Ds. G. van Reenen en het Goudse Glas 22

Een overdenking van een voormalige glasschilder

H. Florijn

''Eens een glasschilder X-jaltijd een glasschilder, ' zou je kunnen denken. Toch ging dit bij ds. G. van Reenen niet op. O zeker, hij was glasschilder geweest, maar van de uitoefening van dat beroep had hij radicaal afstand genomen toen hij predikant geworden was.

Wat hij evenwel niet kwijtraakte, was dat hij waardering op kon brengen voor geslaagde gebrandschilderde ramen. Het was in november 1915 dat de Gereformeerde Gemeente te Gouda een beroep uitbracht. De beroepen predikant dit keer was Gijsbertus van Reenen, dominee te Opheusden.

Gijsbertus van Reenen was in 1864 geboren en volgde, na de lagere school te hebben doorlopen, een opleiding tot glasschilder. Na zijn huwelijk begon hij een eigen bedrijf, maar hieraan kwam een abrupt einde toen hij eens in een roomse kerk bezig was met het opknappen van heiligenbeelden. Met kracht kwamen hem toen de woorden uit Psalm 135 in het hart: 'Dat die ze maken hun gelijk worden...'

Na zijn bekering gevoelde Van Reenen roeping tot het predikambt. In 1898 hield hij zijn eerste preek. Er zouden er nog vele volgen, ook in geschrift. Van Reenen heeft ooit uitgerekend dat hij maar liefst 124 leerredenen geschreven heeft, daaronder was ook een verklaring van de Heidelbergse Catechismus. Als predikant diende hij achtereenvolgens Zeist, Leiden en Opheusden, om vervolgens het beroep naar Gouda aan te nemen. Daarmee werd hij de eerste dominee van deze gemeente, een gemeente, die overigens nog niet zo heel lang bestond, want zij was pas op 12 juli 1908 geïnstitueerd.

Op zondag 9 januari 1916 vond de bevestiging plaats. Als bevestiger trad op ds. D.C. Overduin, die preekte over de tekst Jesaja 52:7-De intreetekst van ds. Van Reenen was I Korinthe 3:9= 'Want wij zijn Gods medearbeiders; Gods akkerwerk, Gods gebouw zijt gij.' Al met al zou ds. Van Reenen de gemeente Gouda niet zo heel lang dienen. In totaal is hij er vier jaar werkzaam geweest als herder en leraar, want in 192O vertrok hij naar Werkendam. Daar werd hem op I

september 1923 emeritaat verleend. Vervolgens heeft hij nog in Zeist, Bodegraven en Leiden gewoond, en is hij op 3 september 1935 overleden.

Ruimte

In alle plaatsen waar Van Reenen gestaan heeft, trok zijn prediking veel volk. In Gouda had dit ook gevolgen voor de zaal waarin hij voorging. Deze zaal heette 'zaal Oranje-Nederland' en de ingang ervan lag aan de Turfmarkt. Vanaf de hoofdingang moest men een lange gang van zo'n twintig meter doorlopen om in de kerkzaal te komen. Deze zaal was niet zo heel groot, want de afmetingen waren 8 bij 20 meter. Er waren banken aan de rechterzijde geplaatst voor de mannen; voor de vrouwen en de kinderen stonden stoelen aan de linkerkant opgesteld. Omdat als gevolg van de prediking van ds.

Van Reenen de ruimte al spoedig te klein werd, besloot men om klapstoeltjes aan te schaffen om de ruimte zo optimaal mogelijk te benutten. Desondanks moesten er iedere dienst toch kerkgangers blijven staan.

Er waren in Gouda uiteraard meer kerken en die waren doorgaans heel wat groter dan de 'zaal Oranje-Nederland'. Om een voorbeeld te geven, in de Goudse St Janskerk was veel meer ruimte, maar zoals bekend, daar kerkte de Hervormde gemeente. Toch kwam ds. Van Reenen er ook wel

Glas 2 2

De Goudse St. Jan heeft hem geboeid. Stellig had dit te maken met de gebrandschilderde ramen die daarin te vinden zijn. Omdat de voormalige glasschilder een vakman was, werd hij altijd geboeid door vakwerk. Daaraan kon hij in Gouda zijn hart ophalen.

De kerk daar is immers nog steeds beroemd door zijn gebrandschilderde ramen. De meeste daarvan zijn voor en tijdens de tachtigjarige oorlog vervaardigd door de gebroeders Dirck en Wouter Crabeth en dat waren mannen die hun vak verstonden.

Zeer waarschijnlijk is ds. Van Reenen in alle glazen geïnteresseerd geweest, maar hij was vooral onder de indruk van één raam. Dat weten we omdat hij erover geschreven heeft in zijn verklaring van de Heidelbergse Catechismus, in de inleiding van de verhandeling van Zondag 31. Ds. Van Reenen: 'Onder de wereldberoemde glazen in de grote kerk te Gouda, bevindt er zich een, geschonken door onze geliefde Prins Willem van Oranje. Dat glas trok wel eens onze bijzondere belangstelling.

Niet omdat het een geschenk van onze Prins is; ook niet omdat het kunstiger zou zijn dan de andere glazen in dit kerkgebouw; maar om de voorstelling die de Prins voor dat glas heeft gekozen. Het stelt voor: e tempelreiniging door de Heere Jezus.' Dit raam, dat ds. Van Reenen dus vooral vanwege de voorstelling boeide, is Glas 22 en het werd vervaardigd door Dirck Crabeth. Het heeft een wat eigenaardige plaats in het kerkgebouw, want het is in de zuidelijke dwarsbeuk zo geplaatst dat het uitziet op het oosten. Vandaar dat het vooral 's morgens het volle licht vangt en dan opvalt door de warme kleuren. Het raam draagt verder nog het jaartal 1567. het jaar waarin het voltooid werd. In de tijd dat ds. Van Reenen ernaar keek was het dus al zon 350 jaar oud, maar het had in al die jaren nog maar nauwelijks aan zeggingskracht ingeboet, want het zien van dit kunstwerk bracht de predikant tot de volgende overdenking: Was dat nodig in 's prinsen tijd, dat de tempel gereinigd werd van zijn afgoderij en afgodsdienaren, van zijn on-en bijgeloof, van zijn altaren en beelden? Wat was de kerk destijds, onder 's pausen hiërarchie, anders dan een huis van koopmanschap? Ja, ik geloof zeker, dat, als Jezus persoonlijk in dat gebouw gekomen was, Zijn oordeel zou geweest zijn als weleer over de tempel te Jeruzalem (Mattheüs 21:13): oordenaarskuil.

En omdat Hij wil, dat Zijn huis een huis des gebeds genaamd zal zijn, zou Hij zeker gedaan hebben, wat het glas van de prins te aanschouwen geeft. Ja, wat meer is, wij geloven vast en zeker dat de Heere in de dagen der Hervorming Zijn tempel gereinigd heeft.

Het was dus wel een betekenisvolle keus, die ook nu nog onze Prins Willen van Oranje tot eer strekt.'

Stof tot overdenking

Nog steeds is het mogelijk om de St. Janskerk te Gouda te bezoeken, nog steeds kan Glas 22 bewonderd worden, maar ook is het goed om de woorden ter harte te nemen die ds. Van Reenen er aan toevoegde naar aanleiding van dit gebrandschilderde raam. Hij beperkte zich niet tot dit glas en tot het verleden waarin de opdracht was gegeven, maar had ook een woord voor zijn eigen dagen. En omdat hij Zondag 31 behandelen wilde, waarin het gaat over 'de sleutelen des hemelrijks', beëindigde hij zijn inleiding met de woorden: 'Tempelreiniging, ze was altijd nodig. Ze was nodig in de dagen van Hizkia, van de Heere Jezus, in de dagen van de Prins van Oranje, ze is ook nu nodig en zij blijft nodig tot 's werelds einde toe. Altijd moeten de kopers en verkopers uitgedreven worden. Telkens vermengen zich degenen die niet tot Gods huis behoren, onder de kinderen. En ook die kinderen doen wel wat niet behoort, en moeten telkens tot de orde geroepen worden. Tot dien einde gaf de Heere dan ook mannen, die Hij riep tot ordebewaarders en sleuteldragers. Mannen, die altijd hebben te bedenken dat 's Heeren huis een huis des gebeds behoort te zijn en daarvoor hebben te zorgen.' Zo verschafte een Gouds gebrandschilderd glas aan ds. Van Reenen stof tot overdenking en stond hij met waardige woorden stil bij een fraai raam in de Goudse St. Janskerk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen