Werkendam of ‘Kerkendam’

G. KornetEen rondgang over paden, kerkpaden en zijpadenWerkendam is al oud. In het jaar I02I wordt melding gemaakt van het dorp Wirkemunde, en rond 1230 wordt het riviertje de Werken afgedamd. In 1241 komt de naam Werkendam voor het eerst voor in oude geschriften. Er staat dan een kerkje, dat gewijd is aan de heilige Martinus. De Reformatie dringt pas laat en met moeite in Werkendam door. Vanaf 1585 worden er hagenpreken gehouden. De eerste predikanten zijn G. KouwenbergenJ. Vittelus. Maar bij één Gereformeerde - Kerk-vantoen blijft het niet. Werkendam telt er begin 2003 veel meer. De geschiedenissen zijn veelbewogen. Een rondgang over paden, kerkpaden en zijpaden door de Werkendamse kerkhistorie.De Reformatie komt in Werkendam pas goed op gang als ds. H.A. Schevenhuisen uit Hoornaar naar Werkendam komt. Vanaf die tijd wordt genotuleerd, en zo goed als alle leden nemen deel aan het Heilig Avondmaal. In 1634 wordt het kerkgebouw door de Spanjaarden in beslag genomen en worden verschillende predikanten rond Werkendam gevangen gezet. Ds. Schevenhuisen wist zich enige weken aan de andere zijde van de rivier te verbergen. Deze toestand duurde vier jaar. Ds. Johannes Groenewegen In 1739 komt ds. Joh. Groenewegen van Aarlanderveen naar de hervormde gemeente van Werkendam, met zijn ouders en zijn broer Jacob, de lekentheoloog. Jacob wordt diaken bij hem en krijgt onenigheid met ds. Van der Groe over het wezen en welwezen des geloofs en met dr. Comrie over de rechtvaardigmaking van eeuwigheid. De broers krijgen bekendheid door hun stichtelijke verzen, die onder de titel 'De lofzangen Israels waaronder de Heere woont', worden uitgegeven.Ds. Groenewegen krijgt regelmatig beroepen maar bedankt altijd. In 1763 herdenkt hij op 54"jarige leeftijd dat hij 25 j^^i" ^^^ Werkendam verbonden is. Op 12 augustus 1764 mag deze godsgezant ingaan in de vreugde des Heeren. Ds. Joh. Claessen uit Leerdam spreekt de grafrede uit en vergelijkt dit overlijden met het sterven van de vrome koning Josia. Het hervormd kerkgebouw Het huidige hervormde kerkgebouw staat ongeveer op de plaats waar vroeger de R.K. kerk gestaan heeft. Het kerkgebouw is in 1738 verbouwd, maar voor de restauratie van de toren was blijkbaar geen geld. Het gevolg daarvan is dat hij dertig jaar later, in september 1768, instortte, met redelijk wat schade aan de kerk, de pastorie en aan het woonhuis van president kerkvoogd Arie Kieboom, de schoonzoon van ds. Groenewegen. Pas in 1775 werd de toren weer opgebouwd en werden kerk en pastorie hersteld. In 1827 kreeg de kerk een nieuwe preekstoel, in 1835 een nieuwe consistorie en in 1865 een nieuw orgel. Van dit aUes is niets meer over, want op 21 april 1945 verwoestte de Duitse bezetter de kerk. Zes jaar later kwam er een nieuwe kerk voor in plaats. De Afscheiding in Werkendam Over de 'Afscheiding van 1834' is in Werkendam maar weinig bekend omdat er geen notulen zijn uit de eerste decennia. Uit processtukken van de rechtelijke macht, blijkt dat er in 1835 zes afgescheidenen zijn.In 1837 wordt een gemeente geïnstitueerd, die in 1848 de bekende ds. S.O. Los als predikant krijgt die Werkendam tot 1863 dient. Andere bekende predikanten zijn ds. W.H. van Leeuwen (1858-1863), ds. J. van Haeringen (1887-1895), ds. N.G. Kapteyn en ds. J.H. Jonker (1926-1946). De huidige predikanten zijn ds. H.P. de Goede en drs. NJ. Dekker. Het kerkgebouw van de Gere formeerde kerk In 1837 wordt een kerkgebouw in gebruik genomen op de grens van Werkendam, De Werken en Sleeuwijk. Dit gebouw krijgt de naam Naboths wijngaard, telt 150 zitplaatsen, doet dienst tot 1859-en wordt thans nog als woonhuis gebruikt. In 1859 bouwt de gemeente een kerk in het centrum van Werkendam, waar nu de Maranathakerk staat. In 1912 maakt de slopershamer het gebouw met de grond gelijk. Dan wordt op die plaats een mooie kerk gebouwd, die op 21 april 1945 ^^^ prooi wordt van de Duitse springstof. Vanaf 1946 tot 1953 kerkt de gemeente in een noodkerk en in 1956 is de huidige Maranathakerk klaar, die een half miljoen gulden kost en 950 plaatsen telt. Het aantal leden en doopleden van de Gereformeerde kerk bedraagt ongeveer 1600. Christelijke Kerk Gereformeerde Op II maart 1911 keren enkele personen de Gereformeerde Kerk de rug toe en stichten een Christelijke Gereformeerde Gemeente, die het volgende jaar een klein gebouvt^je betrekt in het centrum van het dorp. In de volksmond heet dit gebouw 'het klein kerkje'. In 1995 bouwt de gemeente een nieuwe kerk aan de Binnengriend. Deze gemeente telt thans zon 600 leden en doopleden en staat te boek staat als een 'Bewaar het Pand gemeente'. De gemeente werd bediend door de predikanten J. Barth (1920-1924), L. Baas (1930-1933), M. Overduin (1943-1946), H.G. van der Ent (1952-1958), M. Vlietstra (1967-1997) en ds. A. van Heteren (1976-1994). De laatste predikant van deze gemeente, ds. K. Visser, vertrok in 2002 naar Barendrecht. Van Doleantiekerk naar Gereformeerde Gemeente De Gereformeerde Gemeente in Werkendam is ontstaan uit een Doleantiekerk, die in 1887 wordt geïnstitueerd als Nederduitse Gereformeerde Kerk en later Gereformeerde Kerk B heet. Een landelijke synode in Amsterdam besluit in 1892 dat de locale gemeenten alles in het werk moeten stellen om tot één plaatselijke Gereformeerde Kerk te komen. Ook Werkendam probeert dat. Ds. J. van Haeringen van de Gereformeerde Kerk A (de afgescheidenen) en ds. H. Teerinkvan de Gereformeerde Kerk B (de dolerenden) komen dicht bij elkaar, maar toch net te weinig om verenigd door het kerkelijk leven te gaan. In 1920 stapt de Gereformeerde kerk B over naar de Gereformeerde Gemeenten. In 1950 telt deze gemeente zon 400 leden en doopleden en thans ongeveer 1500. De gemeente werd bediend door de predikanten G. van Reenen (1920-1923), J. Overduin (1925-1929)-Chr. van Dam (1947-1951), A. Hoogerland (1965-1972), J. Karels (1975-1979)' J-Mol (1986-1992) en thans M. Karens (vanaf 1994). In 1891 bouwt de gemeente een nieuwe kerk aan de Hoogstraat, die al in 1926 wordt ger e s t a u - reerd. In april 1945 wordt de toren eraf gehaald, om de kerk te kunnen behouden. Na de oorlog krijgt de kerk een andere toren. In 1967 wordt de kerk vergroot van 400 naar 600 zitplaatsen en verdwijnt de toren opnieuw. In 1989 wordt de Bethelkerk in gebruik genomen met een kerkzaal van 804 zitplaatsen en een bijzaal van 150. In het jaar 2000 wordt de Bethelkerk vergroot tot 1390 zitplaatsen. Comité en Evangelisatie Hoe is het inmiddels in de Hervormde Kerk? In 1933 is ds. DJ. Lazonder naar Tienhoven vertrokken. En dan beginnen de problemen. Zijn opvolger, ds. R.J.D. Beerekamp, is wel confessioneel, maar met minder gaven bedeeld dan zijn voorgangers, en al snel zijn er in Werkendam waarheidslievenden die graag een Gereformeerde Bondspredikant op de preekstoel zien. Deze ontevredenen richten een 'Hervormd Comité van winterlezingen' op dat bijeenkomsten houdt in het gebouw van Christelijke Belangen in de Kei zerstraat (het oude gebouw van de Christelijke School). Voorgangers zijn onder anderen ds. H.A. Leenmans uit Delft, ds. K. van de Pol uit Boven-Hardinxveld, ds. P. Zandt uit Delft en ds. J.R. Cuperus uit 's-Grevelduin-Capelle.Ds. Beerekamp laat deze diensten over zijn kant gaan, maar zijn opvolger, ds. H. de Lange, die in 1938 naar Werkendam komt, wil deze lezingen onder toezicht van de Werkendamse kerkenraad stellen. Het Comité wil daar niets van weten, breekt daarom met de Hervormde Kerk en gaat verder als 'Nederlandse Hervormde (Gere formeerde) Evangelisatie te Werkendam en De Werken'. Deze groep belegt nu ook diensten op zondag, waarin Gereformeerde Bondspredikanten en godsdienstonderwijzers het Woord bedienen. De hervormde kerkenraad is hier op tegen en ontzegt hun het recht om in gebouwen van de hervormde gemeente te vergaderen. De samenkomst verhuist daarom naar de Nutszaal en vraagt de predikanten P. Zandt, P.J. Dorsman en B. Haverkamp en de heren C. Hegeman en H. van Kooten om te komen preken. Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland Een gedeelte van de Evangelisatie wil de heer Van Kooten graag als vaste voorganger, maar deze spreker is officieel niet bevoegd om in hervormde kringen het Woord te bedienen. Ook is zijn optreden strijdig met artikel 3 van de statuten van de vereniging. Een deel van de Evangelisatie, de groep Vos, wil Van Kooten handhaven maar een ander deel met haar voorman Keijzer wil dat niet. Dit meningsverschil leidt tot een tweedeling. De groep Vos sluit zich in 1950 aan bij de Christelijke Gereformeerde Gemeenten rond ds. H. Visser Mzn. uit Rotterdam en mag niet langer in de Nutszaal kerken. In 1951 brandt deze Nutszaal, die op zaterdagavond dienst doet als bioscoop, tijdens een kerkdienst van de Hervormde Evangelisatie op zondagmorgen af. Beide groepen zitten nu zonder vergaderruimte. De Evangelisatie trekt in gebouw Andreas; de Christelijke Gereformeerde Gemeente kerkt eerst in het gebouw van Christelijke Belangen en Iaat een nieuw houten kerkgebouw neerzetten aan de Van Tienhoven van de Boogaardstraat. Van Kooten dient de Christelijke Gereformeerde Gemeente van 1952 tot 1965 als predikant. Zijn opvolger is de vrije oefenaar J. Schinkelshoek uit Hendrik Ido Ambacht, die van Kerst 1965 tot Pinksteren 1970 als min of meer vaste voorganger aan de gemeente verbonden is. Begin 1968 voegt de gemeente zich bij de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland; voorganger Schinkelshoek volgt een paar maanden later. De gemeente wordt van 1975 tot 1980 gediend doords.J.W. Slager en van 1999 tot 6 oktober 2002 door ds. A.P. van der Meer, die dan naar Sint Philipsland vertrekt. Vrije Hervormde Gemeente Nadat de Nutszaal is afgebrand, krijgt ook de Hervormde Evangelisatie een eigen kerkgebouw aan de Sigmondstraat. In 1959 wordt bestuurslid J. Groeneveld ouderling in hervormde gemeente, en direct stelt hij alles in het werk om een Gereformeerde Bondspredikant te beroepen en zodoende de evangelisatie kerkelijk op te lossen. Het eerste gebeurt, maar het laatste niet. Wel wordt het voor de evangelisatie erg moeilijk om sprekers te krijgen uit de rechtervleugel van de Hervormde Kerk. Daarom komen er vrije voorgan gers. Eén van hen is ds. G. Overduin, die in 1971 door ds. C.P. Groenewegen uit Wijk en Aalburg bevestigd wordt als predikant en in 1983 naar een vrije groep in Papendrecht vertrekt. Met enige regelmaat gaan thans sprekers voor als ds. H. Zweistra uit Leerbroek, de heer G. Nijhof uit Urk en ds. J. van der Sleen uit Scherpenisse. De groep noemt zich "Vrije Hervormde gemeente’.Gereformeerde Gemeente in NederlandDan is er nog een groepje mensen, afkomstig uit verschillende kerken, dat zich in I984-aansluit bij de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Dit kerkverband was in Werkendam nog niet vertegenwoordigd. De kleine gemeente komt samen in een verbouwd achterhuis aan de Bruieomstraat.

Uitgebreid zoeken

Uitgebreid zoeken

Standaard operator

Zoekwoorden

Datum

Bronnen

Werkendam of ‘Kerkendam’

Artikel niet beschikbaar

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 maart 2003

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 maart 2003

Ook interessant voor u