„Reservatio Mentalis" of innerlijk voorbehoud

Om deze „reservatio" of voorbehoud menen protestanten wel eens, dat ze rooms-katholieken nimmer kunnen vertrouwen of dat een roomskatholiek nimmer oprecht een eed kan afleggen. Wat is nu eigenlijk een „reservatio mentalis''? Het is een restriktie, een beperking van de „mens" (Lat.) of „mind" (Engels). Deze beide woorden betekenen ongeveer hetzelfde n.1.: geest, gemoed, idee, zin, gevoel, gevoelen, innerlijk, enz. Reservatio (restrictio) mentalis wordt in onze taal goed weergegeven met: inn e r l i jk voorbehoud. In de praktijk komt het hier op neer, dat men bij het spreken niet alles zegt, maar iets in z'n innerlijk besloten houdt. Dit kan natuurlijk gemakkelijk op liegen uitdraaien. Daarom houdt de R.K. kerk niet elke restrictio mentalis voor geoorloofd en vanzelfsprekend maken de r.k. moraal theologen de nodige onderscheidingen. Zo kennen ze de reservatio (restrictio) pure mentalis en de reservatio late mentalis. Bij de pure mentalis (de geheel innerlijke), waarbij niet te gissen valt wat verzwegen is, moet men zeker aan zonde denken volgens de r.k. moraaltheologie. Zo'n r e s t r i k t i e is zonder meer een leugen te noemen. Bijvoorbeeld iemand zegt, dat hij „Amsterdam gezien h e e f t " en bedoelt „gezien op een plaatje". De late mentalis doet zich voor, als uit de woorden van iemand valt op te maken, dat hij iets verzwijgt en daardoor iets anders bedoelt dan hij zegt. Bijvoorbeeld: „Ik ben niet thuis". Dat is de gewone uitdrukking om te zeggen: „Ik ben niet thuis voor u, ik kan of wil u niet ontvangen." Deze r e s t r i k t i e kan er wel eens door naar algemeen gevoelen in de R.K. kerk. Nat u u r l i j k is het soms moeilijk uit te maken, of een restriktie „pure"' of „late mentalis" geacht moet worden. En protestanten zullen ook wel eens een „late mentalis" gebruiken, zonder aan zonde te denken.

Veelal spelen bij een restrictio of reservatio mentalis de omstandigheden een voorname rol. B.v. zegt men een zieke dikwijls niet alles. Dat zou hem kwaad kunnen doen. (Maar het kan n a t u u r l i j k ook wel eens nodig zijn om hem de waarheid te zeggen!).

Volgens r.k. opvatting is een reservatio late mentalis om een rechtvaardige reden geoorloofd. Men beroept zich op Jezus' woorden en wijze van handelen. Zie Math. 24 : 36; Joh. 7 : 8 en 11 : 11. Voorts is men onder de r.k. moralisten van oordeel, dat velerlei restrikties in hun dubbelzinnigheid of in bepaalde omstandigheden toch ook, zij het in het verborgen, een ware zin en betekenis bevatten en dat daarom van deze niet gezegd kan worden, dat ze tegen het hart des mensen of tegen de waarheid ingaan. Ze mogen dan b.v. gebruikt worden om een geheim te bewaren (rechtvaardige reden). Ook mag men — alles volgens de r.k. opvatting — om een rechtvaardige reden z'n restrikties met een eed bekrachtigen, zelfs voor de rechter!

De vraag hierbij blijft, wanneer iemand in zo'n geval een rechtvaardige reden kan hebben. In het algemeen immers zal men bij het sluiten van een kontrakt of bij gerechtelijk onderzoek niet zo heel spoedig een „rechtvaardige reden" hebben om een „restrictio late mentalis" te gebruiken. Woorden en zinnen willen dan toch zeker verstaan worden in hun eigenlijke betekenis.

M.i. kan een r.k. ambtenaar een eed op de Grondwet afleggen met een restrictio late mentalis: hij zal zich dan aan die wet houden, voor zover deze niet in botsing is met de goddelijke of kerkelijke wet. Maar wie zal uitmaken wanneer zich zulk een geval voordoet?

En veel hangt bij deze materie natuurlijk hiervan af, of iemand een eng of een r u im geweten bezit!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen