MARIA EN DE MAAGDELIJKE GEBOORTE VAN JEZUS

Ondanks het feit dat Maria zelf van haar maagdelijkheid getuigt (Luk. 1 : 24), is de maagdelijke geboorte van Jezus door velen betwijfeld en ontkend. Niet zelden heeft men daarbij houvast gezocht in de betekenis van het woord voor 'maagd' in de grondtekst. Het Griekse 'pros partenon' = 'tot een maagd' van Lukas 1 : 26, verwijst naar de profetie van Jesaja 7:14: 'Zie, een maagd zal zwanger worden en een Zoon baren en Zijn naam Immanuël noemen'. In het Hebreeuws is hier niet het woord 'bethoela' = 'maagd' gebruikt, maar het woord 'alma', dat ook vertaald kan worden met 'meisje op huwbare leeftijd' en geen nadruk legt op ongerepte maagdelijkheid. Volgens sommigen heeft de mening dat het woord 'alma ook wel voor pasgehuwde vrouwen werd gebruikt, wel enige grond'.1 Anderen klampen zich vast aan het feit 'dat de belangrijke oud-Syrische vertaling van het Nieuwe Testament, de Syro-Sinaiticus, in 1892 op de Sinaï gevonden, Matt. 1 : 16 aldus geeft: 'Jozef met wie de maagd Maria verloofd was verwekte Jezus, die de Christus genoemd wordt'. Dezelfde vertahng geeft Matt. 1 : 21 aldus: 'Zij zal u een zoon baren', en Matt. 1 : 25 als volgt: 'Zij baarde hem een zoon'.2 Het is goed mogelijk dat deze vertahng is aangepast onder de latere invloed van eenzijdige nestoriaanse nadruk op de menselijke natuur van Christus, waarbij Jezus een van Zijn God-heid gescheiden, menselijke persoon werd toegedacht. Dit als reactie op Rome dat, ondanks het zuiver belijden van Chalcedon, in de praktijk vaak meer brood zag in het eenzijdig benadrukken van de Godheid van Christus, mede als grond voor de groeiende Maria-verering. Het is overigens vaker voorgekomen dat de leer van de maagdelijke geboorte werd afgewezen als reactie tegen de conclusies die Rome eruit trok. In dit verband moet het roomse virginiteitsideaal worden genoemd. Het feit dat Jezus geen menselijke vader had, stelt voor Rome 'de seksuahteit in het bijzonder onder de macht van de zonde'. Het gevolg is dat de kloostergemeenschap hoger wordt gesteld dan het gezin, het celibaatsideaal hoger dan het huwelijksideaal.3 Het rationalisme verwierp niet alleen de maagdelijke geboorte maar verbond daaraan ook de ontkenning van Jezus' Godheid. Jozef verwekte Jezus en daarom is Hij een mens. Daarmee wordt naast de maagdelijke geboorte ook de ontvangenis uit de Heilige Geest geloochend. In het na-rationalistische tijdperk hebben velen deze uiterste consequentie echter niet durven trekken. 'Bekende geleerden als G. V. d. Leeuw, Ph. Kohnstamm en Emil Brunner hebben op verschillende gronden gemeend de maagdelijke geboorte te moeten ontkennen. Nochtans is de belijdenis van de Godheid van Jezus Christus door hen ten volle gehandhaafd'.4

Heel dicht hierbij ligt de idee van hen, die onder invloed van Barth, onderscheid maken tussen feiten in het natuurlijke en bovennatuurlijke, het diesseits en jenseits of, zoals Barth's dialectische theologie doet: tussen Historie en Geschichte. Wat voor het bovennatuurlijke een feit is, hoeft in het natuurlijke nog niet als betekenis hebbend feit te worden aanvaard. Wat daarboven gebeurt ligt zo ver van ons af, dat wij het feitelijke ervan niet verstaan. Dus deze 'dialectische theologie legt eenzijdig nadruk op de onbegrijpelijkheid van de vleeswording Gods'.5 Daardoor kan men komen tot de volgende dubbelzinnigheid: Jezus is Gods Zoon, geboren uit een maagd. Ja dat is 'in Geschichte' waar. Maar tegelijk: Nee, dat is 'in Historie' niet waar. Kenmerkend voor deze gedachte is bijv. de opvatting van dr. William Temple, in leven aartsbisschop van Canterbury. 'Hij geloofde wel in de maagdelijke geboorte o.a. in de Apostolische Geloofsnis voor de theologie'.6 Een duidelijker ontkenning van de maagdelijke geboorte treffen wij aan bij Berkhof. Volgens hem is het maagdelijk geboren zijn van Jezus in de Schrift terecht gekomen door een 'latere verrijking van de overlevering' om te bewijzen dat Jezus niet uit de menselijke ervaringswereld opkomt 'maar een nieuwe schepping is, die door de mens niet verwekt, maar alleen ontvangen wordt'.7

Dus, mede als reactie op hen die Jezus, menselijke natuur of zelfs Zijn menselijke persoon centraal stellen, dan wel te veel benadrukken, hebben anderen het maagdelijke van Maria aan de overlevering toegeschreven. Opgemerkt moet worden dat in deze opvatting de Schrift geen eenmalige, nu afgesloten Goddelijke openbaring is, maar overlevering van verhalen, die naar behoefte van de mens naderhand nog kunnen worden aangevuld. Berkhof 'betreurt het dat de maagdelijke geboorte o.a. in de Apostolische geloofsbelijdenis centraal is komen te staan... als toetssteen van de rechtszinnigheid'.8 Bij hem is Jezus 'de Zoon bij uitstek', 'de unieke Zoon', uiteindelijk mens, zij het als hoogste exemplaar.

De opvatting van de protestant Berkhof over Jezus treffen we ook aan bij moderne roomse theologen als Küng, Schillebeeckx, Schooneberg, Fiolet, zo zegt Graafland, die in dit verband zelfs spreekt van een 'wending in de Christologie' bij Rome. Vroeger viel een zeer zwaar accent op de God-heid van Christus, maar nu wordt bij modernisten zijn mensheid eenzijdig benadrukt. Jezus staat bij hen centraal 'als de ware en volkomen mens'. Volgens Graafland heeft bij hen Jezus 'de plaats ingenomen, die in de traditionele rooms-katholieke theologie door Maria werd ingenomen'. 9 Graafland signaleert echter ook dat deze moderne tendens zeker 'niet over de gehele linie van het r.k. geloofsdenken terug te vinden is'. En zoals we gezien hebben heeft Schillebeeckx de Mariologie niet opgeofferd, zijn moderne Jezus-visie ten spijt. In het volgende artikel hoop ik de lijn van de moderne theologie nog wat verder door te trekken, waarbij zal blijken dat zij in wisselwerking staat met de roomse Marialeer.


Literatuur
1. Dr. J. Ridderbos, 'Het Godswoord der profeten', dl. 2, Kok, Kampen 1932, p. 204.

2. Dr. G. C. van Niftrik, 'Kleine Dogmatiek', Callenbach, Nijkerk, 1961, p. 168.

3. idem 166.

4. idem 170.

5. Ds. Feenstra, 'Chr. Dogmatiek', Kok, Kampen, p. 183.

6. Dr. D. Hedegärd, 'Ecumenism and the Bible', The Banner of Truth Trust, London, 1955, p. 173.

7. Dr. H. Berkhof, 'Christelijk geloof', Callenbach, Nijkerk, 1973, p. 308.

8. idem.

9. Dr. C. Graafland, 'Nieuwe Christologie en oude Mariologie', Prot. Ned., jan. 1977.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen