Psalm 43 als verzetspsalm

Op zondag 4 mei is in tal van kerken Psalm 43 gezongen en gelezen. Psalm 43 werd ook gezongen op 13 maart 1941 in de gevangenis in Scheveningen, het ‘Oranjehotel’, onder dramatische omstandigheden. Die dag werden achttien mannen uit hun cellen gehaald: vijftien mensen van de verzetsgroep ‘de Geuzen’ en drie Amsterdamse februaristakers. Vlak voor dat moment klonk in een aantal cellen eerst het Wilhelmus. Toen de mannen in de gang van het cellencomplex in een rij werden opgesteld, zongen ze eerst aarzelend, al snel hoorbaar voor medegevangenen in hun cellen, Psalm 43 vers 4: “Dan ga ik op tot Gods altaren, tot God, mijn God, de bron van vreugd” . Op de Waalsdorpervlakte werden de achttien door de Duitsers gefusilleerd. Naar aanleiding van de executie schreef Jan Campert “Het lied der achttien dooden” . Na de oorlog heeft Psalm 43 ook altijd een bijzondere plaats gekregen tijdens de jaarlijkse Geuzenherdenking in Vlaardingen.

Eén van achttien was de in Dordrecht geboren Leendert Keesmaat. Hij was getrouwd, vader van twee zonen en onderwijzer van beroep. Direct na de inval van de Duitsers sloot hij zich aan bij de Geuzengroep rondom Bernardus IJzerdraat. In november 1940 werd Keesmaat gearresteerd en vastgezet in het ‘Oranjehotel’. Tegelijkertijd werden ook zijn broers Arie en Wim gearresteerd. Keesmaats vrouw kreeg toestemming haar man in de gevangenis te bezoeken, maar werd eveneens vastgezet en pas na enkele maanden weer vrijgelaten. Ook Arie werd vrijgelaten.
Leendert en Wim Keesmaat sloegen ondanks mishandelingen tijdens de verhoren niet door, en werden uiteindelijk tijdens het ‘Geuzenproces’ veroordeeld tot drie respectievelijk twee keer de doodstraf. Leendert Keesmaat werd op 13 maart gefusilleerd; de straf van de nog minderjarige Wim Keesmaat werd omgezet in levenslang. Na de oorlog is Leendert Keesmaat herbegraven op de Erebegraafplaats in Dordrecht.

Het verhaal van Leendert Keesmaat staat voor de levensverhalen van velen, die in de oorlog hun leven gaven voor onze vrijheid. De Wilhelminakerk in Dordrecht was een van die gereformeerde kerken, die in de oorlogsjaren een uitvalsbasis waren voor het verzet. Leendert, Arie en Wim Keesmaat (deelnemers aan het Geuzenverzet), Aart Alblas (geheim agent, postuum een van de meest onderscheiden oorlogshelden) en Lodewijk van Duuren (lid van de Trouwgroep) kwamen allemaal uit de Wilhelminakerk.
Op 28 februari j.l. hield Marjan Schwegman, directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (niod) de Van der Lubbelezing, onder de titel: “Waar zijn de Nederlandse verzetshelden?” Zij constateert dat in het spreken over de Tweede Wereldoorlog het accent is verschoven naar de onschuldige slachtoffers. Zo is een nieuwe eenzijdigheid ontstaan in het beeld van de bezetting. Schwegman pleit daarom voor onderzoek naar helden dat nuchtere analyses combineert met het voorstelbaar maken van de magie rond deze personen. Hun onconventionele keuzes vormen naar Schwegmans inzicht de kern van hun verzet.
In Trouw van 15 maart j.l. vulde hoofdredacteur Willem Schoonen aan: “Het bestuderen van hun levens hoeft het grote historische beeld niet te veranderen. Maar het kan iets zeggen over de keuzes die mensen maakten. Of dat nu uit jeugdige opstandigheid was, de drang naar avontuur, of gewoon omdat het op hun weg kwam en zij er geen moment over dachten anders te doen dan zij deden.”
Daarom is het goed om elk jaar op 4 mei hun namen te noemen en een psalm te zingen die zij hebben gezongen.

Het initiatief om op 4 mei Psalm 43 te lezen en te zingen werd genomen door de werkgroep 4 mei vanuit de Wilhelminakerk in Dordrecht (onder aanvoering van Hans Berrevoets). Het werd overgenomen door de Raad van Kerken en het Evangelisch Contact in Dordrecht en ondersteund door de landelijke werkgroep Eredienst van de Protestantse Kerk in Nederland en de werkgroep Vieren van de Raad van Kerken in Nederland.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen