De Hervorming als vrijheid

De Hervorming, gemarkeerd door de 31e oktober 1517, is te beschrijven als een worsteling om vrijheid. De vraag is echter: om wélke vrijheid ging de worsteling dan? Dit is merkwaardig genoeg niet een vraag, die alleen in het brein van een historikus zou kunnen ontstaan, maar het is een vraag, die zelf reeds tot de tijd der Hervorming heeft behoord, met name in Nederland.
In het belegerde Leiden werd bijvoorbeeld reeds de vraag gesteld onder de burgers van die stad: „Om welke vrijheid gaat bet nu-. de politieke, de maatschappelijke of de godsdienstvrijheid?" Er werd door de belegerde burgers zelfs heftig over die vraag gestreden!
De vraag, die wij hier opwerpen is dus precies zo oud als de Nederlandse vrijheidsstrijd, duidelijk geformuleerd luidt de vraag dus: Ging het in _-ceder]and in de strijd om dc vrijheid toenmaals om dc politieke vrijheid tegenover de Spaanse tyrannie, dan wel om de vrijheid God naar Zijn Woord te dienen? Anders gezegd: Behoort de vrijheidsstrijd in onze vaderlandse 16e eeuw in dc eerste plaats in de vaderlandse geschiedenis of in de kerkgeschiedenis thuis? Op grond van gezaghebbende historische onderzoekingen zullen we dunkt me niet mogen aarzelen met te zeggen, dat de geloofsfaktor de meest beslissende is geweest in die strijd, en dat het dus er ten diepste om ging de vrijheid te verkrijgen God naar Zijn Woord te dienen. Niet, dat niet twee verschillende groepen een gemeenschappelijke strijd voerden-, een roomse partij cn een hervormingsgezinde gereformeerde partij. Ja, dat wel! Maar tegelijk werd telkens duidelijk, dat de roomse partij voortdurend blijk gaf niet bereid te zijn het uiterste te wagen, terwijl de 16e eeuwse gereformeerden bereid waren alles op het spel te zetten, omdat het hun ging om het Hoogste.
Deze historische stand van zaken is tenslotte ook ge- •"•rivcerd in de historische scheiding: Atrecht—Utrecht! iorts getuigt de ontwikkeling van de Prins niet minder van wat wij boven konstateerden. Noord-Nederland zocht een hoger goed dan de burgerlijke vrijheid alleen. Het geloof was het kernprobleem. De vrijheid des Woords was voorwaarde cn grond voor de burgerlijke vrijheden cn zelfstandigheid. De Staten-Gencraal hebben dat toenmaals ook begrepen en sloegen de gedenkpenning met de pilaar en vrijheidshoed, gegrond op de Bijbel. Het bijschrift luidde: hac nitimur-hane tuemur: op deze steunen, deze beschermen wij! Opzettelijk haalden we deze zaak wat dieper op. We zullen als protestanten weer moeten leren dieper terug tc tasten, willen we de drijfkrachten der 16e eeuwse Hervorming niet verliezen, en zal 31 oktober geen dode datum worden.
Het zal bijvoorbeeld gans iets anders moeten zijn een nationale bevrijdingsherdenking te houden, gelijk we dat na de 2c oorlocr in de maand mei ten onzent trach- O ten te doen, dan de Beformatie te gedenken op de laatste dag van oktober. Is de eerste vooral een dankbare terugblik naar het uur van een politieke bevrijding, de laatste is het gaan staan dn de zelfde stroom des Geestcs, Die in de 16e eeuw dc muren van het roomse Jericho wegspoelde, als Die ook vandaag nog moet wegspoelen alles wat de vrije doortocht van Gods Woord in een volk belemmert. Kortom, wordt 31 oktober voor ons protestanten alleen een dood jaartal in de geschiedenis, dan hcbl>en wc de Reformatie al niet meer onder ons, maar is het een notitie in onze agenda geworden, zonder enige notie in onze geest.
„Reformatie omdat er hervormd moet worden" (dus voortdurend, ononderbroken!) heeft Calvijn begrepen. Wij moeten dus in die stroom blijven staan. Daarom roepen we nog enkele noties der Hervorming hier op- Ten eerste: Luther is onmiskenbaar de eerste geweest, die de bazuin vóór de muren van het „roomse Jericho" luid hoorbaar heeft geblazen. Dat dit een bazuin was, wist hij zelf. Dat de muren zwaar waren, wist hij ook. Hij zag er drie die moesten vallen.
Muur 1: De muur van dc scheiding tussen de geestelijke stand en de wereldlijke stand (de leken). Waarom een priester een „onverliesbare waardigheid" heeft en een smid, een boer en een schoenmaker minder karaats goud in Gods Koninkrijk uitmaken, was Bijbels gesproken niet in tc zien. Luther blies dus deze noten uit de bazuin, die bijv. in 1 Cor. 12 te vinden zijn. In ons huwelijksformulier is ook nog een stuk van de melodie uit Luthers bazuin terechtgekomen, waar de man wordt opgeroepen in zijn „Goddelijk beroep tc arbeiden".
Muur 2: Dc paus legt alleen dc Schrift uit; Luther blaast uit de bazuin, Joh. 6: „Wij moeten door God geleerd worden"; Joh. 17: „Ik bid U voor allen, die in Mij geloven", 1 Cor. 14 : 30 enz. Kortom: Niet de paus, maar door Gods Woord en Geest zal het geschieden. Muur 3: De paus het hoofd der kerk; Luther bazuint.- „Neen! Wij vermogen niets tegen Christus te doen!" De 94e Lutherstclling luidt: „Vermanen moeten we de christenen, dat zij hun Hoofd Christus volgen door kruis, dood en hel heen!" Tenslotte nog een tweede notie, welke dc Hervorming kenmerkte: het oekumenisch besef. Luther en Calvijn keken alle volkeren in het aangezicht toen de bazuinen geen onzeker geluid lieten horen. Deze notie herwinnen wij als protestanten slechts zeer langzaam vandaag in (le 20e eeuw. Dat ook Luther bijvoorbeeld het Nederlandse volk inhet gezicht heeft gezien, moge blijken uit dit navolgende aparte woord, dat hij tot ons Nederlanders heeft gesproken:
,.Geliefde Nederlanders! Terwijl gij de markt voor de deur hebt (namelijk Duitslaad als de korenschuur der Hervorming) zamelt in! Terwijl hot zonneschijn is cn goed weer, haalt uw oogst binnen! Maakt u Gods genade en Zijn Woord ten nutte, terwijl gij het hebt. Want dit moet ge weten: Gods Woord cn Zijn genade is als een zwevende regenbui, die niet weer komt, waar hij eenmaal geweest is. Hij is bij de Joden geweest; maar weg is weg! Nu hebben zij niets. Paulus bracht hem naar Griekenland; hij is in Rome geweest en in Italië, maar weg is weg! Nu hebben zij de paus. En gij, Nederlanders, moet niet denken, dat gij hem eeuwig hebben zult, want ondankbaarheid en versmading zal hem ook bij u niet laten blijven. Grijpt daarom toe en houdt vast! Luie handen moeten gebrek lijden".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen