Maar Gij hebt ons bijgestaan

Onder deze veelzeggende titel is een eeuw Gereformeerde Gemeente Veenendaal beschreven. Dit boek ligt thans ter bespreking voor ons. Het is een boek dat het aanschaffen ten volle waard is. En waarom dan? Om meer dan één reden. Dat leest u straks.

De auteur is ds. J. Schipper, thans nog te Dirksland en begin 2014 Dv te Leerdam. Als oud-gemeentelid, oud-diaken en oud-ouderling van deze nu honderdjarige Gereformeerde Gemeente te Veenendaal is hij nog immer zeer nauw bij deze gemeente betrokken. Het is niet zijn eerste (herdenkings)boek. Den Haag-Scheveningen en Barneveld zijn eerder van zijn hand verschenen. We hebben dus te maken met een ervaren schrijver, aan wie te merken is dat hij afgestudeerd neerlandicus is geweest, voor de Heere hem een ander arbeidsterrein beschikte.

Het boek laat zich dan ook gemakkelijk lezen. Het is overigens géén gemakkelijke geschiedenis die hij heeft beschreven. Veenendaal ligt ook buiten het paradijs, zoals ds. B. Labee, de huidige Veenendaalse predikant, in zijn Woord vooraf opmerkt. De eenheid kon niet worden bewaard. Dat keert ook terug in enkele hoofdstukken. Maar er is met ds. Labee méér te zeggen: ‘Maar dwars door al dat zondige, dat menselijke en dat gebrokene heen gaat de Heere Zijn weg met Zijn volk.’

Er werd een commissie benoemd die aan dit boek medewerking heeft gegeven, onder bekwame aanvoering van voorzitter G. van den Berg, oud-burgemeester en ouderling te Veenendaal. Het resultaat mag er zijn. Uitgeverij Den Hertog te Houten heeft het geheel op uitstekende wijze grafi sch verzorgd. Het heeft de naam van ‘herdenkingsboek’ en niet van een ‘jubileumboek.’ Achter de historische beschrijving van 1913 tot 2013 zijn negen preken opgenomen van Veenendaalse voorgangers. Het is dus een herdenkings- en prekenboek tegelijk, een dubbele reden om het aan te schaffen! Van ds. H. Kieviet was geen preek, gekozen is om zijn rede op te nemen, die gehouden werd bij de opening van de Theologische School te Rotterdam in 1926.

We worden door een eeuw kerkelijk leven geleid. In ‘het Giethoorn van de Gelderse Vallei’ was nijverheid en noeste arbeid: turfsteken, textiel en de sigarenindustrie. ‘Tientallen jaren is het geestelijk leven langs de kerk heengegaan’, zo staat er. Er was een bloeiend gezelschapsleven – zoals op zoveel plaatsen het geval is, staat ook dit in de verleden tijd gesteld: er wàs… Rondtrekkende predikers als Ledeboer, Sterkenburg en Budding hadden groter invloed dan de Afscheiding. De Doleantie werkte méér uit. Theologisch student W. den Hengst sloot zich daarbij aan en hield toen hij in Veenendaal de herdersstaf opnam zijn catechisanten aanvankelijk de leer van de veronderstelde wedergeboorte voor. De verhouding predikant versus kerkenraad verslechterde. Hem werd zelfs na een preek de handdruk niet gegund. Een gesprek met een ‘Veenendaalse Pietje Baltus’, een vrouw van wie de naam niet meer te achterhalen viel, bracht door Gods genade een geestelijke ommekeer bij ds. Den Hengst teweeg. In zijn preek op de zondag na dit gesprek beleed hij schuld over het onzuiver geestelijk onderwijs in zijn preken tot dusver. Voor sommigen was deze preek tot een eeuwige zegen. Na twintig preekjaren en op 49-jarige leeftijd brak ds. Den Hengst met het verband van de Gereformeerde Kerken. In juni 1913 werd een Gereformeerde Gemeente geïnstitueerd.

Ds. H. Kieviet was zijn opvolger. Ds. W.C. Lamain, die ooit had gemeend aan deze gemeente verbonden te zullen worden naar de begeerte van zijn hart, preekte na het sterven van ds. Kieviet er vaak en had geoefend volk onder zijn gehoor. Ds. Kieviet was vrij plotseling overleden, nog in de kracht van zijn leven, 54 jaar oud. Een koninklijke begrafenis volgde, waarbij naar schatting 3000 belangstellenden waren. Heel Veenendaal leefde mee; de directies van de vele Veense fabrieken besloten het werk tijdens de begrafenis stil te leggen. Twee jaar later kwam ds. R. Kok over. Met één stem meerderheid werd hij gekozen. Deze markante prediker ontving veel zegen op zijn werk, wat overigens ook gold van zijn voorgangers. Een harde werker, uitermate getrouw in huis- en ziekenbezoek, die daarmee reeds om negen uur in de ochtend een aanvang maakte. Onvermoeibaar, naar het leek. Een pastor in hart en nieren, die per jaar zo’n 800 pastorale bezoekjes aflegde en ook nog eens jarenlang een zondagse tussendienst vervulde in Ederveen, een uur gaans heen en terug. Om vervolgens een derde dienst te houden. In zijn tijd ‘beviel’ Veenendaal van vijf dochters, maar desondanks telde de gemeente na deze aderlatingen toch nog ongeveer 2000 zielen. Moeilijkheden met betrekking tot de prediking bleven niet uit. Ds. Schipper formuleerde het zorgvuldig en tevens duidelijk: ‘Theologische zelfcontrole was niet zijn sterkste zijde.’ Desondanks werd zijn werk zeer gewaardeerd. Hij ijverde voor een school, ‘de ‘Kokse school’ in de volksmond, deed veel goed in de barre oorlogsjaren, hielp joden aan onderduikadressen en hield een jochie tijdens een razzia verborgen onder de preekstoel waardoor het kereltje uit de moordende handen van de nazi’s werd gered.

Er volgde vanwege de leerverschillen een strijd die op schorsing uitliep. Een aanzienlijk deel van de gemeente ging in 1953 over naar de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Ds. Kok trad in 1956 toe tot de Christelijke Gereformeerde Kerken, waardoor een herderloos tijdperk intrad. Daaraan kwam een einde door de komst van ds. D. Rietdijk. Na twee jaar brak opnieuw een vacature aan, die met de komst van ds. C. Hegeman, die evenals ds. Kok met één stem meerderheid werd gekozen, werd vervuld. Na hem werd de gemeente gediend door de predikanten – we kunnen slechts wat aanstippen, hoewel over ieder van hen veel te lezen valt – J. Mijnders, C. Sonnevelt, J. van Belzen en B. Labee.

Verschillende malen werd in deze eeuw van bestaan van kerkgebouw gewisseld. Eind 2012 telde de gemeente een kleine 2200 leden en is daarmee een van de grootste gemeenten van het kerkverband. Aangenaam te lezen is ook het getuigenis dat gegeven werd over het geestelijk leven van een aantal gemeenteleden. We noemen P. Mark, G.J. van de Pol, G.H. Kieviet en mevrouw W.E. Wallet- Verweij.

Honderd jaren trokken aan ons oog voorbij. Jaren van zegen en zorgen, van vrucht en verdeeldheid, van reuring en rust, van stormen en stabiliteit. Dwars door de stormen heen betoonde de Heere evenwel de grote Stuurman van het schip van Zijn Kerk te zijn. Veelbetekenend eindige ds. Schipper zijn boek met de psalmregel van Datheen: ‘Maar Gij hebt ons bijgestaan.’ (Psalm 42:5).

N.a.v. ds. J. Schipper, Maar Gij hebt ons bijgestaan! Te bestellen bij A. Polder, Kerkewijk 134b, 3904 HV Veenendaal, telefoon 0318- 513483, of per e-mail: boekveenendaal@ gmail.com Ook verkrijgbaar in de boekwinkel tegen de attractieve prijs van € 19,50 (excl. verzendkosten). Het boek heeft tal van kleurenfoto’s en telt 278 bladzijden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen