alleen voor het lot van Frankrijk maar ook voor de volken rondom, haar diepste oorsprongen vindt in de kerkhervorming van Luther. Immers, Luther begon, zoo luidt dan de redenatie, met ongehoorzaamheid aan zijn geestelijke overheid, de paus erf de bisschoppen; en baande daarmee den weg der Revolutie die de gehoorzaamheid aan de wereldlijke overheid, koningen en stadhouders, opzei. In den geweldigen strijd tusschen het rijk des Lichts en het rijk der duisternis, staan Luther en Calvijn natuurlijk in de rijen van de leiders der duisternis. Deze voorstelling van den Roomschen historicus en dogmaticus is een miskenning der historie; in den grond der zaak is ze een beleediging voor iederen waarachtigen Protestant; wat meer is een aanranding van den Naam des Heeren, Wiens hand wij immers herkennen in de wereldberoemde daad van den 31 en October 1517.

Voor ons besef is er dan ook niet de minste levensverwantschap tusschen die twee wereldbewegingen; integendeel de scherpste tegenstelling bestaat hier. Dat heeft B. W. G. in de Open Poort, Nov. '39 nog eens in den breede en zeer duidelijk aangetoond. Daarom nemen we een deel van zijn artikel hier gaarne over. Ziehier: Het gevleugelde woord van de Revolutie is: Geen God en geen meester, ni Dieu ni maïtre. Men wil vrij zijn van God door verwerping van Hem.

De Hervorming daarentegen wil vrij zijn niet van God, maar in Hem, door geloovige onderwerping aan Hem. Haar bezielt geen afkeer van den heiligen God, maar eerbied voor Hem en een brandend verlangen naar Zijn vaderlijke gunst en gemeenschap. Daarom leeft zij bij Gods Woord, buigt zich ootmoedig voor Zijn majesteit en waarheid en recht, en wil niets liever dan de overleggingen ternederwerpen en alle hoogte, die zich verfieft tegen de kennis van God, en alle gedachte gevangen leiden tot de gehoorzaamheid aan Christus (2 Cor. 10:5). Daarom verklaart zij ,,dat men ook geener menschen schrifturen, hoe heilig zij geweest zijn, mag gelijkstellen met de Goddelijke Schrifturen, noch de gewoonte met de waarheid Gods (want de waarheid is boven alles), noch de groote menigte, noch de oudheid, noch de successie van tijden of personen, noch de conciliën, decreten of besluiten'' (Confessio belgica, art. 7).

De Revolutie erkent geen gezag op aarde als door God gegeven, maar leidt alle gezag af uit den mensch, en verklaart het volk souverein. De Hervorming belijdt, dat de overheden van God verordend zijn en leidt het Overheidsgezag op aarde af van God als den hoogsten Souverein. Daarom ook ,,is een ieder, wie hij ook zij, schuldig, zich aan de Overheden te onderwerpen, schattingen te betalen, hun eere en eerbied toe te dragen, en hun gehoorzaam te zijn in alle dingen, die niet strijden tegen Gods Woord; voor hen biddende in hun gebeden, opdat de Heere hen besture in al hun wegen, en dat wij een gerust en stil leven leiden in alle Godzaligheid en eerbaarheid" (Confessio belgica, art. 36; vergelijk Rom. 13: 1, 2; I Tim. 2:1, 2; Titus 3 : 1 ).

De Hervorming heeft zich gekeerd tegen haar, die zich de Kerk noemde, maar het Evangelie van Christus schuwde en eigen inzettingen daarboven stelde, die niet meer het beeld van de bruid van Christus vertoonde, maar revolutionair het woord van haar Bruidegom versmaadde. Zij hebben zich afgekeerd van het revolutionaire Rome, om de Christelijke Kerk weer tot openbaring te brengen. Zij hebben zich afgekeerd van den paus en van de hiërarchie, menschelijke instellingen, die de door God gestelde orde omkeerden, en zij hebben Christus geëerd als het eenige Hoofd van Zijn Kerk en den Heiligen Geest als den Geest van het kindschap Gods, door Wien alle geloovigen koningen en profeten en priesters zijn. ( 1 Petr. 2 : 9).

Er is echter nog een punt, waaraan de verhouding van Reformatie en Revolutie kan worden gekend, namelijk de beschouwing van de menschelijke natuur. De Revolutie gaat uit van de leer, dat de mensch van nature goed is, en verwacht in hoogmoedig vertrouwen alles van den mensch.

De Hervorming echter leeft uit het Woord Gods, dat zegt, dat de eerste mensch door zijn zonde „over zich heeft gehaald blindheid, schrikkelijke duisternis, ijdelheid en verkeerdheid des oordeels in zijn verstand; boosheid, wederspannigheid en hardigheid in zijn wil en zijn hart; mitsgaders ook onzuiverheid in al zijne genegenheden", en dat „deze verdorvenheid, naar Gods rechtvaardig oordeel van Adam op al zijn nakomelingen (uitgenomen alleen Christus) gekomen is, zoodat alle menschen in zonden worden ontvangen en als kinderen des toorns geboren, onbekwaam tot eenig zaligmakend goed, geneigd tot kwaad, dood in zonden en slaven der zonde". *)

Scherper tegenstelling is niet denkbaar. Zelfs moeten we ook hier komen tot de slotsom, dat de leer van de Roomsch- Katholieke Kerk veel dichter staat bij die van de Revolutie dan bij die van de Hervorming, en de overgang van de R.K. leer tot die van de Revolutie dan ook veel gemakkelijker is dan de overgang van de leer der Hervorming tot die der RevolutieT Want de R.K. Kerk heeft niet zonder meer geleerd, dat de mensch goed is, maar zij is een scherp onderscheid gaan maken tusschen de natuur en de bovennatuur, en de menschelijke natuur heeft wel door de erfzonde geleden, maar zij heeft toch vele krachten ten goede behouden, zoodat nog een optimistisch vertrouwen in haar moet worden gesteld. 2)

Spreekt de Apostel Paulus van de begeerlijkheid als zonde (o.a. Rom. 7:7: Ik kende de zonde niet dan door de wet; want ook had ik de begeerlijkheid niet geweten zonde te zijn. indien de wet niet zeide: Gij zult niet begeeren), de R.K. Kerk zal te Trente verklaren, dat de na den doop overblijvende begeerlijkheid geen zonde is: ,,Van deze begeerlijkheid, die de Apostel soms zonde noemt (Rom. 6:12 vv.), verklaart de heilige kerkvergadering, dat de Katholieke Kerk het nooit zoo heeft verstaan, dat zij zonde genoemd wordt, omdat zij waarlijk en eigenlijk in de wedergeborenen zonde is, maar omdat zij uit de zonde is en tot zonde geneigd maakt". 3)

Van welken kant ge de zaak beziet, steeds zult ge, mits ge vraagt naar het wezen der Hervorming en het wezen der Revolutie, moeten erkennen, dat er een onoverbrugbare klove tusschen die beide is, maar dat er integendeel in het Roomsch-Katholicisme verschillende elementen zijn, die aan de Revolutie zijn verwant.

1) Zie in de Heilige Schrift, Gen. : 6 : 5 en 8 : 21; Rom. 3:9-19; 6:17-23: Ef. 2:1 (gij waart dood door de misdaden en de zonden), 2 : 3 (wij waren van nature kinderen des toorns), 2 : 5 (wij waren dood door de misdaden), enz.

2) „Zeer groot was in de M. E. de invloed van St. Augustinus, maar zijn opvatting van de mensche natuur is pessimistisch en, als zij beleefd wordt, hopeloos somber... Door de Kerk als zoodanig is dit pessimisme nooit gedeeld en met name St. Thomas vertegenwoordigt een gezondere richting. Ook het christelijk humanisme zooals het vertegenwoordigd wordt door Franciscus van Sales en vele Jezuïeten, stelt optimistisch vertrouwen in de menschelijke natuur, die door de erfzonde heeft geleden, maar vele krachten ten goede heeft behouden." Aldus aartsbisschop Dr. J. de Jong: „Handboek der Kerkgeschiedenis", II (1936), blz. 456.

1 ) Conc. Trident. V 5, Denzinger, 792.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen