Waar komt de naam protestant vandaan? (1)

Onze vereniging schrijft onvervaard in haar vaandel het woord: PROTESTANTS. Wie wil weten waar dat woord vandaan komt en een encyclopaedie opslaat, b.v. de Kleine Winkler Prins, leest: „De naam gaat terug op het protest der Duitse evangelische stenden (standen) tegen het besluit van de 2de Rijksdag van Spiers, 19 april 1529, waardoor verdere uitbreiding der Hervorming onmogelijk werd gemaakt". In een Duitse encyclopaedie (Pierer) wordt er nog bij verteld, dat „na dit protest spoedig(!) alle(!) aanhangers der Hervorming in het algemeen protestanten werden genoemd". Deze niet geheel juiste voorstelling van zaken komt van de 18de-eeuwse Duitse kerkhistoricus Mosheim, die over Spiers-II schreef: „Van hier stamt de naam Protestant, welke van die dag af (!) zij dragen, die de gemeenschap met de roomse paus verbraken".

De historische werkelijkheid is anders: „Wat als het begin wordt aangewezen, kan slechts met veel voorbehoud als zodanig worden aanvaard, en geen continuïteit is er tussen dat begin en het gebruik dat in onze tijd van de naam wordt gemaakt". Aldus wijlen prof. Dr. J. Lindeboom in een verhandeling over „Oorsprong en geschiedenis van de naam protestant". Deze is gepubliceerd in 1940, in deel 3/2 van de „Mededelingen der Nederlandse Akademie van Wetenschappen", Nieuwe reeks. Afdeling Letterkunde. (Op last van de Duitse bezetters was het bijvoeglijk naamwoord „Koninklijke" geschrapt voor „Nederlandse"). Dat het begrip protestantisme niet „op een aanwijsbaar ogenblik, met jaar en dag bepaalbaar, zijn intrede in de historie (heeft) gedaan", maakt Lindeboom duidelijk door een „systematisch onderzoek". Alvorens de resultaten hiervan te resumeren, zullen wij vertellen wat er te Spiers gebeurd is. In 1526, toen keizer Karei V in zijn strijd tegen de Franse koning en de paus militaire steun nodig had van evangelische vorsten in Duitsland, werd er op de (eerste) Rijksdag van Spiers bepaald dat, in afwachting van een regeling door het komende concilie, vorsten en steden de vrije hand zouden krijgen in kerkelijke zaken. Nadat de oorlog, waarin het pauselijke Rome naar Luthers woord „vreselijk verwoest" werd, gunstig verlopen was voor de keizer, had deze de steun van de evangelischen niet meer nodig. En, op de tweede Rijksdag van Spiers in april 1529 — 450 jaar geleden — werd het unaniem genomen besluit van Spiers-I met eenvoudige meerderheid van stemmen ingetrokken. Het werd vervangen door een voor de evangelischen ongunstige regeling: De Hervorming mocht niet verder worden uitgebreid. Terwijl de rooms-katholieken vrijheid van godsdienst zouden genieten in gebieden van evangelische vorsten en lagere overheden, zou het omgekeerde niet gelden voor evangelischen in r.k. bestuurde landen en steden! Tegen dit, om zuiver politieke redenen, „meten met twee maten" protesteerden na afloop van de Rijksdag, op 19 april 1529, een aantal steden en vijf evangelische vorsten. Onder hen de keurvorst van Saksen en de landgraaf van Hessen, beiden beschermers van Luther. Daar uiteraard met dit protest geen rekening werd gehouden, volgde op 25 april 1529 de openbaarmaking van een notariële akte, de z.g. „Appellationsurkunde". Protest en appel zijn herhaaldelijk in druk verschenen. In al deze publicaties komt het woord PROTESTATION voor.


In een tweede artikel zullen wij uiteenzetten hoe de naam van de politieke protestanten van 1529, uiteindelijk, de overkoepelende aanduiding is geworden voor evangelischen en gereformeerden.
(Wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen