UIT DE KERKHISTORIE VAN HET LAND VAN AXEL (II)

TERNEUZEN

Terneuzen behoort niet tot de alleroudste plaatsen van Zeeuws-Vlaanderen. Aanvankelijk was het slechts een in de Schelde uitstekende landtong, die Ter Nose of Ter Nesse heette. Uiteindelijk werd de naam Terneuzen. Als dorp ontstond het aan de monding van de Zoutvliet, een vertakking van de Blijee, waardoor Gent toen reeds verbinding met de zee had. Het werd het eerst in 1510 genoemd, in een rekening van de Rekenkamer te Brussel. Nadat de 80-jarige oorlog was begonnen, deden de Watergeuzen in 1573 een aanval op Terneuzen en verbrandden het dorp. Daarna'volgde een bezetting door het Staatse leger, dat grotendeels uit Duitse huursoldat en bestond onder bevel van graaf Philips von Hohenlohe (later schoonzoon van Prins Willem van Oranje). Dit leger bouwde even buiten Terneuzen een fortificatie dat in de volksmond de "Moffenschans" werd genoemd. Na de Religievrede van 1578 kon ook -in Terneuzen de Hervormde leer openlijk verkondigd worden. De eerste predikant was Ds. PIETER VAN 0RLIEN3,vermoedelijk in 1578 gekomen vanuit Vlaanderen; hij vertrok in 1580 naar-Wemeldinge. In 1604 kwam Ds. PETRUS HONDIUS, die toen beroepbaar was; zijn vader was predikant te Vlissingen. Ds. Hondius, die altijd vrijgezel is gebleven, ging na enige jaren bij burgemeester Serlippens inwonen. Deze had, toen de Moffenschans overbodig was geworden, dat bolwerk aangekocht en in een buitenplaats herschapen. De inwonende Ds. Hondius begon daar toen een kruidentuin' aan te leggen; als hobby had hij reeds in zijn studententijd de kruidkunde beoefend. Weldra kreeg deze tuin een wereldvermaardheid, mede door de briefwisseling die hij met vele geleerden onderhield. Ds. Hondius overleed in 1621 , pas ongeveer 4-3 jaar oud. De Moffenschans, waaraan hij zelfs een gedichtencyclus had gewijd, is geheel verdwenen; alleen de naam leeft nog voort in een boerenhoeve aan de weg naar Axel. Van de latere predikanten noemen wij nog Ds. HENRICUS ZUERIUS BOXHOORN (van 1639~1640; hij overleed op 28-jarige leeftijd). Hij was een tweelingbroer van Marcus Zuerius Boxhoorn, later een bekend hoogleraar te Leiden en wiens naam nog voortleeft -in zijn werk "Chronijcke van Zeeland" (1644), een verbeterde en vermeerderde druk van het werk van Johan Reijgersbergen uit 1551.

In 1794 begon voor Terneuzen de Franse tijd, want Staats-Vlaanderen was door de regering in Den Haag afgestaan aan Frankrijk. In die tijd was Terneuzens kerk vacant, maar in 1795 dook een zekere Ds. Hofman op, die in Arnemuiden was afgezet wegens dronkenschap. Na schuldbelijdenis werd hem door de municipale raad tijdelijk preekverlof toegestaan; de kerkeraad v/as er echter tegen. Na allerlei tegenwerking te hebben ondervonden, mede omdat hij weer aan de drank was geraakt, werd hij eind 1796 weer ontslagen. In het begin van de 19e eeuw schijnen er ook reeds conventikels te zijn gehouden, want in 1808 werd dit door de maire (burgemeester) strafbaar gesteld. In 1814 kwam er een einde aan de Franse tijd en Staats - Vlaanderen werd nu bij Zeeland gevoegd.; het heette vanaf toen Zeeuws - Vlaanderen. In 1816 werd de Kerk, zoals welbekend, door Koning Willem I een nieuwe bestuursinrichting opgelegd; ook werd het zingen uit de gezangenbundel verplicht gesteld. Niet iedereen was het hiermede eens; zo verzochten Johannes Klaassen en zijn vrouw Maria Mus iri november 1822 hun namen uit het lidmatenboek te schrappen. Meerderen volgden dit voorbeeld; zij sloten zich aan bij de kring rond de oefenaar J.W. Vijgeboom te Axel. Toen de Afscheidingsbeweging van l8j4 in het land meer bekendheid verkreeg, v/aren er ook in Terneuzen wederom personen die zich afscheidden .van de Hervormde Kerk en aansloten bij de Afgescheiden Gemeente te Middelburg. Op 19 jan. 1838 werd vervolgens een Chr. Afgescheiden Gemeente geinstitueerd in combinatie met die te Axel, waarbij zich enige jaren later ook de gemeente te Zaamslag voegde, (zie verder over deze gecombineerde gemeente het vorige nummer). Nadat in 1868 de combinatie was opgeheven, is de CHR. AFGESCHEIDEN GEMEENTE van Terneuzen, sinds 1869 CHR. GEREF. KERK en sinds 1892 GEREF. KERK nog bediend door:

Ds. A. BRINK van 1868-1876; Ds. P. DIERMANSE van 1877-18SO; Ds. J. WESTERHUIS van 1881-1888; Ds.. L. BOUMA van 1889-1896; Ds. R.W. DE JONG van 1897-1902; Ds. J. VAN DEN BERG van 1902-1908; Ds. J.F. VAN HULSTEIJN van 1910-1915; Ds. S. GROENEVELD van 1916-1935; Ds. G.W. VAN HOUTE van . 1936-1946; Ds. H. PESTMAN van 1948-1959; Ds. J.C. VAN HATTEM van 1960-1964; Ds. W.H. GISPEN van 1964-1968; Ds. L. BERGER sinds 26 sept. 1965.

De Vrijmaking had tengevolge dat er een GEREFORMEERDE KERK VRIJGEMAAKT ontstond per 27 sept. 1945 die sindsdien werd bediend door: Ds. J. TEN HOVE van 1948-1953; Ds. C.J. BREEN van 1953-1957; Ds. H. SMIT van 1958-1964'; Ds. K.D. VAN DIJK sinds 20 dec. 1964.

De Geref. Kerk telt thans 1400 zielen; de Geref. Kerk Vrijgemaakt 400.

De ontwikkelingsgang van de zg. '1 BAKKERIAANSE" GEMEENTE te Terneuzen zullen wij iets uitvoeriger schetsen omdat hierover, nog zeer weinig werd gepubliceerd. Zoals reeds in het vorige nummer onder Axel vermeld, ontstond door de prediking van Ds. DANIËL BAKKER te 's-Gravenpolder, toen nog lerendouderling, ook te Terneuzen omstreeks 186O een gemeente, die vermoedelijk de eerste jaren gecombineerd was met die te 'Axel. In Terneuzen werden de.samenkomsten eerst gehouden in het huis van P. de Ruiter in de Nóordstraat. Later kocht ouderling A. Dekker een paar huisjes in de Vlooswijkstraat, welke tot kerkje werden verbouwd.

Na de dood van Ds. Bakker in 1885 waren de "Bakkeriaanse" gemeenten zonder bediening van Woord en Sacramenten. Enige gemeenten sloten zich daarop in 1887 aan bij de Kerken der Doleantie, de Nederduits Geref. Kerken, zoals Stad a/h Haringvliet, Poortvliet en Sint-Maartensdijk, terwijl Borssele en Nieuw-Beijerland zich weer bij de "Van Dijkiaanse" gemeenten, waar Ds. David Jans-e te Middelburg- destijds predikant was, voegden. Op de classicale vergadering van 9 maart 1887 werd toen tot opheffing van het kerkelijk verband der "Bakkeriaanse" gemeenten besloten. In Terneuzen besloot een deel der gemeente onder ouderling Dekker zich bij de Dolerende Kerken aan te sluiten (10 aug. 1887). Deze NEDERDUITS GEREF. KERK nam op 26 aug. 1888 ee n nieuwe kerk in gebruik, gebouwd op de plaats waar het oude kerkje had gestaan. De consulent, Ds. F.W.J. Wolff uit Axel, preekte toen over Psalm 111 vs 5b. Een ander deel der gemeente onder ouderling M. Ruben wenste toch' maar liever als "Bakkeriaanse" gemeente voort te blijven bestaan en ging diensten beleggen in het huis van Ruben, eveneens in de Vlooswijkstraat. Later nam men in diezelfde straat een verbouwd huis als kerkje in gebruik (thans vergaderzaal van de Volle Evangeliegemeente).

Inmiddels hadden verschillende "Bakkeriaanse" gemeenten zich op een vergadering dd. 14 sept. 1887 opnieuw tot een kerkelijk verband aaneen gesloten en ouderling MARINUS RUBEN (geb. 1840 te Axel) benoemd tot lerend - ouderling, evenals ouderling Leendert Hubregtse te 's-Gravenpolder. Deze bevestigde op 10 juli 1889 Ruben tot predikant te Terneuzen. Deze NEDERDUITS GEREF. GEMEENTE, zoals de "Bakkeriaanse" gemeenten zich meestal noemden, werd door Ds. Ruben bediend tot zijn dood op 9 mei 1910. Daarna werd de gemeente verzorgd door de lerend - ouderlingen L. Hubregtse en G. van der Garde te Opheusden, die resp- 26 nov. 1911 en 3 dec. 1911 tot predikant worden bevestigd. Na het emeritaat van Ds. Van der Garde in 1932 werd door de "Bakkeriaanse" gemeenten besloten tot samenleving met de Vrije Geref. Gemeente te Tholen en haar predikant Ds. Willem Baaij, die toen ook in Terneuzen kwam preken. In 1944 besloot de gemeente echter zich aan te sluiten bij.de kerkformatie "Federatie van Oud-Geref. Gemeenten". Predikanten waren daar destijds." Ds. J. van "'t 'Hoog te Utrecht; Ds. B. Hennephof te Seheveningen; Ds. C. Kramp te Grafhorst; Ds. J. van den Poel te Giessendam; Ds. G.J. Zwoferink'te Kampen en Ds. A. de Reuver te Kralingse Veer.

Ondertussen was er in Terneuzen nóg een OUD-GEREF. GEMEENTE gevormd, omstreeks 1937, welke gemeente was aangesloten bij de groep Oud-Geref. Gemeenten van wijlen Ds. L. Boone. Als lerend-ouderling trad daar op MARINUS ABRAHAM MIERAS (geb. 1916 te Axel); in de Nieuwediepstraat werd toen een kerkje gebouwd. Op 21 april 1942 werd oefenaar Mieras door Ds. W.H. Blaak van Sint-Philipsland tot predikant bevestigd. Na het vertrek van Ds. Mieras naar Krimpen aan de IJssel in 1944, kwam er toenadering tussen de Nederduits Geref. Gemeente en de Oud-Geref. Gemeente, hetwelk in 1945 resulteerde in samensmelting tot één OUD-GEREF. GEMEENTE welke was aangesloten bij de "Federatie". Het kerkje in de Vlooswijkstraat werd verkocht aan de Geref. Kerk Vrijgemaakt;- dat in de Nieuwediepstraat bleef in gebruik. Op 14 nov. 1945 kreeg deze gemeente een predikant in Ds. A. DE REUVER, gekomen van Kralingse Veer. Nadat ook landelijk in 1948 een fusie was tot stand gekomen tussen de Oud - Geref. Gemeenten van wijlen Ds. Boone en de Federatie van Oud. Geref. Gemeenten in Nederland, maakt ook de Terneuzense gemeente sindsdien hier-, van deel uit. Een persoonlijke affaire echter was er de oorzaak van dat Ds. De Reuver in 1950 door de classis 's-Gravenpolder werd geschorst. Maar de gemeente toonde zich solidair met haar voorganger, zodat zij uit het verband trad. Sedert die tijd is zij een zelfstandige Oud-Geref. Gemeente, welke ongeveer 300 zielen telt.

De NEDERDUITS GEREF. KERK (dolerende) van Terneuzen onttrok zich in 1889 weer aan deze kerkformatie en zocht toen contact met Ds. Leendert van der Velde te Rotterdam, sinds 1878 predikant van een vrije "Ledeboeriaanse" gemeente aldaar. Op zijn advies beriep men vervolgens de oefenaar GERRIT MALIEPAARD. (geb. 1842 te Nieuwe Tonge), die het beroep aannam. Op 17 nov. 1889 werd hij door Ds. Van der Velde als predikant van de toen zelfstandige gemeente Terneuzen bevestigd. De gemeente diende hij tot 3 nov. 1894 toen hij zijn ambt neerlegde en weer naar Rotterdam vertrok, alwaar hij 16 febr. 1898 is overleden. Na zijn vertrek besloot de gemeente toelating te verzoeken bij de "Ledeboeriaanse" gemeenten (tak-Ds. Van Dijke), hetwelk op de algemene vergadering van die gemeenten te Benthuizen dd. 12 juni 1895 werd toegestaan. In 1899 werd de beroepbaar gestelde oefenaar LAURENS BOONE te Krabbendijke beroepen, welk beroep deze aannam. Op 26 dec. 1899 deed hij zijn intrede; hij vertrok in 1904 naar Sint-Philipsland. Nog datzelfde jaar kwam zijn opvolger, Ds. JAN ROKUS VAN OORDT, predikant van de Geref. Gemeente o/h Kruis te Rotterdam-Charlois, die hierdoor tot de "Ledeboeriaanse" gemeenten overging. In 1907 nam hij een beroep naar Middelburg aan. Toen in oktober 1907 de vereniging van de "Ledeboeriaanse" gemeènten en de Geref. Gemeenten o/h Kruis tot Gereformeerde Gemeenten tot stand was gekomen, maakte de gemeente te Terneuzen hiervan ook deel uit.

Deze GEREF. GEMEENTE is verder nog bediend door: Ds. A. JANSE van 1908-1910; Ds. J. FRAANJE van 1912-1913; Ds. D.C. OVERDUIN van 1915-1918; Ds. B. VAN NEERBOS van 1921-1932; Ds. D.L. AANGEEN- ' BRUG van 1950-1960; Ds. J. PANNEKOEK sinds 12 okt. 1965.

Tijdens de ambtsperiode van Ds. Aangeenbrug ontstonden in 1953 de bekende moeilijkheden rondom Dr. C. Steenblok in de Geref. Gemeenten. Ds. Aangeenbrug en het overgrote deel der gemeente kozen toen diens zijde en traden uit het synodaal verband. Sindsdien maakt de gemeente deel uit van de kerkformatie Geref. Gemeenten in Nederland; zij telt thans ruim 1100 zielen, waaronder een afdeling te Hoek.

Een kleine groep leden was het synodaal verband trouw gebleven en ging vervolgens als afdeling van de Geref. Gemeente te Axel diensten beleggen . Op 9 april 1957 werd opnieuw een GEREF. GEMEENTE geïnstitueerd, welke thans 300 zielen telt. Een nieuw kerkje aan de Frans Halslaan werd in 1960 in gebruik genomen.


HOEK

In 1600 had Prins Maurits op de plaats van een schans aan het Axelse Gat een fort laten bouwen, dat tegenover de schans van Philippine lag, van waaruit Spaanse troepen invallen deden in het land van Axel; het kreeg de naam van Mauritsfort. Toen* omstreeks het einde der 16e eeuw door overstromingen het r/ieer westelijk gelegen dorp Vroondijke geheel werd overstroomd, vluchtten de bewoners naar Iiauritsfort. Ook de inundaties 5 welke in dè Tachtigjarige oorlog in dat gebied nodig waren, hadden tot gevolg dat vele bewoners uit de polders zich naar Mauritsfort begaven. Op den duur kwam er echter een woonkern ten noorden vsn Mauritsfort, op de plaats waar "de Koude-, Lovenen Oud-Westenrijkpolder elkaar troffen, "Op den Hoeck" geheten. Hieruit heeft zich dan het tegenwoordige Hoek ontwikkeld. Vroondijke had al in 1580 een Geref. Kerk met Ds. L. Coene als predikant. Toen het in 1601 door het water ten onder ging, vestigde de predikant Ds- J. Bollius zich in het Mauritsfort, waar in een schuur kerk werd gehouden. In 1608 kon Ds. Bollius "Op den Hoeck'', een nieuwe kerk in gebruik nemen. Twee eeuwen lang heeft het kerkelijk leven van Hoek zich voortgezet op de grondslag van de belijdenis der vaderen. De predikant Ds. PH. STROOBAND (van 1686-1702) werd enige tijd geschorst wegen zg. antinomiaanse gevoelens, doch uiteindelijk tekende hij een stuk waarin hij deze verwierp; maar wel verklaarde dat hij een voorstander bleef van de leer van het Duizendjarig Rijk. Van 1803-1838 was Ds. CHR. MEEUSE predikant. Jarenlang had hij op zee gevaren, maar was op 30-jarige leeftijd seinmeester van Fort Den Haak bij Vrouwenpolder geworden. Daarna kreeg hij lust theologie te gaan studeren en volgde colleges aan de Illustere School te Middelburg. Inmiddels deed hij te Hoek dienst als catechiseermeester, totdat hij aldaar in 1803 als predikant werd bevestigd. Hoewel er lange tijd, behalve bij de predikant, bezwaren bestonden bij een deel der gemeente tegen het zingen van gezangen en er wel eens bezwaren binnenkwamen tegen de preken van de "liedjeszanger'' Meeuse, had de Afscheiding van 1834 toch weinig aanhang. Slechts enkelen scheidden zich af en gingen dan ter kerke in Axel of Terneuzen. Later in de 19e eeuw groeide hun aantal, zodat op 10 mei 1903 een GEREFORMEERDE KERK werd geïnstitueerd. Deze werd bediend door:
Ds. P.H. DE JONGE van 1905-1908;
Ds. H. van der WAL van 1909-1921;
Ds. J.B. VANHAELEN van 1925-1932;
Ds. C.B. BAVINCK van 1932-1934;
Ds. J.A. VINK van 1935-1939;
Ds. F. PIJLMAN van 1932-1942;
Ds. J. FRANCKE van 1942-1945;
Ds. F.M. VERVEEN van 1946-1949;
Ds. F.L. SCHALKWIJK van 1954-1957  en Ds. A.J. VERBEEK van 1959-1907.

In 1945 ging Ds. Francke met de meerderheid van de kerkeraad mee met de Vrijmaking, zodat er per 31 juli 19^5 een GEREF. KERK VRIJGEMAAKT ontstond, die sindsdien is bediend door:

Ds. J. FRANCKE van 1945-1946;
Ds. I. VAN TIL van 1946-1950;
Ds. K. DEDDENS van 1951-1956;
Ds. C. BIJL van 1957-1961 en Ds. H.M. OHMANN van 1962-1968.
De Geref. Kerk telt thans 215 zielen; de Geref. Kerk Vrijgemaakt 200.

Sinds 1925 is er te Hoek ook een afdeling van de GEREF. GEMEENTE te Terneuzen, die des zondags samenkomt. Evenals de moedergemeente koos ook de afdeling Hoek in 1953 de zijde der uitgetreden gemeenten.

ZAAMSLAG

Zaamslag en omgeving is eeuwenlang een eiland geweest, dat uiteindelijk in de 14e eeuw met het Land van Axel door bedijking werd verenigd. De Heerlijkheid van Zaamslag v/erd reeds in 980 genoemd; hiertoe behoorden ook de dorpen Aandijk en Othene. De Reformatie brak al vroeg door. Evenals in Axel werd de Hervormde leer omstreeks 1565/66 er verkondigd door Ds. Caspar van der Heijden. Door de Spaanse bezetting werd hieraan een einde gemaakt, doch na de Religievrede van 1578 weer openlijk hervat. In 1580 kwam de eerste predikant, Ds. REMEUS POTT; maar tengevolge van de terugkeer van de Spaanse troepen onder Parma, vluchtte hij naar Middelburg. Zaamslag was intussen door de Spanjaarden in brand gestoken en geheel vernietigd. Op bevel van Prins Maurits v/erd toen de gehele streek in 158l onder water gezet, waardoor de Spaanse legers moesten terugtrekken. Pas in 1643 werd een aanvang gemaakt om dit gebied opnieuw te bedijken. Zaamslag herrees als een nieuw dorp, iets ten oosten van de oude plaats. Het dorp Aandijk met kerk v/as door de inundatie eveneens geheel verdronken. Bij de latere herbedijking werd het niet herbouwd. Eenzelfde lot had het dorp Othene getroffen; na de herbedijking ontstond daar slechts een gehucht van die naam. Nadat er ook weer een Geref. Kerk was gevormd, kwam op 31 juli 1651 als eerste predikant de proponent Ds. GEORGIUS DE RAAD; hij ontpopte zich als een vurige Voetiaan. Nadat men hier en daar was samengekomen, werd in 1658 een kerkgebouw in gebruik genomen. Van de latere predikanten noemen wij nog Ds. WILHELMUS SCHORTINGHUIS Jr., in 1788 gekomen van Dreischor en in 1795 vertrokken naar het Walcherse Serooskerke. Hij was een zoon van de bekende "vijf nieten''-predikant Ds. W. Schortinghuis te Midwolda. Hij had nog drie broers, die allen predikant in Zeeland waren. Ds. Schortinghuis -Jr. was een zeer ijverig Patriot en dus tegenstander van het Huis van Oranje. In de laatste jaren van zijn verblijf verminderden kerkbezoek en collecten dan ook zienderogen, daar de bevolking grotendeels oranjegezind v/as. Nadat in 1816 de verregaande bemoeiingen van Koning Willem I met de Hervormde Kerk tot tegenstand hadden geprikkeld, ontstonden er te Zaamslag niet die moeilijkheden welke te Axel tot uiting kwamen. Toen daar de oefenaar Vijgeboom zijn samenkomsten begon, heeft hij wel. enige tijd ook te Zaamslag gepreekt, doch slechts een viertal gezinnen scheidden zich daarna af. De Afscheidingsbeweging van 1834 vond echter meer aanhang; velen onttrokken zich aan de Hervormde Kerk en sloten zich aan bij de gecombineerde Afgescheiden gemeente van Axel-Terneuzen.. In januari 1844 werd ook te Zaamslag een Afgescheiden gemeente geinstitueerd, die bijeenkwam in een verbouwde schuur; in 1851 werd een kerkje gebouwd. Voor de prediking des Woords was men gecombineerd met de gemeenten te Axel en Terneuzen. Zoals reeds in het vorige nummer onder Axel vermeld, werd de gecombineerde gemeente gediend door Ds. A.G. de Waal en Ds. S.O. Los. Toen op 12. febr. 1868 besloten werd de gecombineerde gemeente op te heffen, ging. Zaamslag zelfstandig beroepen. Candidaat ADRIAAN STEKETEE (geb. 1846 te Nieuwdorp als zoon van Ds. Chr. Steketee) nam een beroep aan en werd op 3 okt. 1869 door zijn vader bevestigd. Hij v/as zeer gezien en begon al spoedig ook naar buiten naam te maken. In 1872 werd hij door de synode benoemd tot docent aan de Theologische School te Kampen, welk ambt hij aanvaardde.(litteraire afdeling)

Tien jaar is hij docent geweest, totdat in 1882 aan zijn arbeid een abrupt einde werd gemaakt doordat de synode hem "gevraagd eervol ontslag" verleende. Hiertoe was hij echter geprest in een nachtelijk onderhoud met het moderamen van de synode. Men meende dat hij ongeschikt was voor docent. Vooral in studentenkringen was men door deze gebeurtenis diep getroffen. Na zijn. ontslag is Ds. Steketee in Terneuzen gaan wonen en in 1901 in Heinkenszand. Hij leidde daarna een teruggetrokken leven en hield zich bezig met studie van letteren en wijsbegeerte. Op 18 jan. 1913 is hij overleden. Tegen zijn afgedwongen ontslag had hij nog een "Protest" geschreven met de bedoeling dit uit te geven. Maar om de Kerk te sparen, die zijn grootvader en vader hadden helpen bouwen, heeft hij het toch maar in portefeuille gehouden. Liever dan haar in opspraak te brengen is hij zelf onder de hem toegebrachte slag weggekwijnd. Na Ds. Steketee is de gemeente (sinds 1869 Chr. Geref. Kerk) nog bediend door:

Ds. F.A.BERGSMA van 1873-1876; Ds. M. BOON van 1877-1887 en Ds. H.J. KOUWENHOVEN van 1887-1892. Na de vereniging van 1892 werd de naam GEREF. KERK A, de werd bediend door : Ds. A.H. VAN MINNEN van 1892-1897; Ds. J. THOLEN van 1899-1905 en Ds. R. HAMMING van 1907-1911.
Inmiddels had in de Hervormde Kerk de Doleantiebeweging ook bijval gevonden- zodat er een NEDERDUITS GEREF. KERK ontstond op 15 maart 1888. Deze kerk werd bediend door: 
Ds. W.A. VROLIJK van 1889-1902; Ds. H. MULDER van 1904-1908 en Ds. M. UIJTENHOUDT van 1908-1912. Na 1892 was haar naam GEREF. KERK B geworden. Na de ineensmelting van de kerken A en B tot GEREF. KERK in 1910 volgden: Ds. H.P.M.G. DE WALLE van 1913-1921; Ds. P. VAN DIJK van 1922-1926; Ds. A.W.B.M. KOK van 1926-1947; Ds. J.J. RITSEMA van 1948-1952; Ds. D. MIDDELKOOP van 1953-1959; Ds. M. DEN BOER van 1959-1966 en Ds. L. ZWAAN sinds 2 juli 1967.

De ineensmelting in 1910 had niet aller instemming. Mede door nog andere factoren onttrokken zich leden, waardoor uiteindelijk op 8 mei 1912 een CHR. GEREF. KERK werd geïnstitueerd, die nadien werd bediend door: Ds. L. DS BRUIJNE van 1915-1922; Ds. J. TOLSMA van 1924-1942; Ds. G.A. ZIJDERVELD van 1942-1945; Ds. J.C. VAN RAVENSWAAIJ van 1945-1951; Ds. H. VAN LEEUWEN van 1952-1955; Ds. P. ZWIER van 1957-1959 en Ds. P. SNEEP vanaf 9 sept. 1965. Het is de enige Chr. Geref. Kerk in Zeeuws-Vlaanderen en- derhalve ressorteren alle leden daar woonachtig onder Zaamslag.

De oproep tot Vrijmaking vond gehoor bij een derde deel der leden van de Geref. Kerk zodat per 8 aug. 1945 een GEREF. KERK VRIJGEMAAKT ontstond, welke sindsdien werd bediend door: Ds. P. LOK van 194-6-1950;
Ds. A.I. KRIJTENBURG van 1951-1966 en Ds. A.C. HAITSMA sinds 5 febr. 1967.

ZOUTESPUI

In de gehuchten Zoutespui en Magrette, gelegen tussèn Axel en Terneuzen, hadden altijd veel Afgescheidenen gewoond, die te Axel, Terneuzen of Zaamslag kerkten, naargelang hun woonplaats. Het zou nog 29 dec. 1940 worden eer er een GEREF. KERK van Zoutespui zou ontstaan. De eerste predikant, Ds. J.F. SOLLIE, diende de kerk van 1914-1945; in dat jaar ging hij met het merendeel der leden met de Vrijmaking mee, zodat er per 5 aug. 1945 ook een GEREF. KERK VRIJGEMAAKT ontstond. De Geref. Kerk werd daarna in combinatie met Axel gediend door Ds. D.J. COUVEE van 1949-1957. De Geref. Kerk Vrijgemaakt door Ds. J.F. SOLLIE van 1945-1949 (in 1965 keerde hij tot de Geref. Kerken terug); Ds. C. VAN DER JAGT van 1950-1966 en Ds. J. VAN DER WIELEN sinds 1 okt. 1967.

Het aantal zielen van voormelde kerken bedroeg per 1 jan. 1968:
ZAAMSLAG: Geref. Kerk 675; Chr. Geref. Kerk 355; Geref. Kerk Vrijgemaakt 350.
ZOUTESPUI: Geref. Kerk 125; Geref. Kerk Vrijgemaakt 250.


Literatuur:

* De geschiedenis van Terneuzen door Dr. J. Wesseling (Terneuzen - 1964).
* Kerkelijk leven in Hoek (Zld) 1590 - 1840 door Dr. J. Wesseling (Terneuzen - 1952).
* Tot een woonstede medegebouwd. Gereformeerde Kerk Hoek 10 mei 1903- 1953 door Ds. K. Deddens.
(Hoek- 1953).
* Zaamslag door de eeuwen heen door J. Platteeuw (Terneuzen - 1968).


(zie voor foto's het orginele pdf)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen