Cornelis de Jonge (1902-1984)

Portret van een vrije oud-gereformeerde dominee Als sluitstuk van de kerkelijke kaart van Nederland staan enige plaatselijke kerken en gemeenschappen vermeld, die buiten ieder kerkelijk verband staan. Een belangrijk deel daarvan behoort tot de gereformeerde gezindte. Nu eens staan ze als Vrije Gereformeerde Gemeente, dan weer als Vrij Hervormde Gemeente of Vrije Oud Gereformeerde Gemeente te boek. Over één van de predikanten uit deze kring, namelijk C. de Jonge, handelt dit artikel. Wie was ds. Cornells de Jonge? Jeugdjaren op Schouwen-Duiveland Cornelis de Jonge werd op 9 november 1902 te Oosterland op het Zeeuwse eiland Schouwen-Duiveland geboren als zoon van Andries de Jonge en Jannetje Smallegange. Hij was de jongste uit een gezin van zes kinderen.Het gezin De Jonge behoorde tot de Nederlandse Hervormde Kerk. In de Hervormde Kerk van Oosterland werd in die jaren een soort middenorthodoxe prediking gebracht. De ouders van Cornelis stemden daarmee in. 'Als ik "s zondags maar eenmaal naar de kerk ging. mocht ik verder doen wat ik zelf wilde, " vertelde ds. De Jonge in later jaren menigmaal.Vader Andries de Jonge verdiende als boerenarbeider een karig stuk brood. Cornelis moest dan ook op jonge leeftijd reeds flink aanpakken. Gedurende zijn schooltijd verdiende hij als koeienwachter er iets bij. Na zijn schooljaren werd hij, naar de ge woonte van die tijd op het geïsoleerde eiland, eveneens boerenarbeider. Toch kende men in het gezin De Jonge ook andere aspiraties. Van de zes kinderen zijn er naar verloop van tijd vier naar andere delen van het land uitgezworven.¹Ook Cornelis sprak over andere zaken dan het boerenwerk. Reeds op jonge leeftijd kende hij sterke indrukken van dood en eeuwigheid. Op ruim twintigjarige leeftijd ontving hij, nadat hij ongeveer een halfjaar in zijn ongeluk gelopen had, een ontsluiting in de weg der verlossing naar aanleiding van Jesaja 10:27. Daarop brak voor hem een goede tijd aan. Hij dacht nooit geen zonde meer te doen. Met Hiskia kon hij zeggen: ... en in dit alles is het leven van mijn geest." Het onderzoek van de Heilige Schrift en van de Geschriften der oudvaders vulde vele uren van zijn vrije tijd. Op die wijze maakte hij zich een behoorlijke kennis eigen.Een gemakkelijke, onbezorgde jeugd heeft Cornelis de Jonge overigens niet gehad. Op jonge leeftijd verloor hij zijn vader, een aantal jaren later overleed zijn moeder. Nog maar nauwelijks de jongensschoenen ontwassen was hij dus zijn beide ouders kwijt. Op hem rustte toen de zware taak een zus, die aan t.b.c. leed, te verzorgen.In 1927 ontmoette hij Willemina Boogerd, die in huize De Jonge kwam voor de verpleging van zijn zieke zuster.-Ruim twee jaar later, op 9 mei 1930, trad hij met haar in het huwelijk. Het jonge echtpaar vestigde zich daarop in Nieuwerkerk. Hun huwelijk werd gezegend met de geboorte van een viertal kinderen.' Inmiddels was Cornelis be-gonnen met de verkoop van boeken en kalenders. Ook zorgde het echtpaar voor de bezorging van het dagblad De Banier in hun woonplaats. In geestelijk opzicht betekende de prediking van oefenaar Marinus Remijn, voorganger van de Gereformeerde Gemeente in het naburige Oosterland, veel voor hen.4 Boekverkoper in ’s-Gravenpolder De verkoop van boeken en kalenders nam na enige tijd zodanig toe, dat in het begin van de jaren dertig het plan opgevat werd voor eigen rekening een kantoor/boekhandel te gaan beginnen. Met dat doel werd in 's-Gravenpolder een oud en uitgeleefd café/woonhuis gekocht. Nadat het pand wat verbouwd en opgeknapt was, werd het in 1931 door de familie De Jonge betrokken. Moeder De Jonge verzorgde de winkel, terwijl vader met boeken op pad ging. De zaak in 's-Gravenpolder liep goed. Vooral na de Tweede Wereldoorlog verdiende De Jonge er een goede boterham in.Het gezin De Jonge sloot zich in de nieuwe woonplaats aan bij de plaatselijke Gereformeerde Gemeente. Met de kerkenraad van deze gemeente kwam de rechtlijnig denkende De Jonge meerdere keren in conflict. Hij verweet de ambtsdragers, dat ze niet leefden naar hun leer. Na verloop van tijd ging hij zelfs over naar de Oud Gereformeerde Gemeente ter plaatse, doch in 1942 keerde hij weer naar de Gereformeerde Gemeenten terug. Binnen dat verband probeerde hij enkele malen tevergeefs tot de opleiding tot het predikambt toegelaten te worden. In het gevang (1937) In ’s-Gravenpolder had De Jonge naast het pand van zijn boekhandel/wonmg nog een stukje grond liggen. Hij verbouwde daarop wat aardappelen. In die jaren was men verplicht de aardappels te sproeien tegen de coloradokever. De Jonge kon daar echter niet toe overgaan. Hij gevoelde zich in zijn gemoed bezwaard. Hij was namelijk bepaald bij Amos 4, waar slaat dat Gods oordelen over de wereld komen om ons bestwil, om ons te bekeren. Het Nederlandse volk kon nu wel loodarsenaat nemen om aan dat oordeel te ontkomen, maar daar wilde De Jonge niet aan meedoen. Hij volhardde ook in zijn weigering toen van regeringswege bevolen werd het land van degenen die het niet deden, te scheuren. Sommige gemoedsbezwaarden strooiden toen, om de controleurs om de tuin te leiden, in plaats van loodarsenaat wit krijtpoeder over hun aardappels. Aan dat bedrog wilde De Jonge in geen geval meewerken.Op een gegeven ogenblik werd de boekverkoper vanwege zijn weigerachtige houding bij de burgemeester ontboden. Deze waarschuwde hem voor de gevaren van de coloradokever. De Jonge vroeg de burgemeester toen op zijn beurt, of hij zich goed gezond voelde. Op diens bevestigend antwoord stelde hij hem de vraag of hij de dokter niet zou laten komen, daar hij toch de kiem van de dood reeds in zich droeg. 'Maar, ' zo voegde hij er aan toe, 'toch zult gij pas op Gods tijd sterven.’Na verloop van tijd ontving De Jonge een dagvaarding van de kantonrechter uit Middelburg. Deze veroordeelde hem tot een boete van ƒ 20, of tien dagen hechtenis. Daar de boekverkoper uit 's-Gravenpolder pertinent weigerde te betalen, werd hij op 22 december 1937 opgehaald om tien dagen in de gevangenis te Middelburg uit te zitten. Zijn oude schrijvers mocht hij in de cel meene men. 'Toen heb ik ervaren, ' vertelde hij later, 'dat de Heere Zijn volk kan laten zingen in de gevangenis ... Het waren gezegende dagen.’Op zondagmorgen, 1 januari 1938 werd hij om kwart over zeven vrijgelaten. Dat was voor De Jonge opnieuw een beproeving. Hij wilde op zondag niet reizen en de afstand naar 's-Gravenpolder was te groot om te lopen. Hij besloot toen een vriend in Middelburg op te zoeken en daar de zondag door te brengen.‘Voor de aardse overheid heb ik immers tien dagen kunnen zitten, zo redeneerde de boekhandelaar uit 's-Gravenpolder, 'dan kan ik ook nog wel een dag zitten voor de hemelse overheid’5 Oefenaar in Rotterdam (1947-1953) Nadat de weg om binnen het kerkverband van de Gereformeerde Gemeenten tot het predikambt te komen voor hem gesloten leek te zijn, begon De Jonge als oefenaar in vrije (oud) gereformeerde kring een stichtelijk woord te spreken. Zo kwam hij na de Tweede Wereldoorlog, in 1947, in contact met een vrije evangelisatie te Rotterdam-Kralingen. Aan deze evangelisatie, die zo'n 30 vaste bezoekers telde, verbond hij zich als vaste voorganger. Twee jaar later vestigde hij zich met zijn gezin ook in de Maasstad. In de Waterloostraat had hij een woning gekocht.Daar De Jonge veelal niet bereid was tot het sluiten van een compromis, werd zijn (ambtelijke) loopbaan gemarkeerd door vele conflicten. Zo'n conflict maakte in het begin van de jaren vijftig ook een einde aan zijn voorgangerschap te Rotterdam.De Jonge sprak daarna in vrije kringen. Zo ging hij regelmatig voor in de Vrije Evangelisatie te Krimpen aan de Lek. Tegen elke vorm van verzekeren De Jonge was om principiële redenen tegen iedere vorm van verzekeren. Om die reden weigerde hij dan oolc de ziekenfonds-en AOW-premie te betalen. In zijn ogen waren dat verzekeringspremies. In die houding volhardde hij, ongeacht wat de consequenties waren. In zijn Rotterdamse jaren leidde deze houding bijna tot een verkoping van eigendommen. Zijn vrouw had namelijk bij een kennis bessen geplukt en diende ƒ 3, 98 aan ziekenfondspremie te betalen. De Jonge weigerde. Het kwam zover, dat de deurwaarder aan de deur kwam. Tegen hem zei voorganger De Jonge: 'Jong, ik sta onder het bevel van een andere Koning. Ik ga niet over mijn consciëntie heen, omdat ik weet dat mijn grondslag in Gods Woord ligt.' De deurwaarder, die wel respect had voor de uitgangspunten van de prediker, raadde hem aan eens met een bepaalde belastinginspecteur te gaan praten. De Jonge volgde die raad op. Na een verhelderend gesprek, verscheurde deze de aanslag.6Jaren later, in zijn IJsselmuidense tijd, zou hij, consequent volhardende in zijn afwijzende houding ten opzichte van verzekeringen, met autorijlessen stoppen en een inmiddels aangeschafte auto van de hand doen, toen hem duidelijk werd, dat autobezit onlosmakelijk verbonden was aan verzekering. Predikant te Delft (1953-1959) In 1953 leidde de weg van De Jonge naar Delft. Op zondag 25 januari 1953 sprak hij daar voor het eerst.De opkomst was bemoedigend. Gedurende enige tijd ging De Jonge iedere zondag in de Prinsenstad voor. Drie maanden later, op donderdag 23 april, verklaarden 30 personen zich bereid zich bij een op te richten Vrije Oud Gereformeerde Gemeente aan te sluiten. Woens dagavond 20 mei daaropvolgend institueerde ds. T. Wakker, predikant van de Vrij Hervormde Gemeente te IJsselmuiden, een gemeente te Delft.^ Bij die gelegenheid sprak hij naar aanleiding van Handelingen 19 vers 9. Op tweede pinksterdag, 25 mei 1953 werden vervolgens tijdens een ledenvergadering J. Daamen en A. Boersma, respectievelijk tot ouderling en diaken gekozen Beiden werden op 16 juni door ds. Wakker in hun ambt bevestigd. De IJsselmuidense predikant sprak daarbij over 1 Corinthe 13 vers 4b en 5a. De volgende dag bevestigde dezelfde predikant Cornells de Jonge met een preek over Matthéüs 18 vers 18a tot predikant. Ds. Jonge deed 's avonds intrede sprekend over Kolossenzen 4 vers 3. Beide diensten vonden plaats in een gehuurde zaal van 'Ons Gebouw' aan de Koornmarkt te Delft, waar de gemeente ook in het vervolg van haar bestaan samenkwam.Reeds de volgende zondag bediende de nieuwe predikant het sacrament. In de middagdienst van zondag 21 juni doopte hij namelijk twee kinderen van zijn diaken Boersma. Het Avondmaal werd op 9 september 1953 voor het eerst gehouden. De catechisaties begonnen op woensdag 2 september. Een week later werd de eerste dienst (Bijbellezing) op een door-de-weekse avond gehouden. Ds. De Jonge startte met een serie preken over het Bijbelboek Ruth. Zo kwam het kerkelijk leven van de kleine vrije Delftse gemeente langzamerhand op gang.De predikant woonde echter nog steeds in de Waterloostraat 98a te Rotterdam. Doch in diezelfde maand kocht hij een woning aan de Rotterdamseweg 50 te Delft, zodat hij zich met zijn gezin op 1 oktober 1953 in Delft kon vestigen. Een goede maand later verkocht hij zijn Rotterdamse woning. Kennelijk beschikte de predikant in deze tijd nog wel over enig geld. Aan gemeenteleden in financiële problemen leende hij meerdere malen kleinere en grotere bedragen uit.Een lang bestaan was de Delftse Vrije Oud Gereformeerde Gemeente echter niet beschoren. Door onderlinge verdeeldheid en enige conflicten ging de gemeente rond 1957 ten onder. Predikant in IJsselmuiden (1959-1970) Begin januari 1959 las de zonder gemeente zijnde Delftse predikant, datzijn bevestiger, ds. Wakker, los van zijn gemeente te IJsselmuiden was geraakt. Zowel met ds. Wakker als met de kerkenraad van de Vrij Hervormde Gemeente te IJsselmuiden nam hij toen contact op. Het resultaat van een en ander was, dat de IJsselmuidense kerkenraadsleden Stoel en Bosman ds. De Jonge in Delft kwamen bezoeken en hem verzochten in IJsselmuiden te komen preken. Op zondag 29 januari 1959 ging ds. De Jonge voor het eerst in de Vrij Hervormde Gemeente van IJsselmuiden voor. Veertien dagen later bevestigde hij er nieuwe ambtsdragers. Hij doopte er ook twee kinderen. In het vervolg preekte de Delftse predikant iedere zondag te IJsselmuiden. In maart polste hij ds. I.J. IJsselstein, predikant van een Vrije Christelijke Gereformeerde Gemeente te Schiedam, * of deze hem eventueel in IJsselmuiden zou willen bevestigen. Een maand later, op woensdag 1 april, werd hij inderdaad te IJsselmuiden beroepen. Veertien dagen later nam hij dit beroep aan en zette hij zijn woning te Delft te koop.Op hemelvaartsdag, 7 mei 1959, werd hij door ds. I.J. IJsselstein in IJsselmuiden bevestigd met een preek over Matthéüs 28 vers 20, waarna hij 's avonds intrede deed sprekend over Efeze 4 vers 11 en 12. Voor de nieuwe predikant was in IJsselmuiden nog geen woning beschikbaar. De pastorie van de gemeente werd nog bewoond door ds. Wakker, die weigerde het huis te verlaten. Ds. De Jonge nam daarom begin juni tijdelijk zijn intrek in de (grote) consistorie van de kerk. Op vrijdag 3 juli 1959 werd de pastorie met behulp van de sterke arm ontruimd. Deze ontruiming haalde de landelijke pers, daar ds. Wakker, die tijdens de ontruiming op familiebezoek in Urk was, bij zijn thuiskomst in de open lucht achter zijn orgeltje ging zitten en enkele coupletten van het lied 'Als g'in nood gezeten' zong. Op aandrang van de politie nam de uit zijn woning gezette predikant zijn intrek bij kennissen. De volgende dag kon ds. De Jonge de sleutels van de pastorie in ontvangst nemen. Vijf dagen later betrok het gezin De Jonge de woning.De verstandhouding met ds. Wakker was door al deze gebeurtenissen ernstig verstoord. Nadat zijn vroegere bevestiger in 1968 met een aantal volgelingen naar Zuid-Afrika geëmigreerd was, noemde hij hem zelfs een dwaalleraar, die de kudde verstrooid had. Schaduwen De zorg over de naweeën van de scheuring in de Vrij Hervormde Gemeente in IJsselmuiden was niet de enige schaduw, die viel over de vreugde van de predikant over het nieuwe arbeidsveld. Ook persoonlijke zorgen waren in deze periode zijn deel. Zijn jongste zoon leed jarenlang aan een ernstige ziekte, terwijl zijn oudste zoon gedurende zijn IJsselmuidense ambtsperiode overleed.'' Daar kwam nog bij, dat een gedeelte van zijn gemeente afwijzend stond ten opzichte van Contacten met andere vrije gemeenten en voorgangers. Dat was ook de reden waarom ds. De Jonge zich met betrekking tot de initiatieven van ds. M.J. Middelkoop, predikant van de Hervormd Gereformeerde Gemeente te Zwolle, vrijblijvend opstelde. De Zwolse predikant stelde namelijk in die jaren pogingenin het werk om te komen tot een verband van Hervormd Gereformeerde Gemeenten.'" Daartoe zocht hij contact met vrije gemeenten te Apeldoorn (oefenaar A. van den Berg), Rijssen (oefenaar H.A. Vosman) en IJsselmuiden. Ds. De Jonge stond niet afwijzend tegenover nadere contacten, maar hij wist dat deze zaak in zijn gemeente heel gevoelig lag, daar de stichter van de gemeente, ds. J. Keiler, er altijd een fel tegenstander van geweest was. Toen de kwestie op woensdag 17 augustus 1960 op een ledenvergadering te IJsselmuiden in stemming werd gebracht, bleken negen van de veertien stemgerechtigde leden voor verdere samenwerking te zijn. De minderheid roerde zich echter geducht, zodat het ds. De Jonge beter leek om net als de voorganger van Rijssen niet verder te gaan dan een vriendschappelijk contact en zich vooralsnog nergens toe te verplichten. Zo nu en dan vervulde hij een spreekbeurt in Apeldoorn; ook schreef hij wel eens een meditatie in het contactblaadje van de Hervormd Gereformeerde Gemeente van Zwolle, dat in het begin van de jaren zestig ook wel in IJsselmuiden verspreid werd.In het kader van deze contacten heeft ds. De Jonge de voorganger van Rijssen, lerend ouderling Vosman tot predikant bevestigd." Dat vond plaats op woensdag 1 mei 1963. Ds. De Jonge preekte bij die gelegenheid over 1 Petrus 5 vers 2a. Geen brood-dominee In financieel opzicht had de predikant het in zijn IJsselmuidense jaren niet al te breed. Zijn traktement lag een eind onder dat van een gemiddelde arbeider. Weliswaar kwam daar de vergoeding bij voor de spreekbeurten buiten zijn eigen gemeente, en hoefde hij geen huur voor zijn woning te betalen, maar desondanks bleef het traktement ver achter bij dat van de meesten van zijn collega’s.In 1970 vertelde hij eens: 'Ik kan voor het alziend Opperwezen getuigen, dat ik nog nooit gepredikt heb met de gedachte aan geld. Ik weet, dat de Heere de harten neigt als waterbeken. Ik leef geheel uit Zijn hand en daarbij heb ik het voorrecht dat mijn vrouw geheel achter mij staat.' Ds. De Jonge sprak nooit over geld. Ook niet toen in het begin van de jaren zestig zijn middelen door een ernstige ziekte van zijn jongste zoon uitgeput waren en hij niet wist hoe hij de laatste rekening zou moeten betalen. Uitkomst bracht toen een collecte, die buiten de voorkennis van de predikant in een vrije gemeente te Twijzelerheide voor hem gehouden was. De opbrengst van deze collecte was, zoals de predikant later meedeelde, precies gelijk aan het bedrag van de nog openstaande rekening. Predikant te Aalburg (1970-1984) Voor zondag 31 mei 1970 ontving ds. De Jonge een preekverzoek van de vrije Oud Gereformeerde Gemeente te Aalburg. Deze gemeente was vacant geworden door het vertrek van ds. CR Groenewegen naar Den Haag. Ds. De Jonge, die nog nooit in Aalburg gesproken had, ac cepteerde de uitnodiging en reisde zaterdag 30 mei naar het Noord-Brabantse dorpje af. 's Avonds rond half negen kwam hij op zijn logeeradres aan. Het viel die zondag dadelijk goed tussen dominee en gemeente. Ds. De Jonge tekende in zijn agenda aan: 'Een echte dag gehad.' 's Morgens had hij gesproken over: 'En de zaligheid is in geen ander; want er is ook onder den hemel geen andere naam, die onder de mensen gegeven is, door welke wij moeten zalig worden.' 's Avonds had hij gehandeld over zondag 22 van de Heidelbergse Catechismus. Drie weken later ging hij nogmaals op een zondag in Aalburg voor. Toen wisten zijn hoorders in Aalburg het wel. Dinsdagavond werd hem telefonisch meegedeeld, dat hij te Aalburg beroepen was. Ruim veertien dagen hield de predikant het beroep in beraad. Toen liet hij weten, dat hij het beroep naar de kleine gemeente in Noord-Brabant aannam.Zes weken later, op woensdag 26 augustus 1970 nam hij afscheid van IJsselmuiden sprekend over de tekst: 'En nu broeders, ik beveel u Gode en het woord Zijner genade. Die machtig is u op te bouwen en u een erfdeel te geven onder al de geheiligden.' Bij deze afscheidsdienst waren behalve afgevaardigden uit Aalburgook vele vrienden en bekenden van de predikant aanwezig. De volgende dag stond om kwart over zeven de veriiuiswagen voor de deur. Rond half elf was alles ingeladen en liet het predikantsechtpaar IJsselmuiden achter zich om ongeveer half twee Aalburg binnen te rijden, waar de bejaarde dominee met zijn vrouw met veel liefde werden ontvangen. De eerstvolgende woensdag, 2 september 1970, bevestigde ds. Vosman zijn collega De Jonge sprekend over Colloscenzen 1 vers 28, waarna de nieuwe predikant intrede deed met Jesaja 62 vers 1.In Aalburg bracht ds. De Jonge de beste jaren van zijn ambtelijke loopbaan door. Financiële zorgen kende hij er niet en evenmin was er sprake van spanning of conflictsituaties. De kleine gemeente zorgde goed voor hem. Hij kwam niets tekort, ook al nam hij geen AOW. Ds. De Jonge was deze uitkering blijven zien als een soort verzekering. De premie er voor had hij nooit willen betalen. Toen een journalist hem eens vroeg of het leven voor iemand, die zijn principes aanhing niet bijna onmogelijk was in deze maatschappij, ant woordde hij, dat een ieder in zijn eigen gemoed overtuigd moest zijn. 'Gezegend is de man die op de Heere vertrouwt... Ik zeg niet tegen de mensen dat ze allemaal precies moeten doen als ik. Je mag nooit je eigen principes aan anderen opleggen. Ik veroordeel dan ook niet de mensen die het anders doen, maar ik waarschuw wel voor de gevaren van de mammon." '-De predikant voegde er vaak aan toe: 'De Heere is goed voor ons.’ Gerespecteerd In het Brabantse mocht de bejaarde voorganger zich verheugen in een zekere goodwill, zowel bij de plaatselijke bevolking als bij de regionale pers. Niet alleen was het Nieuwsblad hem bij zijn komst in september 1970 in Heusden heel welwillend tegemoet getreden met een uitvoerig gespreksverslag, maar ook bij andere gelegenheden gaf het blad de bejaarde predikant ('een man van het soort dat steeds zeldzamer wordt") de gelegenheid zijn mening en opvattingen via de krant uit te dragen. Zo werd hem in de tijd van de gemeenteraadsverkiezmgen eens gevraagd naar een stemadvies. De oud gereformeerde dominee voldeed aan het verzoek. Zonder de naam van een partij te noemen adviseerde hij te stemmen op hen die de beginselen van Gods Woord tot meerdere erkenning wilden brengen in het land. In dit verband waarschuwde hij met name de vrouwen zich niet dezelfde gelijkwaardigheid aan te matigen als de mannen. 'Het zij de vrouwen vergund, wanneer de mannen gaan stemmen, de troon der genade te bestormen, opdat de Heere ons land nog genadig moge zijn, " schreef de oud-gereformeerde predikant van Aalburg.Onbeschroomd gaf ds. De Jonge in zulke gevallen zijn mening te kennen. Dat deed hij ook toen het Nieuwsblad in december 1976 aan een aantal pastores in het Land van Heusden en Altena een zevental vragen voorlegde. Op de vraag of hij medewerking zou geven aan een interkerkelijke kerstwijding antwoordde ds. De Jonge kort en krachtig met 'nee". Hetzelfde antwoord gaf hij op de vraag of hij een kerstboom in huis had. Hij voegde er nog aan toe: 'Ik waarschuw er tegen op catechisatie. Het is een heidens gebruik." Wat omzichtiger beantwoordde hij de vraag of hij zijn gemeenteleden een bepaalde krant adviseerde. De predikant, die vanaf april 1973 op het Reformatorisch Dagblad geabonneerd was, verklaarde daar weinig over te spreken. 'Ik wijs in het algemeen op het verderf van deze tijd en zeg de mensen dat ze hun krant moeten toetsen aan Gods Woord.' Gevraagd naar zijn boodschap met betrekking tot het kerstfeest, antwoordde hij met: 'Bekeert u tot God. Daarmee is eigenlijk alles gezegd.’Zijn principiële houding werd in Aalburg en omgeving gerespecteerd. Dat bleek onder andere bij de presentatie van het boek Honderd jaar Land van Heusden en Altena. Het boek werd bij die gelegenheid aan een aantal personen aangeboden. Tot de "gelukkigen' behoorde ook ds. De Jonge. De schrijver, Jaap Huizenga. bood de predikant het boek aan. "daar deze de aloude christelijke normen hooghield in zijn gemeente en bovendien een alleraardigste man was.' Ds. De Jonge reageerde daarop met: Tk kan goed met je aarden Huizenga. Al verschillen wij in principe, in persoon eerbiedigen wij elkaar.’ContactenIn zijn woonplaats had ds. De Jonge een goed contact met de predikant van de plaatselijke Gereformeerde Gemeente, ds. A. Hofman, die daar in 1980 kwam. Deze prediker kende hij uit zijn Zeeuwse tijd. Beide predikanten bezochten elkaar zo nu en dan. Zo staat in de agenda van ds. De Jonge bij vrijdag 13 november 1981: 'Ds Hofman wezen feliciteren.’De contacten van ds. De Jonge met andere predikers en gemeenten breidden zich na zijn komst in Aal burg sterk uit. In die jaren ging hij namelijk deelnemen aan de op initiatief van ds. H.J.C.H. Zwijnenburg, predikant van een (Vrije) Christelijke Gereformeerde Gemeente te Gouderak, belegde samenkomsten tot onderlinge stichting en opwekking. Bij dit contact ontmoetten gedurende de jaren 1971-1982 diverse voorgangers en afgevaardigden van kerkenraden van vrije gemeenten elkaar.'^ Er ontstond een zekere saamhorigheid onder elkaar en een bepaalde verantwoordelijkheid voor elkaar en eikaars gemeenten. Zo bevestigde ds. De Jonge op vrijdag 20 mei 1983 ds G. Overduin sprekend over Handelingen 8 vers 5 in zijn nieuwe gemeente te Papendrecht''* en was hij op 26 juni 1982 betrokken bij de schorsing en op 21 augustus van hetzelfde jaar bij de afzetting van ds. Zwijnenburg van Gouderak. In diens gemeente ging hij sindsdien zowel door de week als op zondag regelmatig voor.Mede door de contacten, ontstaan uit de samenkomsten te Gouderak, breidde het aantal spreekbeurten van ds. De Jonge zich sterk uit. Zo vervulde hij in 1976 buiten Aalburg nog 55 avondbeurten en preekte hij negen zondagen elders. (In 1968 waren de aantallen respectievelijk 6 en 12.) Regel matig sprak de bejaarde predikant onder andere te Bleskensgraaf, Den Haag, Giessenburg, Giessendam. Gouderak, Haarlem, Kamerik, Linschoten, Rotterdam en Streefkerk. Tot de dag van zijn overlijden hield hij dit vol. Preken was overi gens het liefste wat hij deed. De door hem geleide diensten duurden twee uur. Op de opmerking, dat dat wel erg lang was, antwoordde hij eens:‘Ach, de Heere heeft maar een dag genomen voor Zichzelf. En van die 24 uur zou nog geen vier uur af kunnen voor de verkondiging van Zijn heil en voor het zoeken van onze eeuwige behoudenis? Nee, iemand die de Heere zoekt, praat zo niet.’Het was De Jonges wens tot zijn dood als dienstdoend predikant te mogen arbeiden. Deze wens is vervuld. Levensavond en overlijden In 1983 werd zowel de gezondheid van ds. De Jonge als die van zijn echtgenote minder. Bij moeder De Jonge knaagde het verdriet om haar zoon Abraham Cornelis, die in 1982 was overleden, aan haar gezondheid. Begin augustus werd de predikant ziek. Zijn ziekte verergerde zo, dat hij reeds de volgende dag in bewusteloze toestand naar het ziekenhuis gebracht moest worden. Vijf dagen later kwam hij weer bij kennis. Pas op 23 augustus mocht ds. De Jonge het ziekenhuis verlaten en het duurde nog tot zondag 2 oktober voor hij weer in staat was eenmaal in de gemeente voor te gaan. Hij sprak toen over: 'Wat zal ik de Heere vergelden voor al Zijn weldaden, aan mij bewezen? Ik zal den beker der verlossingen opnemen en den Naam des Heeren aanroepen.' Op 13 december van dat jaar moest mevrouw De Jonge eveneens naar het ziekenhuis gebracht worden. Deze keerde net voor de kerstdagen wel weer naar huis terug, maar in de nacht van 5 op 6 maart was ziekenhuisopname opnieuw noodzakelijk. Drie dagen later noteerde ds. De Jonge in zijn agenda: 'Donderdag 8 maart, mijn lieve vrouw overleden op 86-jarige leef-tijd.' Dinsdag 13 maart daaropvolgend vond de begrafenis plaats. De leiding berustte bij ds. Vosman. Deze sprak over Hebr. 9 vers 27: 'En gelijk het den mensen gezet is eenmaal te sterven, en daarna het oordeel.' Ook ds. Hofman voerde het woord. Hij sprak naar aanleiding van Jesaja 57 de verzen 1 en 3. 'Er is veel volk op de begrafenis geweest, " noteerde ds. De Jonge.Aan het einde van hetzelfde jaar kwam ook een einde aan de aardse loopbaan van de bejaarde predikant. Op dinsdagavond 4 december had hij nog een preekbeurt vervuld bij de Vrije Evangelisatie te Kamerik. Hij had daarbij gepreekt over 2 Petrus 1 vers 19. Op de terugweg naar huis overleed hij plotseling in de auto. De begrafenis, die geleid werd door ds. Vosman, vond plaats op 8 december te Aalburg.Geschriften- Is kinderbijslag te nemen geoorloofd? , z.p. z.j.- Het stervend tarwegraan. Delft. z.j. Literatuur H. Hille/J.M. Vermeulen, In de schaduw van het kerkelijke leven, p. 228, Kampen 1995 Aantekeningen 1. Zo werd zijn oudste broer, Willem de Jonge, godsdienstonderwijzer in de Nederlandse Hervormde Kerk. In later jaren behoorde deze tot de kringen van de Gereformeerde Bond. Hij was o.a. werkzaam in Twello.2. Willemina Boogerd was op 11 mei 1898 te Ouwerkerk op Schouwen geboren in een gezin, dat tot de Nederlandse Hervormde Kerk behoorde. Zij volgde een opleiding tot diacones, maar moest deze door het overlijden van haar moeder vlak voor de voltooiing afbreken. Ze nam toen de zorg voor de huishouding van haar vader op zich, maar hielp hier en daar ook bij de verpleging van zieken.3. Achtereenvolgens werden geboren op 8 mei 1930 te Nieuwerkerk een zoon Andries, op 6 november 1934 te 's-Gravenpolder een zoon Abraham Cornells, op 14 september 1936 te 's-Gravenpolder een zoon Willem Govert en op 9 mei 1940 te 's-Gravenpolder een zoon die tijdens de bevalling is overleden.4. Marinus Remijn (1858-1937) diende de gemeente van Oosterland van 1923 tot aan zijn overlijden op 29 mei 1937. Voor hem zie o.a. H. Florijn in: Predikanten en Oefenaars, deel 1 p. 187-189.5. Nieuwsblad 22 december 19776. Nieuwsblad, 22 december 19777. Voor ds. Tij men Wakker (1912-1992) zie H. Hille in: De Hoeksteen 24e jrg. no. 6 en 25e jrg no. 1.8. Voor Isaac Jan IJsselstein (1904-1984) zie J. de Haas, Gedenkt uw voorgangers, dl. 5 p. 338.9. Op woensdag 19 juli 1967 overleed te Nijkerk zijn zoon Andries de Jonge op de leeftijd van 36 jaar. Op 22 juli vond zijn begrafenis plaats, die geleid werd door ds C. Wisse, predikant van de Gereformeerde Gemeente van Elspeet en vriend van vader De Jonge.10. Deze ontwikkelingen worden uitvoerig behandeld in: H. Hille en J.M. Vermeulen, In de schaduw van het kerkelijk leven, hfdst. 9.11. Voor een levensschets van Hermannus Albertus Vosman zie H. Hille in Predikanten en Oefenaars dl. 2 p. 245-247.12. Nieuwsblad voor het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard, donderdag 22 december 197713. Het ontstaan en het verloop van deze contacten is uitvoerig beschreven in: H. Hille en J.M. Vermeulen, In de schaduw van het kerkelijk leven, hfdst. 10. Vooreen uitvoerige levensschets van ds. H.J.C.H. Zwijnenburg zie: H. Hille in: Predikanten en Oefenaars, deel 2, p. 266-269.14.Ds.GerritOverduin (1931-1994), die in 1971 predikant was geworden van de Vrije Hervormde Gemeente van Werkendam, werd op 18 maart 1978 opgenomen in de kring van vrije voorgangers, die in Gouderak tweemaal per jaar samenkwam. Voor levensbijzonderheden van ds. Overduin zie: H. Hille en J.M. Vermeulen, In de schaduw van het kerkelijk Zeven, p. 281/282.

Uitgebreid zoeken

Uitgebreid zoeken

Standaard operator

Zoekwoorden

Datum

Bronnen

Cornelis de Jonge (1902-1984)

Portret van een vrije oud-gereformeerde dominee

Artikel niet beschikbaar

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 1996

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 1996

Ook interessant voor u