Op Wiens gunst wij hopen

Uit het leven van ds. J.W. Slager Op zestienjarige leeftijd werd ik krachtdadig in het hart gegrepen en inwendig geroepen. Hoewel ik geen bekering wilde, werd ik overtuigd en kreeg ook overbuiging des harten en werd uit de duisternis geroepen tot Gods wonderbaar licht. Ik kan u de plaats nog aanwijzen. Het was bij de Hervormde Kerk, op een vrijdagmorgen om elf uur. Daar werd de almachtige God mij te sterk. Hoewel ds. J.W. Slager als predikant van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland niet vaak op de voorgrond trad, kon hij goed vertellen wat de Heere aan zijn ziel had gedaan en hoe hij verder was geleid. Johannes Willem Slager wordt op 8 februari 1901 geboren te Sint-Maartensdijk, op het eiland Tholen. Hij is het zevende kind van Anthony Slager en Adriana Janse. Na hem zullen er in het gezin nog twee kinderen worden geboren. Zijn vader verdient de kost als veldarbeider en beurtschippersknecht. Op zondag 10 maart wordt Jewannes, zoals hij op z’n Zeeuws wordt genoemd, in de eeuwenoude Nederlandse Hervormde Kerk in zijn woonplaats gedoopt. Voorganger in deze dienst is ds. C.J.S. Dijkstra.Jewannes wordt onkerkelijk opgevoed. Er is zelfs geen Bijbel in huis! Later zegt hij daarvan: ‘Ik was zo dom, dat ik niet eens wist wie de eerste mensen geweest waren, geheel zonder godsdienst, nooit van een Evangelie gehoord.’ Toch achten zijn ouders het nodig dat hun kinderen worden gedoopt. Alleen dan zien ze de kerk vanbinnen! Opvallend is dat Jewannes’ gehandicapte zuster Janna Maria de enige in het gezin is die bidt en dankt voor haar eten. De schrik van het dorp Bij het opgroeien blijkt Jewannes een ernstig spraakgebrek te hebben, wat veel zorgen voor zijn ouders met zich meebrengt. Daarnaast laat zijn gedrag veel te wensen over. Zo zorgt hij op straat voor veel overlast en heeft de politie de handen vol aan hem. Eens maakt hij het zo bont, dat hij wordt opgepakt.Op 7 april 1914 verhuist het ouderlijk gezin van Sint-Maartensdijk naar Stavenisse. Ook in zijn nieuwe woonplaats is Jewannes al spoedig de schrik van het dorp. Maar dan grijpt de Heere in! Als hij op vrijdag 26 januari 1917 langs de Hervormde Kerk loopt en de klok elf uur slaat, roept de Heere hem een halt toe. In een van zijn preken zegt hij daarover: ‘Ik was op weg naar de hel. (…) Toen heb ik voor het eerst geloofd, dat er een God was en dat ik sterven moest.’ Later roept ook ds. Joh. van der Poel dit beslissende ogenblik in zijn leven in herinnering: ‘Hij was zestien jaar en moest van God niets hebben. Maar God moest hem hebben.’Hoewel de Heere helder in zijn leven heeft gesproken, wil Jewannes zich niet bekeren. Soms is er zelfs sprake van moedwillige verharding. Zo gebeurt het eens dat hij in het veerhuis met zijn vuist op het biljart slaat en het uitroept: ‘Ik wil niet bekeerd worden!’ Maar waar de Heere een begin heeft gemaakt, daar volvoert Hij ook Zijn werk. Zo blijft het bij Jewannes niet bij overtuigingen, maar volgt er ook een hartelijke overbuiging. En dat is te zien. Voortaan loopt hij als een verslagen zondaar door de straten van Stavenisse. Zelfs op het ijs van de watergang, een verbinding tussen de polder en de haven van Stavenisse, kan hij er niet over zwijgen en vertelt hij tegen een voorbijkomende schaatser hoe ongelukkig en verloren hij zich voelt; dat Gods zwaard boven hem is uitgetrokken.Al spoedig krijgt ook ouderling L.J. Potappel van de vrije Oud Gereformeerde Gemeente te horen wat er met Jewannes is gebeurd. Aanvankelijk kan hij dit echter niet overnemen. Zijn eerste reactie is dan ook: ‘Die jongen van Slager, die vechtersbaas?’ Als hij enige tijd later echter vanaf de zeedijk over het water van de Oosterschelde uitkijkt, spreekt de Heere tot hem en krijgt hij te geloven dat ‘die jongen van Slager’ een door God verkorene is. De speelkaarten opgeborgen Nadat de Heere Jewannes te sterk is geworden, verandert er ook het een en ander in het ouderlijk gezin. Zowel zijn ouders als zijn broers en zusters zijn onder de indruk van het genadewerk Gods. Als hij dan ook opmerkt ’s zondags voortaan bij Potappel naar de kerk te zullen gaan, wordt hem geen strobreed in de weg gelegd. Toch is er in het ouderlijk gezin geen sprake van een blijvende indruk, want na verloop van tijd komen de speelkaarten weer tevoorschijn! Maar dat gebeurt alleen als Jewannes niet thuis is! Komt hij echter eens wat eerder thuis dan verwacht, dan weten de huisgenoten niet hoe snel ze de kaarten moeten opbergen. Als een van zijn zusters later nog eens op deze periode terugkijkt, verzucht ze: ‘Door Wannes nog fatsoenlijk geworden.’In het leven van Jewannes trekt de Heere door. Zelf zegt hij daar later van: ‘Op zeventienjarige leeftijd werd mij na een zware weg van schuldgevoel en gramschap des Heeren het zalig worden geheel onmogelijk, en dat met deze woorden: “Wie zal een reine geven uit den onreine? Niet één.” Daar bleef niets over dan Gods recht te billijken en goed te keuren. Ik had een eeuwige straf verdiend. Drie dagen later werd de weg der zaligheid ontsloten door middel van een kind des Heeren. Die ging ons vertellen dat niet één volkomen waar is, maar dat God eens een wonderwerk gedaan heeft. Dat er eens Eén geboren is uit een maagd, Eén Die zonder zonde was. Door die onderwijzing braken de banden en kreeg ik een ruime ontsluiting in en door het geloof in deze ene reine Heere Jezus. Toen kon ik nog zalig worden door Hem, die ene Naam onder de hemel gegeven en dat met behoud van Gods heilig recht en vlekkeloze deugden.’ Nadere ontdekkingen Als Jewannes achttien jaar is, krijgt hij te zien dat een bedekte schuld nog geen vergeven schuld is. Wat hij in zijn jonge leven heeft mogen leren, is geen grond voor de eeuwigheid! Dan wordt het opnieuw een verloren zaak voor hem. ‘Op een zondagavond werd het onmogelijk, met deze woorden: ‘Om dit alles keert Zijn toorn niet af, maar Zijn hand is nog uitgestrekt.’ Acht dagen hebben deze voelbare en onverklaarbare banden geduurd, totdat op een zondagavond het op een eind liep en ik op een stil afgezonderd plaatsje kwam op zolder, en de vraag in mij kwam of ik zou willen dat God afstand van Zijn heilig recht zou doen om mij te behouden. Daar kreeg ik zo een liefde in mijn hart tot Gods heilig recht, dat ik het recht Gods toe mocht vallen en het liever kreeg dan mijn behoudenis. Ik dacht onder het toevallen van Gods heilig recht dat ik zo wegzonk. Toen kwam er een Persoon tussenbeide en ik hoorde klinken in mijn ziel: “Verlos hem, dat hij in het verderf niet nederdale, Ik heb verzoening gevonden.” Daarop week Gods gramschap en ongenoegen, viel mijn schuld weg, daalde er een vrede in mijn hart en riep ik uit: “O God, wat is dat?” En met kracht kwam in mijn hart: “Want dat zal Mij zijn als de wateren Noachs, toen Ik zwoer dat de wateren Noachs niet meer over de aarde zouden gaan; alzo heb Ik gezworen dat Ik niet meer op u toornen, noch u schelden zal.” Daar zonk ik in weg; eeuwige toorn verdiend en nu te vernemen dat God nooit meer op mij zal toornen. Het was midden in de nacht, maar ik kon niet in huis blijven en liep naar mijn vriend, onze voorganger, om hem dat nieuws mede te delen. Hij was er verblijd mee en was mij daarna weer tot onderwijs. Het was alles nieuw en alles was vrede. Ik kon mijn arbeid niet verrichten, maar heb tot dinsdagmiddag op bed moeten liggen vanwege de liefde Gods.’ Omstreeks dezelfde tijd ontstaat er bij Jewannes een verlangen om predikant te worden. Gods weg is echter anders. Want in plaats van predikant te worden, neemt hij de kolenhandel van Dane over. Al spoedig blijkt dit een lucratieve zaak te zijn.In kerkelijk opzicht voelt Jewannes zich nauw verbonden aan ouderling Potappel, zijn geestelijke vader. Met hem ontstaat er een hechte band. Op 20 maart 1923 legt Jewannes openbare belijdenis van zijn geloof af, in een dienst waarin ds. J. Fraanje uit Barneveld voorgaat. Hoewel deze predikant tot de Gereformeerde Gemeenten behoort, preekt hij ieder jaar enkele keren in de vrije gemeente van Stavenisse. Tot het ambt geroepen Op 9 februari 1925 koopt Jewannes een stukje grond van mevrouw Tuijnman aan het Molenpad (199), om daar een huis op te laten bouwen. De betreffende kavel ligt vlak bij de woning van ouderling Potappel. Enkele weken later treft het ouderlijk gezin een zware slag, als Jewannes’ gehandicapte zuster Janna Maria overlijdt, op de leeftijd van 31 jaar. Er volgt nog meer verdriet, want op 2 december 1928 overlijdt ook Jewannes’ moeder. Zij is 62 jaar geworden.In hetzelfde jaar (1928) wordt Jewannes op 27-jarige leeftijd gekozen tot diaken. Bij de stemming blijkt hij slechts één stem te missen. Ongetwijfeld is dat zijn eigen stem geweest. Het is de kerkenraad en in het bijzonder ouderling Potappel tot blijdschap dat hij vrijmoedigheid krijgt zijn verkiezing te aanvaarden. Ds. Fraanje bevestigt hem in het ambt. Acht jaar later wordt Slager gekozen tot ouderling. Op maandag 13 juli 1936 wordt hij als zodanig bevestigd. Opnieuw is het ds. Fraanje die daarbij voorgaat. Eerder die dag heeft hij de beide sacramenten in de gemeente bediend. Een nieuwe kerk Vanwege de groei van de gemeente is het kerkgebouw aan de Achterweg (nu Wilhelminastraat) al geruime tijd te klein. Sommige gezinnen hebben slechts één plaats voor hun vijf kinderen. In de zomer van 1936 valt dan ook het besluit om aan de rand van het dorp in een weiland (nu Prins Bernhardstraat) een nieuwe kerk te bouwen. Het ontwerp is afkomstig van J.C. Waverijn uit ‘Ierseke’, die ook de bouw voor zijn rekening neemt. Hij heeft gekozen voor een sobere ‘zaalkerk’, in traditionele stijl. Gelukkig is er ook een aantal ‘ambachtslieden’ uit het dorp bij de bouw betrokken. Zo verzorgt L. Lemsom het metselwerk, L. Roozemond het timmerwerk en D.L. op den Brouw het schilderwerk. Het smeed- en ijzerwerk wordt uitgevoerd door smid A.C. Gebraad.Op 3 september legt ouderling Potappel de eerste steen. Om dit moment voor het nageslacht in herinnering te houden laat de bouwer een gedenksteen maken, met daarop de volledige naam van Potappel. Dit is echter niet naar zijn zin. Hij wil zijn naam helemaal niet op het kerkgebouw vermeld zien. Later wordt er dan ook een andere gedenksteen aangebracht. De tekst daarop luidt: De eerste steen van dit gebouw is gelegd door L.J.P. Mz. 3-9- 1936.Op woensdag 9 december 1936 wordt het nieuwe kerkgebouw (met 500 zitplaatsen) officieel in gebruik genomen. Ds. Fraanje spreekt bij die gelegenheid over Psalm 69:36-37: ‘Want God zal Sion verlossen en de steden van Juda bouwen; en aldaar zullen zij wonen en haar erfelijk bezitten; en het zaad Zijner knechten zal haar beërven; en de liefhebbers Zijns Naams zullen daarin wonen.’ Opvallend is dat er in De Saambinder van 24 december een verslag van deze dienst is opgenomen. Daarin wordt zelfs gerept dat de vrije gemeente van Stavenisse tot de Gereformeerde Gemeenten behoort! ‘Woensdag 9 December j.l. werd het nieuwe kerkgebouw der Geref. Gemeente onder groote belangstelling in gebruik genomen, in welken dienst voorging Ds. Fraanje van Barneveld. Onder anderen waren tegenwoordig burgemeester Hanssens en wethouder Van IJsseldijk. Gezongen werd Ps. 84:1 en 2 en Ps. 65:1, waarna ds. Fraanje een inleidend woord sprak uit Ps. 48:4, handelend over het voorbeeldige Jeruzalem, het tegenbeeldige Jeruzalem en het eeuwige Jeruzalem. (…) Het thema van de prediking was: Het wondervolle feit van de twee staten van den Middelaar, nader ontwikkeld in 6 punten. Na de ontwikkeling dezer punten werd gezongen Ps. 89:8, waarna ds. Fraanje woorden van dank sprak tot de aanwezigen en allen die tot de totstandkoming van het nieuwe gebouw hadden bijgedragen. Burgemeester Hanssens voerde hierna het woord, daarbij kerkeraad en gemeente met de totstandkoming van dit mooi en eenvoudig kerkgebouw gelukwenschend. Met het zingen van Ps. 122:3 werd deze dienst beeindigd, waarna ds. Fraanje den zegen op de gemeente legde.’ Diep respect De drie zondagse diensten worden geleid door de ouderlingen Potappel en Slager, die om de beurt een preek lezen. Overigens gebeurt dit niet vanaf de ‘echte’ preekstoel, maar vanaf een klein preekstoeltje dat voor de kansel staat. Naast deze ‘leesstoel’ staan twee lessenaars, waarvan er een door de voorzanger wordt gebruikt. De leden van de Oud Gereformeerde Gemeente worden in Stavenisse vaak met enige minachting aangeduid met: ‘Die is van d’n Achterwegt’. Wordt er over de leden van de Nederlandse Hervormde Kerk gesproken, dan zegt men: ‘Die is van ’t durp’. Desondanks hebben alle inwoners van het dorp diep respect voor de ouderlingen Potappel en Slager. Bij de kinderen is dat eveneens het geval. Als ze op straat een van de voorgangers zien naderen, kruipen ze vaak snel weg.Op 7 juli 1938 overlijdt Slagers oudste zus Willemien uit Tholen, op de leeftijd van 50 jaar. Omdat haar nichtje Bastiaantje Schot, een dochter van haar op 9 januari 1934 overleden zus Cor (Cornelia Janna), bij haar in huis woonde, moet zij elders worden ondergebracht. Voor Slager is het duidelijk dat hij zich niet aan deze familieplicht kan onttrekken en met liefde neemt hij Bastiaantje dan ook in huis. Voor zijn nichtje is dit een hele verandering: van het drukke stadje Tholen naar het geïsoleerd gelegen dorpje Stavenisse. Omdat Basje inmiddels zeventien jaar is en van aanpakken weet, neemt zij al spoedig de plaats in van huishoudster Aaltje. Hoewel Slager het goed met zijn nichtje kan vinden, zijn ze het niet altijd met elkaar eens. Zo vindt hij het niet goed dat Basje zelfgehaakte gordijnen voor het bovenraam ophangt en met een zelfgebreid mutsje op boodschappen gaat doen. Dan moet ze ’s avonds bij hem op het matje komen.In 1939 wordt Basje ernstig ziek. Om het geluid van de paardenhoeven en de karrenwielen zoveel mogelijk te dempen, wordt er zand voor de deuren gestrooid. Als de ziekte zich doorzet en de omstanders vrezen dat het sterven wordt, wordt dit aan ouderling Potappel meegedeeld. Zijn reactie is echter anders dan verwacht: ‘Zij zal niet sterven, maar een blijde moeder van kinderen worden.’ Wonderlijke zaken In Stavenisse vinden er soms wonderlijke zaken plaats. Zo woont er een arme vrouw onder aan de Oosterscheldedijk. Ondanks haar armoede is ze rijk in God en leeft ze uit de hand des Heeren. Haar buurvrouw is eveneens een gekende des Heeren, maar is in geestelijk opzicht minder ver geleid. Vaak verzucht ze tegen haar buurvrouw: ‘Zo’n groot geloof als jij heb ik niet.’ Eens gebeurt het, dat het ‘grote geloof’ van haar buurvrouw kennelijk wordt bevestigd. Als zij namelijk in nood verkeert, zegt ze tegen haar buurvrouw: ‘De Heere zal de vissen uit de zee hier door de kamer laten springen.’ Nog diezelfde dag wordt er een emmer met levende vis bezorgd, die in een stenen schaal wordt geleegd. Verwonderd over deze zaak roept ze haar buurvrouw om dit te vertellen. Als deze binnenkomt, springt er juist een vis uit de schaal! Met verbaasdheid wordt dit aanschouwd. ‘Zie je nu wel dat de Heere de vissen uit de zee door de kamer laat springen?’ zo merkt ze tegen haar buurvrouw op.Enige tijd later wordt de arme vrouw opnieuw op een wonderlijke wijze geholpen. Als ze niets meer te eten heeft en haar nood bij de Heere klaagt, wordt ze in de dadelijkheid geholpen. Want wat gebeurt er? De Heere stuurt een vogel met een grote vis in zijn bek. De vogel legt deze vis bij de vrouw op de vensterbank en begint de ingewanden op te eten. Daarna laat hij de vis liggen en vliegt hij weg. Zo wordt de vrouw van eten voorzien!Een ander voorval uit die tijd betreft een kind des Heeren, die de gevoelige gemeenschap met de Heere moet missen. Als zij met deze nood in de binnenkamer terechtkomt, wordt zij er door de Heere op gewezen dat de haper in haar huis ligt. Haar inwonende huishoudster leest namelijk romans. Hoewel het dienstmeisje hierover wordt aangesproken, gaat ze ermee door. Uiteindelijk voelt de vrouw zich genoodzaakt haar te ontslaan. Hierna keert de huishoudster terug naar Middelburg. Na verloop van tijd wordt zij daar echter ernstig ziek en vraagt ze de vrouw uit Stavenisse nog eens op bezoek te komen. Omdat de verhouding altijd goed is geweest, voldoet zij aan dat verzoek. Als zij kort daarop aan het ziekbed zit en de dienstbode vraagt of zij een gebed voor haar wil doen, klinkt het: ‘Dat zal niet gaan, want wij zullen gelijk voor de rechterstoel des Heeren verschijnen.’ Direct daarop blazen beiden de laatste adem uit! Kamp Stavenisse In 1944 worden de inwoners van Stavenisse geëvacueerd. De Duitsers hebben namelijk aangekondigd een groot gedeelte van het eiland Tholen onder water te zullen zetten om de opmars van de geallieerden tegen te houden. Dankzij de inzet van ds. Fraanje worden veel gemeenteleden in Barneveld en omgeving ondergebracht. Voor de reis naar de Veluwe maken Slager en Potappel gebruik van een auto. Voor Potappel is het de eerste keer dat hij in een dergelijk voertuig plaatsneemt. Beide ouderlingen krijgen onderdak bij Cornelis de Haan en Evertje Kleijer aan de Bloemendaallaan 6. Dit echtpaar heeft geen kinderen. Omdat er in Barneveld te weinig plaats is om alle gemeenteleden op te vangen, wordt er op de Ginkelse Heide bij Ede een apart kamp ingericht: Kamp Stavenisse. Enkele honderden inwoners van Stavenisse vinden daar onderdak.Voor hen gaat ds. Fraanje regelmatig voor. Tijdens de evacuatie keert Slager nog een keer naar Stavenisse terug om een vrachtwagen met kolen te halen. Na de bevrijding duurt het nog tot 23 mei 1945 voordat Slager en zijn vader weer in hun woonplaats zijn teruggekeerd. Brieven aan de jongens in Indië In de loop van 1945 worden de eerste Nederlandse militairen naar Nederlands-Indië uitgezonden. Ouderling Slager voelt zich nauw aan deze jongens verbonden en leeft intens met hen mee. Vaak verzucht hij bij het voorgaan: ‘Heere, gedenk onze arme jongens in het verre Indië, waar er zovele in het zand begraven liggen.’ Daarnaast schrijft hij ze regelmatig een brief. Die brieven schrijft hij mede namens ouderling Potappel, die vanwege evenwichtsstoornissen daar niet toe in staat is. Door de militairen wordt dit bijzonder op prijs gesteld. Overigens schrijft Slager ook regelmatig brieven aan soldaten die niet tot de kerkelijke gemeente behoren. Ook dat wordt gewaardeerd.Slagers brieven zijn warm van toon en inhoud. Zo schrijft hij op 29 september 1946: ‘We hadden verleden week een zware boodschap te brengen. Wij moesten bij weduwe J. Koeman- Luyk gaan zeggen dat haar zoon in Indië gesneuveld was. Dat is wat voor die moeder, die nooit haar zoon meer zal terugzien. Maar die arme jongeman, 45 jaar oud, zo de eeuwigheid in. Als het dan onbereid is, dan zal dat wat zijn. (…) Hoevelen zullen er nog vallen? Wat een wonder moest het voor ieder zijn, dat hij nog gespaard is! O, jongens, wat is Gods volk toch gelukkig! Zij bezitten een eeuwige rijkdom. Mocht je ook eens zin krijgen in de dienst van de Koning der koningen. We gunnen het jullie zo gaarne.’ En op 25 augustus 1948 besluit hij zijn brief met: ‘De Heere zij u genadig, spare en beware u. Maar bovenal, o jongens, worde uw arme ziel gered van het verderf.’ Rijke lessen geleerd In de winter van 1947 wordt Slager ziek en komt hij met een maagzweer op bed te liggen. De Heere betoont echter van hem af te weten. Zelf schrijft hij daarover: ‘De eerste drie weken mocht ik aangenaam ziek liggen, in de bedienende vrucht uit het dierbare Borgwerk van Christus.’ Mede hierdoor is het voor hem niet zwaar dat hij zijn dagelijks werk als kolenboer niet kan verrichten. Voor zijn ambtswerk geldt hetzelfde. Daarbij komt dat ouderling Potappel bijzonder wordt gesterkt en krachten ontvangt om alle leesdiensten waar te nemen.In hetzelfde jaar (1947) mag Slager veel van de Heere leren. Zo wordt hij in de nacht van 10 op 11 maart in een dadelijk Persoonsgemis gezet. In een brief aan een vriendin schrijft hij daarover: ‘Het was net of dat ik dien dierbaren Heere Jezus weg zag gaan, terwijl Hij mij toeriep: Niemand komt tot de Vader dan door mij. Dat waren de laatste woorden van een weggaande Heere Jezus.’ Kort daarop, in de nacht van 13 op 14 maart, wordt hij gedagvaard voor de Rechter van hemel en aarde. Tussen twaalf en vier uur ’s nachts moet hij God ontmoeten zonder Borg en zonder bewuste genade. Maar daar mag hij verenigd worden met Gods heilig recht. Zelf houdt hij alleen maar schuld en oordeel over, maar ook een onverklaarbare liefde. Maar als alle verwachting is afgesneden, openbaart de Heere Jezus Zich als schuldovernemende Borg. Dan wordt hij met God verzoend en vrijgesproken door de Rechter. De vrede Gods vloeit in zijn hart en hij mag ervaren een verzoend God en Vader in de hemel te hebben. Om vijf uur ’s morgens mag hij zingen: Dan zingen zij, in God verblijd, aan Hem gewijd, van ’s HEEREN wegen. Omdat deze ervaring hem zo heeft overweldigd, is hij niet in staat om op te staan en zijn werk te doen. Twee dagen blijft hij dan ook in bed. In die tijd is er een hartelijk verlangen om in de volle gemeenschap met de Heere te mogen leven. In het huwelijk getreden Op 17 juni 1948 overlijdt Slagers vader, op de leeftijd van 81 jaar. Door het nabije leven van zijn zoon heeft er een grote verandering in zijn leven plaatsgevonden. Op 18 augustus 1949 treedt Slager op 48-jarige leeftijd in het huwelijk met de 47-jarige Dingena Kleppe uit Westkerke, een gehucht onder Scherpenisse. Zij is daar op 11 februari 1911 geboren als dochter van Cornelis Marinus Kleppe en Lena Adriaantje Cornelia de Graaf. Ze helpt haar ouders op de boerderij. Nadat ze in het gemeentehuis van Scherpenisse voor de burgerlijke overheid zijn getrouwd, wordt hun huwelijk kerkelijk bevestigd in Stavenisse. Ds. B. Toes uit Kinderdijk gaat daarbij voor. Dat hun huwelijk kerkelijk wordt bevestigd, roept wel de nodige vragen in de gemeente op. Van oudsher is men dat namelijk niet gewend. Pas na hun verblijf in Barneveld, in het laatste oorlogsjaar, wil een aantal leden hun huwelijk ook kerkelijk laten bevestigen. Ouderling Potappel is daar geen voorstander van. Als dan echter wordt opgemerkt ‘dat ouderling Slager toch ook in de kerk is getrouwd’ is de reactie van Potappel: ‘Ja, dat is waar, maar dat geldt alleen voor bekeerde mensen.’ Ds. J. Fraanje Als ds. Fraanje in Stavenisse of in andere plaatsen op het eiland moet preken, haalt Nehemia Smits hem in Bergen op Zoom met een koetsje van de trein. Dit koetsje is eigendom van de kerkelijke gemeente en staat bij Slager in de kolenschuur. Overigens wordt het koetsje ook voor andere doeleinden gebruikt, bijvoorbeeld als Potappel en Slager op gezelschapsdagen bij de familie Kleppe in Westkerke een preek gaan lezen. Gezamenlijk rijden ze er dan met het koetsje heen.Het overlijden van ds. Fraanje, op 3 september 1949, is niet alleen voor de Gereformeerde Gemeenten een grote slag, maar ook voor de gemeente van Stavenisse. Voortaan worden de sacramenten bediend door ds. Toes. Ook met hem ontstaat er een hartelijke band. Voor het ‘gewone’ werk in de gemeente wordt er regelmatig een beroep op beide ouderlingen gedaan. Zo gebeurt het dat Slagers nichtje, Basje Schot, een blindgeboren kindje krijgt. Als hij dit aan Potappel meedeelt, gaat er een zucht naar Boven: ‘Heere, dat er toch licht in haar ogen mag komen.’ En de Heere hoort! Want al spoedig kómt er licht in haar ogen! Een sprake Gods Op zondag 25 januari 1953 leest ouderling Potappel in de middagdienst een preek van Justus Vermeer over Zondag 4. In de avonddienst is ouderling Slager aan de beurt om een preek te lezen. Hoewel hij aanvankelijk een andere stof op het oog heeft, wordt hij van Godswege gedrongen een preek van ds. B. Smytegelt over Psalm 119:120 te lezen: ‘Het haar mijns vleses is te berge gerezen van verschrikking voor U, en ik heb gevreesd voor Uw oordelen.’ Aan het einde van de dienst volgt de gebruikelijke ‘nabespreking’. A.J. Smits schrijft daarover: ‘Na het einde van de preek zei hij niet te weten waarom en waartoe hij deze preek moest lezen. Maar de indrukken Gods op zijn ziel deden hem en ook broeder Potappel gevoelen dat er iets vreselijks te gebeuren stond. Het oordeel Gods was zeer nabij. Wat het zou wezen of hoe het kwam, liet de Heere verborgen. Het was een verzegeld oordeel, dat aan Zijn volk niet werd geopenbaard. God liet nu nog een laatste waarschuwing horen. En niemand wist het, ook Potappel en velen met hem niet, dat het de allerlaatste maal was, dat de gemeente diep bewogen Datheens Psalm 119:60 zong: Als schuim verwerpt Gij al de booz’ onvroed; Dies heb ik lief Uw gebod hoog geprezen, En houde dat met een vrolijk gemoed. Ik moet verschrikt en gans verslagen wezen, Als ik de oordelen, die Gij HEER’ doet, Bedenk; ik moet mij ontzetten mits dezen.Op zaterdag 31 januari spreekt de Heere in een stormwind tot ons land en komt het opgestuwde water van de Oosterschelde in Stavenisse op de kade te staan. Samen met Potappel gaat Slager die nacht naar de haven. Vijfentwintig jaar later blikt hij in een herdenkingsdienst op die nacht terug: ‘Wij stonden ’s morgens samen om half vier nog aan de haven en zagen het bruisend zeewater opzwellen, wat elk mens deed vrezen dat het zeewater ons zou overstromen. Wij kwamen thuis en wilden nog proberen Gods aangezicht te zoeken, maar dat werd ineens weggeslagen, wat ons deed beven.’ Bevreesd voor het geweld van het water, brengen Slager en zijn vrouw nog enkele kostbare spullen naar boven. Terwijl ze daarmee bezig zijn, klinkt er opeens een vreselijk geruis. ‘Man, kom toch naar boven’, roept zijn vrouw. Direct geeft hij aan die oproep gehoor. ‘Was ik één minuut later geweest, dan was ik zeker verdronken’, zo merkt hij later op. Als het water tot een halve meter op de bovenverdieping is gestegen, begeven Slager en zijn vrouw zich naar een klein vlieringzoldertje. Daar bepaalt de Heere zijn vrouw bij Jesaja 32:2: ‘En die Man zal zijn als een verberging tegen den wind en een schuilplaats tegen den vloed.’ Terwijl de voor- en achtergevel van hun huis worden weggeslagen, zitten zij op de vliering met een opengeslagen Bijbel. Voor hen ligt Johannes 17. Als zijn vrouw enigszins vertwijfeld opmerkt dat het wel eens sterven zou kunnen worden, antwoordt hij: ‘Vrouw, dat kan niet, want ik moet nog dominee worden; dat heeft de Heere me beloofd.’Om twee uur ’s middags worden Slager en zijn vrouw met een roeiboot gered. Als ze om zich heen kijken, zien ze tot hun schrik dat alle andere woningen aan het Molenpad zijn verdwenen! Hoewel zwaar beschadigd, is hun huis nog het enige dat overeind staat! Een zielenvriend begraven In het dorp worden tientallen mensen vermist. Onder hen bevindt zich ook ouderling Potappel. Pas tien dagen later wordt zijn ontzielde lichaam gevonden. Op 14 februari begeeft Slager zich met oefenaar L. Gebraad uit Tholen en de ouderlingen D. Hage en A. Gunter uit Sint Annaland naar Bergen op Zoom, om daar hun zielenvriend op de Protestants-Christelijke begraafplaats aan de Wouwseweg in een noodgraf te begraven. Vanaf Scherpenisse reizen zij met de bus naar Tholen-stad, waarna ze met een dukw (amfibievoertuig) naar Halsteren worden gebracht. Van daar gaan ze met de bus naar Bergen op Zoom. Omdat ze nog veel te vroeg zijn, drinken ze in een herberg (waarschijnlijk ‘De Bloemkool’ aan de Wouwsestraatweg) een kopje koffie. Voor de herbergier zijn de in het zwart geklede mannen geen alledaagse verschijning. Als ze hem echter vertellen dat ze uit het rampgebied afkomstig zijn en gekomen zijn om een vriend te begraven, wordt het hem duidelijk. Op de vraag of hij misschien ook een zaaltje weet waar ze nog een ogenblik bijeen kunnen komen, weet hij niet direct een antwoord te geven, maar gaat hij wel op onderzoek uit. Al spoedig komt hij terug met de mededeling dat ze in het Evangelisatiegebouw van de Nederlandse Hervormde Kerk aan de Williamstraat terecht kunnen. Daar houdt Slager een korte rouwdienst en mediteert oefenaar Gebraad over Psalm 116:15: ‘Kostelijk is in de ogen des HEEREN de dood Zijner gunstgenoten.’ Die morgen heeft de Heere hem al bepaald bij Handelingen 8:2: ‘En enige godvruchtige mannen droegen Stéfanus tezamen ten grave, en maakten groten rouw over hem.’ Vervolgens leest ouderling Hage Openbaring 14 en eindigt ouderling Gunter met gebed. Hierna begeven zij zich naar de begraafplaats. Aan de geopende groeve spreekt ouderling Slager nog enkele woorden ter nagedachtenis aan zijn overleden vriend. Een aangrijpende herdenkingsdienst In Stavenisse zijn 153 slachtoffers van de ramp te betreuren. Meer dan de helft behoort tot de Oud Gereformeerde Gemeente. Onder hen bevinden zich veertien catechisanten. Omdat de begraafplaats in het dorp onder water staat, worden de meesten tijdelijk in Sint-Maartensdijk en Sint-Annaland begraven. Daarnaast worden er ook in Tholen, Bergen op Zoom en Dordrecht begraven. De meeste rouwdiensten worden door ouderling Slager geleid. Overigens is het voor hem niet mogelijk in Stavenisse te blijven wonen. Samen met zijn vrouw neemt hij dan ook zijn intrek bij zijn schoonouders in Scherpenisse.Het leiden van de begrafenissen vergt veel van Slagers krachten. Uiteindelijk leidt dit tot lichamelijke en psychische klachten. Daarnaast kan hij het maar niet klein krijgen dat de caféhouder de ramp heeft overleefd, terwijl zijn vriend Potappel is verdronken. Ds. Joh. van der Poel beziet het echter van een andere kant: ‘Zit daar niet over in de war; hij is met één golf naar de hemel gevoerd.’Op 27 mei 1953 wordt in het herstelde kerkgebouw van de Oud Gereformeerde Gemeente een herdenkingsdienst gehouden. De belangstelling hiervoor is enorm; er is geen plaats onbezet. Nadat ouderling Slager een overzicht van de ramp heeft gegeven, houdt hij een indrukwekkende toespraak over Psalm 93:3-4: ‘De rivieren verheffen, o HEERE, de rivieren verheffen haar bruisen; de rivieren verheffen haar aanstoting; doch de HEERE in de hoogte is geweldiger dan het bruisen van grote wateren, dan de geweldige baren der zee.’ Daarbij merkt hij onder meer op: ‘Wie durft er naar voren te treden om Hem van onrecht te beschuldigen? De Heere is rechtvaardig, maar Hij is ook zeer lankmoedig. Het was Zijn hand die tuchtigt en niet de grauwe zee. De Heere regeert. (…) En ik hoop, vrienden, dat u niet behoort bij hen die spreken over een natuurramp of dat het grauwe monster ons dat heeft aangedaan. (…) De elementen heeft God altijd onder Zijn bevel. Diezelve wateren wilde God gebruiken om de ganse aarde onder water te zetten. Daarna heeft God met Noach Zijn verbond opgericht; voortaan zou de wereld niet meer door water vergaan. En diezelfde God heeft op 1 februari de wateren bevel gegeven om onze dijken te overspoelen. (…) Kregen we samen ogen om te zien hoe hoog de vloeden der zonden gaan, ja hoger dan de vloeden der wateren, dan zouden we het goedkeuren als er geen 153 mensen waren verdronken, maar als er 153 waren overgebleven. (…) Velen zijn er niet meer, ook ouderling Potappel, een man die bidden geleerd had en een bidder was voor land, volk en kerk, is verdronken.’ Als ouderling Slager vervolgens verzoekt om Psalm 39:4 te zingen (‘De mens, als ijdelheid, zeer haast verdwijnt’), is de ontroering velen te machtig, zodat zij niet kunnen mee zingen. Herbegraven Op 30 juni en 2 juli worden de slachtoffers van de ramp (waaronder ouderling Potappel) op de begraafplaats van Stavenisse herbegraven. In verband hiermee houdt het gemeentebestuur op 4 juli in de Nederlandse Hervormde Kerk een speciale herdenkingsdienst. Op 4 juni heeft ouderling Slager echter al laten weten daarbij niet aanwezig te zullen zijn:Stavenisse 4 Juni 1953Aan de edele Heren Burgemeester en Wethouders van StavenisseE.H.In het verband van het ontvangen schryven ons toegezonden over de herbegraving willen wy u antwoorden. De meeste slachtoffers zyn door ons en andere begraven, met de daarom passende rouwdiensten. In de waren zin des woord kunnen wy maar eens begraven worden, dus zou een herbegraving in alle stilte behoren te geschieden. Daar wy by het ingebruik nemen der herstelde kerkgebouw ook tevens den rouwdienst hebben gehouden voor en over de inwooners van Stavenisse kunnen wy nu niet overgaan om voor de tweede maal hetzelfde feit te herdenken als herhaling. In hoe ver nu de overheidspersonen der gemeente van Stavenisse in deze willen handelen willen wy aan hun overlaten.Mocht deze buiten gewone dodenrouw eens met waren zielenrouw gezegend worden, in opleiding tot de oorzaak en oor- Sprong aller dingen.Met Vr. Gr. HoogachtendJ.W. Slager Oefenaar Inmiddels is het leven van ouderling Slager ingrijpend gewijzigd. Vanaf zondag 29 mei 1953 spreekt hij namelijk als oefenaar ‘een stichtelijk woord’ in de gemeente. De eerste zondag leest hij ’s middags nog een catechismuspreek van Justus Vermeer, maar vanaf 5 juni gaat hij ’s zondags drie keer voor.Als Slager in december 1953 op het achterliggende jaar terugkijkt, schrijft hij aan Dirkje Blonk in Oud-Alblas: ‘De Heere wil u en ook ons nog wat hier laten in de strijd, opdat wij niet als onrijp koren worden binnengehaald; dat is ook gebleken in dit jaar. Ik en de vrouw zijn wonderlijk bewaard in ons huisje, dat nu maar alleen meer staat, terwijl andere huizen rondom ons zijn weggespoeld en veel mensen verdronken. Ook onze geliefde broeder Potappel, met wien ik 36 jaar heb mogen leven in een tere levensband. Hij was met één golfslag thuis, in de haven der eeuwige heerlijkheid, voor eeuwig in het volle licht des levens, alwaar hij dadelijk de eeuwige sabbat mocht aanvangen. Ach, Dirkje, wat is God toch eeuwig soeverein in Zijn bedeling! In het samenleven missen wij veel aan onze broer; ik had ook zeer gaarne maar weggewild met hem, maar onze wil geldt niet. De Heere had nog werk voor ons, ook om ambtelijk Gods Woord uit te dragen in deze ondergaande wereld, allemaal langs onverklaarbare wegen. Wie zal Gods wijsheid doorgronden?’Als bekend wordt dat Slager ’s zondags in Stavenisse voorgaat, ontvangt hij al spoedig uitnodigingen om ook in andere Oud Gereformeerde Gemeenten ‘een woordje te spreken’. Zo gaat hij onder meer voor in Leersum, Ermelo en Sint Philipsland. Op 10 februari 1954 buigt de classis Den Haag zich over dit ‘optreden’ van Slager. Een week later wordt er ook op de classis Amersfoort over gesproken. ‘De heer Slager sprak in enkele gemeenten zonder dat de gehele Commissie hierin gekend was. Ds. Blaak adviseert het nog eens af te kijken, misschien wil de heer Slager wel met zijn gemeente overkomen. Als die wens zou worden te kennen gegeven, dan naar bevinding te handelen. Ds. Blaak wil geen breuk maken met de heer Slager, maar we moeten de rechte weg gaan. Ds. Wiltink heeft Ermelo geadviseerd dat de heer Slager niet meer optreedt, alvorens hij voor de Commissie geweest is. Dit is niet bedoeld tegen de heer Slager, maar God is een God van orde. De voorzitter (ds. E. du Marchie van Voorthuysen), zou de zaak enigszins laten geworden en niet direct geheel willen verbieden dat de heer Slager optreedt, in de hoop dat de Heere het zo bestuurt dat de volgende Classis hierover beter kan oordelen.’Op 13 oktober 1954 staat het voorgaan van ouderling Slager opnieuw op de agenda van de classis Den Haag. Meegedeeld wordt, dat ‘in de gisteren gehouden Commissie Vergadering de heer Slager van Stavenisse is gehoord omtrent genade en roeping, en eenparig besloten is dat de gemeenten vrijheid hebben hem te verzoeken voor te gaan.’ Verder wordt opgemerkt dat de vrije Oud Gereformeerde Gemeente van Slager in Stavenisse zich nog niet bij het kerkverband aansluit. De classis wil dit ook niet forceren. Samen op de knieën Als Slager op andere plaatsen in ons land moet preken, reist hij met het openbaar vervoer. Gekleed in een zwart overhemd en getooid met een zwarte pet is hij voor iedereen herkenbaar als voorganger. Later vervangt hij zijn pet door een hoed. Omdat hij op het openbaar vervoer is aangewezen, lukt het hem niet altijd om ’s avonds nog naar Stavenisse terug te keren. Hij blijft dan elders overnachten. In Ermelo bijvoorbeeld logeert hij op zeker moment bij koster Jan Boonen. Na afloop van de dienst wordt er in diens woning nog over de preek nagepraat. Daarbij zijn ook enkele militairen en verpleegsters aanwezig. Als het tijd wordt om naar bed te gaan, houdt Slager een dagsluiting, waarbij alle aanwezigen op de knieën gaan. ‘Hij sprak dan heel bewust als kind tot zijn Vader in Christus’, zo merkt een van hen later op.Als Slager een aantal jaren heeft geoefend en op tal van plaatsen in ons land heeft gesproken, ontstaat er bij hem een verlangen naar de volle bediening. Ook vanuit de gemeente(n) wordt daarop aangedrongen. Op 30 januari 1962 wordt hij met algemene stemmen in Stavenisse beroepen. Dezelfde avond wordt ook met algemene stemmen besloten zich aan te sluiten bij het kerkverband van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Op zondag 4 februari 1962 wordt aan de gemeente meegedeeld ‘dat de heer Slager het beroep heeft aangenomen’.Op 7 februari wordt het verzoek van Stavenisse om zich met haar voorganger bij het kerkverband te mogen aansluiten op de classis Den Haag besproken. Omdat oefenaar Slager wegens ziekte verhinderd is, zijn de diakenen L. Eerland en H. Hoek hierbij aanwezig. Nadat ds. Toes een toelichting op de gang van zaken heeft gegeven ‘wordt met algemene stemmen besloten om, behoudens eenzelfde besluit in Classis Amersfoort, de Gemeente met zijn voorganger in het verband der Oud Geref. Gemeenten in Nederland op te nemen’. Op 28 februari (Slager is dan al bevestigd!) gaat ook de classis Amersfoort akkoord. Bevestigd tot predikant Op 23 februari 1962 wordt Slager bevestigd tot predikant. In het overvolle kerkgebouw spreekt ds. Joh. van der Poel daarbij over Matth.üs 28:19-20: ‘Gaat dan heen, onderwijst al de volken, dezelve dopende in den Naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geestes; lerende hen onderhouden alles wat Ik u geboden heb. En zie, Ik ben met ulieden al de dagen tot de voleinding der wereld. Amen.’ In zijn preek merkt hij onder meer op: ‘De God van Potappel is gebleven. En Hij blijft tot in eeuwigheid. Dat wil wat zeggen. En wat heeft Potappel middellijk nagelaten? Geen huis; dat is weggespoeld. Geen goederen, want die had hij niet. En toch heeft hij wat liefs nagelaten. Ten eerste de gemeente van Stavenisse en in de tweede plaats zijn geestelijke zoon Slager. Dat is wat, nog iets van de erfgoederen te mogen bezitten. (…)Zo zien we dat de God van Potappel Stavenisse nog niet vergeten is, maar nog gedachtig is, door u een leraar te schenken. (…) God begraaft wel Zijn arbeiders, maar Zijn arbeid nooit. Als de ene arbeider begraven wordt, staat er: en een ander neme zijn opzienersambt. (…) Die man moet niet alleen uitgaan met een hoorbaar Evangelie, maar ook met een zichtbaar Evangelie, dat zijn de sacramenten Doop en Avondmaal. Stavenisse, mocht je d’r nog een indrukje van hebben dat Gods goedertierenheden nog over u uitgebreid zijn. Waarom is in 1953 niet alles weggespoeld? Hij komt nu nog tot u met een openbaring des vredes. Dezelve dopende in den Naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geestes. Dat laat God nu onder u nog doorgaan en op geen andere grond dan er gelegd is; geen andere geboden als dat de apostelen en profeten geleerd hebben; we hoeven geen nieuwe geboden te maken. Onze consciëntie getuigt het, dat onze broeder Slager daar kinderlijk in onderwezen is, zijn ambtsleven draagt daar getuigenis van, dat de Heere hem bij gedurigheid in die weg komt te onderwijzen. Daarom hebben we volkomen vrijmoedigheid om hem te bevestigen en ook onze medebroeders geven getuigenis als Commissie, dat ze geen bezwaar hebben om broeder Slager leraar te maken. (…) Onze medebroeder moet er op rekenen dat de weg naar de hemel wel smaller wordt, maar niet ruimer. De rechtvaardige wordt nauwelijks zalig, waar zal de goddeloze en zondaar verschijnen? Hij heeft er Zijn Woord aan verbonden: Ik zal met u zijn. Daar heeft niemand recht op. Als er een kinderlijk recht mag zijn, geeft dat des te meer vernedering in de beleving. Mag je nu maar afhankelijk zijn; bij Hem is alle volheid van genade. Ik zal met u zijn. Alle jaren? Alle maanden? Alle weken? Nee! Alle dagen! Bij Hem is eeuwige verbondsliefde en trouw. Mocht je Hem morgen nodig hebben, dan zegt Hij: Ziet hier ben Ik. Vanavond en vannacht, je kunt altijd bij Hem terecht, alle dagen met alle nood.’ In een persoonlijke toespraak richt ds. Van der Poel zich tot Slagers 93-jarige schoonmoeder: ‘Dat zal wat zijn, Lena, straks in te mogen gaan, om de kroon te mogen werpen aan de voeten van het Lam. Dat zal wat zijn, Lena, uw gemis kwijt en een eeuwige volle verzadiging te genieten. Dan alle schuld er tussenuit en eeuwig zonder zonde voor de Troon Gods.’ Ook heeft hij enkele hartelijke woorden voor ds. Slagers vrouw: ‘En ook u, vrouw Slager, u mocht verwaardigd worden een arbeidzaam leven, een werkzaam leventje te mogen hebben, om Hem te leren kennen als de volkomen Borg en Zaligmaker, om in Hem met bewustheid een opgelost leven te krijgen.’’s Avonds doet ds. Slager zijn intrede met Prediker 11:6: ‘Zaai uw zaad in den morgenstond, en trek uw hand des avonds niet af; want gij weet niet wat recht wezen zal, of dit of dat, of dat die beide tezamen goed zijn zullen.’ Hij spreekt daarbij over een Goddelijke aanstelling, een geestelijke onderwijzing en een nuttige onwetendheid. Aan het einde van de dienst wordt hij toegesproken door ds. B. Toes, ds. M.A. Mieras, ds. E. du Marchie van Voorthuysen, burgemeester A. Sluijmers en diaken L. Eerland. Aanvankelijk blijft ds. Slager aan het Molenpad wonen. Later verhuist hij naar de Prins Bernhardstraat (nummer 24). Omdat de gemeente inmiddels uit 623 leden en doopleden bestaat, is er genoeg werk voor hem. En zijn arbeid wordt gewaardeerd. Dat blijkt onder meer daaruit, dat er regelmatig wat goederen in natura aan de pastorie worden afgegeven. Hoewel ds. Slager daar erkentelijk voor is, gebeurt het ook wel dat hij zegt: ‘Breng het maar bij de armen.’Als de redactie van de Thoolse Eendrachtbode in die jaren een artikel aan hem wijdt, komt men tot de slotsom ‘dat Theologische vakstudie geen woord is dat past in het leven van dominee Slager’. Zelf zegt hij in dat artikel over zijn werk: ‘Als ik iemand door het dorp de weg wijs naar het postkantoor, dan moet ik die weg zelf goed weten te vinden en bewandeld hebben. Met een boekje waarin deze weg beschreven staat, schiet ik dan zo weinig op.’ Afscheid van Stavenisse In 1964 ontvangt ds. Slager een beroep van de gemeente Doorn, waarvoor hij bedankt. Een jaar later wordt hij in Rijssen beroepen. Zelf schrijft hij daarover: ‘Ik ontving een beroep uit de gemeente Rijssen, welk beroep mij veel arbeid gaf. Na vele worstelingen en gebeden werd ik overwonnen om mijn oude gemeente te verlaten en een nieuwe gemeente te aanvaarden. Eerst dacht ik: Dat gaat net als bij het beroep uit Doorn. Maar de Heere bepaalde mij bij Lukas 4:42 en 43, alwaar ons Levenshoofd ging vertrekken en de schare achterliet. Hij zegt in deze tekst: Ik blijf niet bij u, want Ik heb nog andere steden het Evangelie te brengen, waarheen God mij gezonden heeft. Ik zeide: Heere, moet ik dan van hier weggaan en naar een plaats waar ik in het geheel geen levensbanden heb dan alleen de kerkenraad? Wat was dat voor mij een vreemde weg. Deze mij zo vreemd voorkomende weg moest ik ingaan, daar de Heere mij bepaalde bij Jesaja 28:21: Zijn werk zal vreemd zijn; Zijn daad zal vreemd zijn. Ik zeide: Heere, moet ik dan heen? 64 jaar oud en dan gaan naar een grote gemeente? (…) Het heeft mij nachtbraken gekost. Ik had er geen zin in om te gaan verhuizen. Maar de Heere werd mij te sterk en kwam mij te bepalen bij Markus 6:45: Hij dwong Zijn discipelen om in het schip te gaan en over te varen en… de Heere ging niet mee. Weer zo’n kromme en vreemde weg voor ons, en de wind was hun tegen en eer zij aan de overkant waren, was de Heere bij hen. Ik werd dus gedwongen over te gaan naar Rijssen; daar bleef niets over dan Zijn koninklijk bevel op te volgen.’ Op 11 augustus 1965 neemt ds. Slager afscheid van Stavenisse. Hij spreekt daarbij over Handelingen 20:27: ‘Want ik heb niet achtergehouden, dat ik u niet zou verkondigd hebben al den raad Gods.’ In zijn preek merkt hij onder meer op: ‘We gaan nog niet naar het Vaderland hierboven, nog niet, maar naar een ander gedeelte van ons wegzinkend vaderland. (…) Ik heb maar getracht eenvoudig in uw midden te spreken. De allerhoogste Majesteit, de God Israëls, Die trouwe houdt en eeuwig leeft, zegene deze afscheidsrede tot uw heil, maar bovenal tot uitbreiding van Zijn dierbaar Koninkrijk.’ Aan het einde van de dienst wordt ds. Slager toegesproken door ds. B. Toes, ds. Joh. van der Poel, ds. L. Gebraad en ouderling L. Eerland. Als ds. Slager later op zijn arbeid in Stavenisse terugkijkt en de balans opmaakt, merkt hij op: ‘Wij hebben in de gemeente Stavenisse sinds het jaar 1953 1832 predikaties mogen uitspreken, 54 lidmaten bevestigd, 47 kinderen gedoopt. In deze gemeente heb ik in mijn kerkelijke arbeid bijna 300 begrafenissen bijgewoond en geleid.’ In totaal heeft ds. Slager de gemeente 38 jaar in het ambt gediend: ruim 8 jaar als diaken, 17 jaar als ouderling, 9 jaar als lerend-ouderling en 3,5 jaar als predikant. Predikant te Rijssen Op 18 augustus 1965 wordt ds. Slager in Rijssen bevestigd. In de overvolle Oranjekerk, waar velen zich met een plaats in het portaal tevreden moeten stellen, spreekt ds. Joh. van der Poel over Markus 16:15: ‘En Hij zeide tot hen: Gaat heen in de gehele wereld, predikt het Evangelie allen creaturen.’ ‘Broer Slager is gekomen van Stavenisse naar Rijssen’, zo merkt zijn bevestiger op. ‘Ach, het is maar verlegd. Hij had daar strijd, hij krijgt het hier ook. Daar was de Bijbel gesloten, en hier is hij ook gesloten. En daar werd hij eens geopend, en wij hopen van hier ook.’ Onder de aanwezigen bevinden zich onder meer de plaatselijke predikanten D.L. Aangeenbrug, A. Bregman en H.A. Vosman. ’s Avonds doet ds. Slager zijn intrede met Jesaja 61:5: ‘En uitlanders zullen staan en uw kudden weiden; en vreemden zullen uw akkerlieden en uw wijngaardeniers zijn.’ Nadat hij deze tekst heeft verklaard, voegt hij er in een persoonlijke toespraak tot de gemeente nog iets aan toe: ‘Gemeente van Rijssen, wij staan hier wel niet voor de eerste keer voor uw aangezicht, maar wel nu vanavond als uw wettig geroepen leraar, terwijl wij ook niet anders zijn dan een uitlander, een vreemde, een heiden, die naar God niet gevraagd heeft. (…) Dat er een blinde heiden tot u zou overkomen, is voor ons een onverklaarbaar stuk. Maar omdat de Heere genade wilde verheerlijken in de grootste zondaar, mogen wij nu onder de zondaren gaan prediken de onnaspeurlijke rijkdom van Christus.’ Hierna wordt de nieuwe predikant toegesproken door ds. D.L. Aangeenbrug, ds. E. du Marchie van Voorthuysen, ouderling L. Eerland uit Stavenisse en ouderling J. Rolleman. Als woning betrekken dominee en mevrouw Slager de nieuwe pastorie aan de De Ruyterstraat 9. Een nauwgezette levenswandel Bij de komst van ds. Slager telt de gemeente zo’n 800 leden en doopleden. Hoewel er tijdens zijn ambtsperiode in Rijssen verschillende leden vanuit andere kerkverbanden overkomen, haken er ook mensen af. Veelal zijn dit leden die een televisietoestel hebben aangeschaft of een ongeregelde kerkgang vertonen. Een gewoonte die ds. Slager invoert, is het houden van een derde dienst. Mede hierdoor wordt de zondagsschool beëindigd. Daarnaast worden er op Goede Vrijdag en Hemelvaartsdag voortaan twee diensten gehouden. De ambtelijke arbeid van ds. Slager richt zich hoofdzakelijk op zijn eigen gemeente. Zo probeert hij elk gezin minimaal één keer per jaar te bezoeken. Deze bezoeken legt hij vrijwel altijd te voet af. Met andere zaken houdt hij zich nauwelijks bezig. Mensen die hem hebben meegemaakt, merken later over hem op: ‘Met zijn nauwgezette levenswandel was hij velen in Rijssen tot voorbeeld en ging er gezag en eerbied van hem uit. Daarnaast was hij altijd keurig gekleed, een echte heer. En in zijn prediking wist hij vaak op een bijzondere wijze de bevindelijke wegen die de Heere met Zijn volk houdt te verklaren.’ De wijze waarop ds. Slager en zijn vrouw zich voor de gemeente inzetten, wordt bijzonder gewaardeerd. Op zijn verjaardag komen vrijwel alle gemeenteleden hem dan ook persoonlijk de hand drukken in de pastorie. Huisbezoek legt hij meestal af met ouderling E.J. Voortman. Wat zijn prediking betreft, staat hij bekend om zijn heldere en gedegen Schriftuitleg. Komt hij in tijdnood, dan breekt hij zijn preek af en gaat hij er ’s avonds mee verder. Als er in 1967 tijdens kerkvisitatie gevraagd wordt of er ook aandacht voor het Woord is, antwoordt ds. Slager ‘dat er somtijds een voelbaar beslag ligt op de gemeente en dat er met zegen gekerkt mag worden, hetwelk ook bij de bediening van het Heilig Avondmaal gemerkt mag worden’. Naar Werkendam In Rijssen heeft ds. Slager verschillende keren met ziekte te kampen. Mede daardoor moet hij toegezegde preekbeurten nogal eens afzeggen. Daarnaast worden enkele kerkenraadsvergaderingen in de pastorie gehouden en worden de catechisaties door anderen waargenomen. Omdat het werk in de gemeente steeds meer voor hem gaat wegen, zucht hij wel eens om een kleinere gemeente. Als hij in februari 1975 een beroep uit Werkendam ontvangt, neemt hij dit aan. Aan dit beroep gaat wel iets vooraf. Als er op de ledenvergadering in Werkendam voor een predikant moet worden gestemd en de kerkenraad meedeelt dat ds. Joh. van der Poel en ds. J.W. Slager op tweetal staan, vraagt ouderling B. de Heer of er misschien iemand is die een ander voorstel heeft. Op dat moment vertelt een van de aanwezigen dat de Heere hem op ds. Slager heeft gewezen. Als gevolg hiervan krijgt ds. Slager op één na alle stemmen. Als de uitslag van de stemming aan de leden wordt meegedeeld, merkt de ‘tegenstemmer’ (die in de pastorie woont) op: ‘Nu het zo ligt, ben ik ook voor.’ Op 21 mei preekt ds. Slager afscheid van Rijssen met Jeremía 17:16: ‘Ik heb toch niet aangedrongen, meer dan een herder achter U betaamde; ook heb ik den dodelijken dag niet begeerd, Gij weet het; wat uit mijn lippen is gegaan, is voor Uw aangezicht geweest.’ Over zijn vertrek merkt hij op: ‘Ik loop niet weg, maar ik moet weg. Het is een opdracht van Koningswege. Weemoed vervult mijn hart.’ Aan het einde van de dienst wordt hij toegesproken door ds. H. Wiltink, ds. A. Bregman en burgemeester G.J. Smit. Op 28 mei 1975 wordt ds. Slager in Werkendam bevestigd. Opnieuw is het ds. Joh. van der Poel die voorgaat. Hij spreekt over Lukas 24:47: ‘En in Zijn Naam gepredikt worden bekering en vergeving der zonden onder alle volken, beginnende van Jeruzalem.’ De tekst voor zijn intrede is Psalm 40:10-12: ‘Ik boodschap de gerechtigheid in de grote gemeente; zie, mijn lippen bedwing ik niet; HEERE, Gij weet het. Uw gerechtigheid bedek ik niet in het midden mijns harten; Uw waarheid en Uw heil spreek ik uit; Uw weldadigheid en Uw trouw verheel ik niet in de grote gemeente. Gij, o HEERE, zult Uw barmhartigheden van mij niet onthouden; laat Uw weldadigheid en Uw trouw mij geduriglijk behoeden.’ Hierna volgen er toespraken van ds. L. Gebraad, ds. E. du Marchie van Voorthuysen en ouderling B. de Heer. Afgelost Hoewel de gemeente van Werkendam niet groot is, is ds. Slager vanwege hartklachten en maagbloedingen regelmatig verhinderd om voor te gaan. In 1980 moet hij zelfs vijf maanden verstek laten gaan. Toch laat de Heere Zich in die tijd niet onbetuigd. In ‘Een verkregen erfenis’ doet hij daarvan verslag: ‘Mijn geest werd zodanig opgetrokken dat ik meer boven dan beneden was. Ik mocht een blik slaan in dat hemels Heiligdom, alwaar Immanuël de Bedienaar van is.’ In 1981 mag hij weer regelmatig voorgaan en bedient hij ook de sacramenten. Op 1 januari 1982 houdt hij zijn laatste preek. De tekst is Filippenzen 4:6-7: ‘Weest in geen ding bezorgd, maar laat uw begeerten in alles door bidden en smeken, met dankzegging, bekend worden bij God. En de vrede Gods, die alle verstand te boven gaat, zal uw harten en uw zinnen bewaren in Christus Jezus.’ Een dag later wordt hij getroffen door een hartaanval. Hoewel de huisarts adviseert zich in het ziekenhuis te laten opnemen, wil hij daar niet van weten: ‘Mijn Koning heeft gezegd dat ik thuis mag sterven.’ Op 4 januari gaat zijn wens in vervulling en mag hij zacht en kalm de eeuwige heerlijkheid ingaan, op de leeftijd van bijna 81 jaar. Met jaloersheid nagestaard Op 8 januari wordt ds. Slager begraven. Zo’n duizend personen zijn daarbij aanwezig. Voorafgaand aan de begrafenis worden er op verschillende plaatsen rouwdiensten gehouden. De familie en de genodigden komen in de aula op de begraafplaats bijeen. Ds. A. van der Meer spreekt over Filippenzen 1:21, de tekst die ook op de rouwbrief vermeld staat: ‘Want het leven is mij Christus, en het sterven is mij gewin.’ Daarbij merkt hij onder meer op: ‘Wat zal dat voor ds. Slager een meevaller geweest zijn. Geen nagelschrap van hemzelven daarbij, maar alles uit Hem.’ In hetzelfde gebouw mediteert ds. W. Kamp over Psalm 37:37: ‘Let op den vrome en zie naar den oprechte, want het einde van dien man zal vrede zijn.’ In de Nederlandse Hervormde Kerk spreekt ds. C. Smits over 2 Korinthe 5:1: ‘Want wij weten dat, zo ons aardse huis dezes tabernakels gebroken wordt, wij een gebouw van God hebben, een huis niet met handen gemaakt, maar eeuwig, in de hemelen.’ In het eigen kerkgebouw spreekt ds. M. Pronk eveneens over deze tekst. Op de begraafplaats voeren ds. Smits en ouderling B. de Heer het woord. Met jaloersheid wordt de overledene nagestaard. Zo merkt ds. Smits op: ‘Ds. Slager was een godzalig mens en hij heeft een nauw leven gehad. Nu mag hij God dienen in dat huis, dat niet met handen gemaakt is. Daar mag hij zich nu buigen voor het Lam, Dat ook hem gekocht heeft met Zijn dierbaar bloed.’ Met dank aan: W.A. Blaas, H.J. Borkent, B. Dorst, H. Harbers, G.J. ten Hove, G.J.A. Jansen, C.M. Kleppe, W. Nobel, J. Neh. van Oeveren, H. Paalman, J.P. Sinke, C. Struijk, J.M. Vermeulen en G. ten Wolthuis.

Uitgebreid zoeken

Uitgebreid zoeken

Standaard operator

Zoekwoorden

Datum

Bronnen

Op Wiens gunst wij hopen

Uit het leven van ds. J.W. Slager

Artikel niet beschikbaar

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 2013

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 2013

Ook interessant voor u