Heeft de Apostel Paulus in Spanje het Evangelie gepredikt?

In Romeinen 15 komen we de naam Spanje tweemaal tegen. In vers 24 lezen we: “Zo zal ik, wanneer ik naar Spanje reis, tot U komen; want ik hoop in het doorreizen U te zien, en van U derwaarts geleid te worden, als ik eerst van Ulieder tegenwoordigheid eensdeels verzadigd zal zijn”. En in vers 28: “Als ik dan dit volbracht, en hun (d.i. de armen in Jeruzalem, zie vers 26) deze vrucht verzegeld zal hebben, zo zal ik door Ulieder stad naar Spanje afkomen.” Dit zijn dus de bijbelse gegevens: de herhaalde aankondiging van het voornemen van Paulus om naar Spanje te reizen, in zijn brief aan de gemeente te Rome.

Het uiterste westen
En als vanzelf vraagt men zich af: heeft Paulus dit voornemen kunnen uitvoeren? Zijn er nog meer aanwijzingen daarover? De Bijbel biedt ons hier geen uitsluitsel over, zodat volstrekte zekerheid over dit punt niet bestaat. De Rooms-Katholieke Kerk meent echter met zekerheid te kunnen stellen dat Paulus in Spanje is geweest. Bij de plaats Tarragona staat zelfs een standbeeld voor hem, met op de sokkel de woorden: “aan de Heilige Apostel Paulus, bij het 19e eeuwfeest van zijn komst naar Spanje en zijn verblijf in Tarragona. 1963, het jubileumjaar, afgekondigd door Zijne Heiligheid Johannes de 23e”. Deze mening is niet nieuw. Tarragona was de hoofdplaats van de Romeinse provincia Hispania Tarraconensis, die het grootste deel van de Spaanse oostkust en het tegenwoordige Catalonie omvatte. Dat was een gebied dat sterk verromeinst was. En er woonden ook veel Joden, volksgenoten van Paulus. We weten dat het de gewoonte van Paulus was zich eerst tot de Joden de wenden, en pas daarna tot de heidenen: eerst de Jood, en dan de Griek! De mening van de R-K Kerk dat Paulus inderdaad in Spanje heeft gearbeid is waarschijnlijk juist.

Het zou te ver voeren hier de hele chronologie van het leven van Paulus te bespreken. Daar zijn de geleerden het trouwens niet over eens. Laat het in dit bestek volstaan dat volgens de meeste kerkhistorici een bezoek van Paulus aan Spanje moet hebben plaatsgevonden na zijn tweejarige gevangenschap te Rome (Hand. 28:30). De oudste tekst over dit onderwerp is van Clemens Romanus. Deze schrijft: “Paulus, de verkondiger van de waarheid in het oosten en in het westen, ontving de bekroning van zijn grote geloof. Toen hij, de boodschap der gerechtigheid predikend aan de hele wereld, tot het uiterste westen gekomen was, stierf hij de marteldood, waardoor hij uit deze wereld vertrok naar zijn woonplaats in de heilige plaats (de hemelse heerlijkheid)”.

Dat we onder “het uiterste westen” Spanje moeten verstaan wordt gesteund door wat Plinius de Oudere (23-79 n.Chr) schrijft in zijn “Historia Naturalis”, boek III, 1: “waar de zon ondergaat ligt de straat van Cadiz (de oude naam voor de straat van Gibraltar) en Spanje, het eerste land, dat het meest vooruitgeschoven stuk land is”. De “Canon Muratori” noemt eveneens een verblijf van Paulus in Spanje als een historisch feit. Deze “Canon Muratori” is een afschrift van een geschrift uit ongeveer het jaar 140. Daarin wordt verdedigd dat we in de vier Evangeliën, de brief van Paulus aan de Romeinen en de Openbaring aan Johannes te maken hebben met canonieke, geinspireerde Bijbelboeken. Daarentegen worden andere boeken als niet-geinspireerd afgewezen, zoals de z.g. brieven aan de Laodicenzen en aan de Alexandrijnen. In deze canon vinden we in de regels 34 en 39 de volgende woorden: “Al de handelingen van de apostelen werden in een boekdeel beschreven. Lucas beschreef ze voor de voortreffelijke Theofilus, voorzover ze in zijn tegenwoordigheid plaatsvonden. Dit blijkt duidelijk daaruit dat hij niet schrijft over de dood van Petrus, en het vertrek van Paulus uit de stad (met dit woord “urbs” wordt Rome bedoeld) toen hij het Evangelie aan Spanje ging prediken”.

Diverse stemmen
Ook Hieronymus schrijft in zijn commentaar op het boek Jesaja over een bezoek van Paulus aan Spanje als een vaststaande en onomstreden zaak: “Paulus werd door Nero losgelaten, zodat hij het Evangelie van Christus eveneens in de westelijke streken predikte, zoals hij schrijft in de tweede brief aan Timotheus, toen hij zuchtte in de kerker waar hij die brief dicteerde. Paulus doorreisde op buitenlandse schepen Pamfilië, Asia, Macedonië en Achaje, door verschillende eilanden en provincies; zelfs ook Italië, en zoals hij zelf schrijft, tot in Spanje”. Op een andere plaats, in zijn commentaar op het boek Amos, schrijft dezelfde Hieronymus dat “Paulus, door de Heere geroepen het gehele oppervlak van de (toen bekende) aarde doorreisde om het Evangelie te prediken, van Jeruzalem tot Illyrië, om niet te bouwen op een anders fundament waar reeds gepredikt was. Hij ging zelfs naar Spanje, en aan de andere zijde tot de Rode Zee, van oceaan tot oceaan”.

Ook Athanasius, bekend en beroemd door zijn strijd tegen het Arianisme, schrijft in een brief aan Dracontius over “de ijver der heiligen om te prediken tot in Illyrië toe, er niet tegen opziende naar Rome te gaan, en zich in te schepen naar Spanje”. Weliswaar noemt hij hier Paulus niet met name, maar in zijn brief behandelt hij verder de brief van Paulus aan de Romeinen. Cyrillus van Jeruzalem schrijft in ongeveer gelijke bewoordingen over de werkzaamheid van Paulus: “Hij bracht het Evangelie van Jeruzalem naar Illyrië, zelfs het keizerlijke Rome onderwijzende, en zijn begeerte tot het prediken zelfs uitstrekkend tot Spanje”. Johannes Chrysostomus, de bekende “guldenmond”, de welsprekende en getrouwe prediker aan het Oost- Romeinse hof geeft eveneens steun aan de gedachte dat Paulus inderdaad in Spanje gepreekt heeft. Hij doet dat in zijn commentaren op Corinthe, Timotheus en Hebreeën. “Hij verbleef niet rustig op een plaats, maar hij ging van Jeruzalem tot Illyrië, en vertrok naar Spanje, en door heel de wereld, als gedragen op vleugels. Na in Rone geweest te zijn, ging hij opnieuw naar Spanje. Twee jaar zat hij te Rome gevangen, daarna werd hij vrijgelaten. Vervolgens ging hij naar Spanje, en keerde daarna terug naar Judea, waar hij de Joden bezocht. En toen ging hij opnieuw naar Rome, waar hij onder Nero omkwam.

Volgens Chrysostomus zou Paulus dus zelfs meerdere malen in Spanje geweest zijn, want hij schrijft over “opnieuw”! Epifanius schrijft in korte woorden hierover: “Paulus bereikte Spanje; Petrus doorreisde vele malen Pontus en Bithynië”. Als laatste “oude schrijver”, maar dan in een andere betekenis dan we meestal aan die uitdrukking geven, citeer ik Theodoretus van Cirus, die in zijn commentaar op de apostolische brieven het volgende schrijft: “De eerste maal ontkwam hij aan de toorn van Nero, zoals hij dat uitdrukt in de brief aan Timotheus (II Tim.4:16-17). En de geschiedenis der Handelingen onderwijst ons dat hij eerst twee jaar te Rome verbleef, wonend in zijn gehuurde woning. Vandaar vertrok hij naar Spanje, waar hij het goddelijke Evangelie overbracht aan hen die daar woonden. Hij keerde terug (naar Rome) en werd toen onthoofd”.

Ook in Spanje
Er zijn dus heel wat gegevens die allemaal wijzen in de richting van een of meer bezoeken van Paulus aan Spanje. Hoewel we dus uit de Schrift op dit punt geen absolute zekerheid kunnen verkrijgen, mogen we toch wel concluderen dat het zeer waarschijnlijk is dat de grote heidenapostel ook in Spanje de blijde boodschap heeft verkondigd. Het is ook waarschijnlijk dat Paulus, indien hij Spanje heeft bezocht, in de eerste plaats de oostkust heeft aangedaan. Het gaat echter wel te ver om precies de plaatsen te noemen waar Paulus geweest zou zijn. Veel is er in dat opzicht verzonnen en verdraaid, en bij nader onderzoek onhoudbaar. Ik wil derhalve niet zover gaan als de Protestantse Spaanse schrijver Arturo Gutierrez Marin, die in zijn boekje “De dageraad van het Christendom in Spanje” (Albores del Cristianismo en Espana, 1963) op pagina 98 een kaartje opneemt met de reisroute van Paulus in Spanje! Aardig is dat deze schrijver op pagina 41 en 42 wijlen prof. G.Wisse aanhaalt, die in zijn “Troostbrief aan de gelovigen in Spanje” van 1951 over deze zaak schreef.

Hoe het ook zij, reeds vroeg is er een kerk des Heeren geplant in Spanje. Een kerk die een zeer bewogen geschiedenis heeft gekend, met zeer vele martelaren. Vervolgingen onder de Romeinse keizers, onder de Islam, door de Inquisitie en in feite verdrukking tot ongeveer 1960 toe! Geen wonder dat een van de Spaanse kerken het zelfde kerkelijke zegel heeft als een van de Nederlandse kerken en de Kerk van Schotland: de brandende braambos, die echter niet verteerde.

Dat is het grote wonder van de kerk, dat ze temidden van alle aanvechting, bestrijding, dwaalleer, verval en bederf tenslotte toch geen menselijke zaak is, niet het product van menselijke activiteit derhalve, maar tenvolle: des Heeren, een planting van God. Wat winden dat er waaien, wat regen dat er plast, het hoge huis van Sion, staat onbeweeglijk, vast!

F. van Holten te Zwijndrecht

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen