Een Scapulier of toch maar een Hugenotenkruis

Een voorbeeld. Tijdens de verkiezingscampagnes voor de onlangs gehouden Tweede Kamerverkiezingen was het niet mogelijk een winkencentrum te bezoeken of in de stad te lopen zonder een folder in de handen gedrukt te krijgen van een propagandist van een politieke partij. Tussen twee haakjes: velen werpen de folder weg, op de straat, en ik heb aan een ’uitdeler’ weleens gevraagd of hij in de namiddag terug komt om het plein aan te vegen. Wel, tijdens deze campagne werd mij een folder aangereikt van de Nieuwe Communistische Partij. Wat doe je dan? Aanpakken en lezen wat een ander beweegt of voorbijgaan en tonen dat zijn boodschap niet de jouwe is? Deze afweging weer makend, treft mij het kettinkje dat de man draagt: een stukje goud met daarbij opvallend een gouden kruisje. Ik vraag: ’’Meneer, uw folder hoef ik niet maar ik vind het vreemd dat u als ’nieuwe communist’ een kruisje draagt. Volgens mij verdraagt dat zich niet met elkaar”. Zonder na te denken geeft hij het antwoord: ’’Meneer, dit kruisje is nog van mijn moeder, dat droeg zij altijd, en ik heb het van haar geërfd”. Wist moeder van de betekenis van het kruis? ”Nee, mijn moeder was overtuigd atheïst”. Verbazing doet mij alleen de wens uiten dat hij de werkelijke betekenis van het kruis nog eens mag ontdekken. Inmiddels heeft de man het (quasi?) druk met het aan de man brengen van zijn verkiezingsfolders.

Waarom deze aanloop? Hierom. Omtrent moederdag 1994 las ik in onze landelijke reformatorische krant een advertentie van een juwelier. Deze man adverteerde met ’een gouden scapulierspeld of een gouden scapulier’. In mijn achterhoofd probeerde een lichtje op te gaan. Ooit las ik iets in dit verband dat te maken had met het vrijwaren van gevaar bij iemand die zoiets droeg. Vreemd, zo’n advertentie in zo’n krant. Er zijn dus (kerk)mensen die niet weten wat ze verkopen en (kerk)mensen die niet weten wat ze kopen. In ieder geval is dit een goede gelegenheid eens na te gaan wat dit scapulier is en of dit iets uit de oude doos of dat het nog steeds wordt gebruikt. Ik probeerde de betekenis en de actualiteit te achterhalen, waarvan het onderstaande het resultaat is.

Maria neemt, nog steeds, een grote plaats in in de rooms-katholieke kerk. Een plaats die wij als protestanten beslist niet kunnen overnemen. Volksdevotie en het officiële leergezag hebben van haar een godin gemaakt die tekort doet aan het verlossingswerk van Christus. Zo kan Maria gelovigen beschermen indien zij een aan haar gewijd teken dragen. Twee zaken hieromtrent zijn mij bekend. Lezers van Protestants Nederland herinneren zich nog wel de artikelen van mevrouw De Meijere over de vlag van Europa. Zij bracht daarin o.a. de ’wonderdadige medaille’ ter sprake. Ook deze medaille geeft bescherming aan de drager daarvan. Iets dergelijks is het scapulier.

Het scapulier is oorspronkelijk een schouderkleed, van bruine stof zonder mouwen en open aan de zijden, dat door de oudere kloosterordes over het habijt werd gedragen om dit bij de arbeid te beschermen. Op 16 juli 1251 (er is geen eenduidigheid over het juiste jaartal) kreeg de monnik Simon Stock, overste van de order der Karmelieten, een verschijning van Maria te zien, waarin zij aan hem het scapulier aanwees als een teken van bijzondere bescherming. Een teken van haar moederlijke bescherming en het zorgend bezig zijn van Maria met de mensen om hen uiteindelijk binnen te leiden in het geluk en de vrede voor eeuwig. Later werd het scapulier in verkleinde vorm gedragen: twee lapjes wollen stof door twee linten verbonden.

In 1910 gaf Pius X toestemming inplaats van de lapjes stof, een scapulier-medaille te dragen. Deze moest dan wel gewijd zijn door een priester en moest aan de ene zijde van de medaille een afbeelding bevatten van het heilig hart van Jezus en aan de andere zijde een afbeelding van Maria. De diverse folders verwoorden het als volgt:

’Doorheen eeuwen kerkelijke traditie en door het teken zelf wordt duidelijk hoe fris en actueel het scapulieris”. Het kleed wil zijn als een beschermmantel dat de persoon als het ware omkleedt met Jezus en het geeft verbondenheid met de orde van de Karmelieten en daarmee met Maria. De medaille wil eveneens deze verbondenheid uitdrukken en daarbij wil het een mini-schild zijn. De medaille moet dag en nacht gedragen worden. Bij het zwemmen of baden mag het worden afgelegd. Bovendien behoeft het niet persé om de hals gedragen te worden. Wie de scapulier-medaille draagt deelt in de gebeden en goede werken van geheel de Karmelietenorde. Ook is er een lijst van Apostolische aflaten aan verbonden, dat wil zeggen dat iedere paus deze bij het begin van zijn pontificaat opnieuw bevestigt en publiceert. Hiertoe hoort een volle aflaat in het stervensuur. Bij de oplegging van het gewijde scapulier wordt men meestal ingeschreven in het register van de Broederschap van O.L. Vrouw van de berg Carmel.
Het scapulier is een teken van toewijding en navolging. Het brengt me tot gebed. Het is eenvoudig en sober van snit. Zo moeten wij, gelijk als Jezus en Maria, tevreden zijn met onze arbeid en eigen succes en prestige laten varen. De medaille met de afbeeldingen van Jezus en Maria roepen hun persoon op en zijn telkens een uitnodiging tot gebed. O.L.Vrouw belooft drie zaken: a) van de vlammen der hel te vrijwaren bij de dood; b) uit het vagevuur te verlossen de zaterdag na de dood; c) altijd te beschutten tegen gevaren.

Uit de oude doos?
Nee. Op 16 juli, feestdag van de O.L.V. van de Berg Karmel, wordt in het gelijknamige bezinningshuis te Sittard het scapulierfeest gehouden. De uitnodigingsfolder geeft het programma weer: eucharistieviering en scapulieroplegging aan kinderen en volwassenen.

Ik kom terug op de inleiding van dit stukje. Enerzijds het kruis als sierraad, zonder de betekenis te weten. Anderzijds een medaille als heidens afweermechanisme. Amulet, sterrenbeeld of scapulier is mij om het even. Heidendom dus. Zou die juwelier die zijn moederdag-advertentie in een reformatorische krant plaatste schrikken, als hij dit stukje leest? De betekenis kan hem nu niet meer onbekend zijn. Zou hij überhaupt exemplaren hebben verkocht? En zou moeder zich niet een hoedje schrikken als ze een hangertje krijgt met een Maria-kopje erop?

In het oktobernummer vorig jaar plaatsten wij, op veler verzoek, een artikel over het Hugenotenkruis. Een symbool van protestantse gezindheid. Zonder bescherming tegen gevaren, zonder aflaat, zonder mensenverering. Misschien een tip voor moederdag volgend jaar. Onthouden!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen