Calvijnkenner prof. W. Balke met emeritaat

Balke nam afscheid met een college, een aan hem gewijd symposium en de aankondiging van twee boeken. Het ene is een bundel met bijdragen van vakgenoten en oud-promovendi en het bevat onder meer de teksten van de vier hoofdlezingen van het symposium. Het thema ervan is het centrale leerstuk van de Reformatie: 'Sola Gratia', door genade alleen. Dit boek, dat volgend jaar uitkomt, geeft aan, dat Balke ook buiten eigen hervormde kerkelijke kring en ook in het buitenland naam maakte als Calvijnkenner. Dat kwam mede door zijn in 1973 in Utrecht verdedigde proefschrift over 'Calvijn en de Doperse radicalen'. Zijn promotor was toen de, vermaarde prof. S. van der Linde die aan de Utrechtse faculteit de geschiedenis van het gereformeerd protestantisme doceerde. De promotie toen geschiedde 'met lof'.

Door genade alleen

Nu dertig jaar later wordt Balke geëerd met bijdragen in het (bij Boekencentrum/ Meinema te verschijnen) 'Sola Gratia'. Daarin schrijven, onder vele anderen, de lutherse emeritus- hoogleraar J.R Boendermaker (over de 'Tafelgesprekken' van Luther), de christelijke gereformeerde emeritus kerkhistoricus dr. W. van 't Spijker (over de Leuvense katholieke theologie-professoren en hun visie op de zekerheid van het geloof) en prof. John Hesselink uit Holland (Michigan) over Calvijns opvattingen over God als Schepper. Op het symposiumprogramma stonden vier referaten. Dr. E.A.J.G. van der Borght uit Mechelen kwam met een herziene kijk op het ambt van ouderling bij Calvijn. Prof. C.P.M. Burger ging na hoe Erasmus, Luther, Calvijn, Zwingli en anderen de tekst Lukas 1 vers 48, over de lage staat van dienstmaagd Maria, uitlegden. Een Tsjechische oud-promovendus van Balke, dr. Martin Zlatohlavek uit Praag, zette uiteen hoe in de Boheemse traditie, ook in de beeldende kunst, werd gedacht over het jongste gericht. Een Zuid-Afrikaanse vriend van prof. dogmaticus Balke, prof. P.P. Theron van de bekende universiteit van Stellenbosch (Kaap) is, evenals Balke, een groot bewonderaar van de 20e eeuwse theoloog dr. Oepke Noordmans. Zijn lezing 'Teologie as troos' ging dan ook over de 'pastorale dogmatiek' van Noordmans. Het afscheidscollege van Balke was gewijd aan 'Jeruzalem, Rome en Genève'. Het is eveneens in deze afscheidsbundel opgenomen.

Calvijn en de Schrift

Tevens verscheen (bij Kok in Kampen) op deze dag een omvangrijke bundel studies van Balke zelf, 'Calvijn en de Bijbel'. Balke bood zijn boek aan, aan de voorzitter van de leerstoel drs. L.R Heukels uit den Haag. Hij wil hierin aantonen dat Calvijn veel meer de theoloog van de Schrift is dan van zijn bekendste werk, de 'Institutie'. Die diende volgens Balke Calvijn vooral als handboek bij de Bijbel, niet als een complete dogmatische uiteenzetting van de gereformeerde leer. Dit nieuwe boek van Balke begint dan ook met 'Waarom Calvijn?' en hij analyseert onder meer thema's als Calvijns opvattingen over zondagsheiliging, het kerkelijk jaar, de prediking, pedagogiek, de profetie van Daniël over de vier wereldrijken. Ook de uitlegkunde van de geleerde Philips van Marnix, Heer van St. Aldegonde en mogelijk dichter van het 'Wilhelmus', komt hier aan bod, evenals bijbelse figuren zoals de wetgeleerde Gamaliël en Nicodemus. Prof. Balke werd op 10 april 1933 geboren in Baarn. Hij studeerde theologie in Utrecht en was hervormd predikant in Langerak, Bodegraven en Den Ham en daarna in deeltijd nog in 's-Graveland en Werkhoven. In die tijd was hij, ook in deeltijd, reeds verbonden aan de Universiteit van Amsterdam als docent Calvinistica. In 1998 ging hij als predikant met emeritaat, maar als hoogleraar aan de VU en al eerder ook aan de Kareis-Universiteit in Praag, kon hij nog doorgaan, ook in het begeleiden van promovendi.

Hervormd kerkrecht

Hij heeft diverse leerlingen gehad op het terrein van de kerkgeschiedenis, maar ook van zijn andere specialiteit, het protestants kerkrecht en met name de 'nieuwe' Kerkorde van 1951, waarvan hij ook een uitgave van de documenten bezorgde. Recent nog was de jurist mr. J.J.H. Post een promovendus van Balke. Post is advocaat van die hervormde gemeenten die niet met Samen-op-Weg willen meegaan en op plaatselijk vlak de Hervormde Kerk willen voortzetten. Hij betoogde, ruw aangeduid, dat de lokale hervormde gemeente onder het presbyteriale kerkrecht valt en niet onder de landelijke presbyteriaal- synodale regels. Anders gezegd: de lokale gemeente heeft een grote mate van vrijheid - zoals dat ook in de Gereformeerde Kerken het geval is - en is in deze zaken veel minder onderhorig aan de generale synode of het landelijk 'systeem' dan de beleidsmakers van SoW en het Landelijk Dienstencentrum beweren. Dat zou betekenen dat de Gereformeerde Bond ongelijk heeft als ze betoogt dat de hervormdgereformeerde gemeenten juridisch en kerkrechtelijk niet anders meer kunnen dan meegaan met de zich verenigende Protestantse Kerk in Nederland. Balke is van diverse zijden verweten dat deze studie van Post niet zou deugen en minder een wetenschappelijk werk is dan een lijvig 'pamflet' om het gelijk van het Comité tot handhaving van de Nederlandse Hervormde Kerk te bewijzen. Die kritiek uit kringen van de Gereformeerde Bond kwam volgens Balke al vóórdat men ook maar één letter van de dissertatie van Post had gelezen...

Leerstoel Groningen

Naast Calvijn en het kerkrecht spreken ook figuren uit de kerkgeschiedenis van de 19^ en 20® eeuw Balke aan, met name Kohlbrugge, Gunsing en Noordmans. Balke - die in Utrecht geen opvolger werd van prof. S. van der Linde nadat diens bijzondere leerstoel werd opgeheven - zou in 1989 benoemd worden tot bijzonder hoogleraar in de gereformeerde kerkgeschiedenis aan de theologische faculteit van de Rijksuniversiteit in Groningen. Dat ging toen niet door. Niet omdat Balke's wetenschappelijk niveau onvoldoende werd geacht, maar omdat er vanuit die faculteit een anonieme hetze tegen hem werd gevoerd. Balke kwam nogal eens in Zuid-Afrika en zou een verdediger zijn van het blanke apartheidsbewind van Verwoerd en later De Klerk e.a. Daarmee zou, in die nadagen van de politieke prediking en de theologie der revolutie, Balke voldoende gediskwalificeerd zijn. De benoeming ging, mede onder druk van de linkse werkgroep 'Kairos', toen niet door. Wel werd hij enkele jaren later verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en aan de evangelisch- theologische faculteit van de universiteit in Praag. (Die kende toen nog twee andere theologische faculteiten, de rooms-katholieke en die van de Hussieten). Toen de Universiteit van Amsterdam, door het verlies van de predikantsopleiding der SoW-kerken, de theologische faculteit kwijtraakte aan een brede faculteit der geesteswetenschappen kwam dr. Balke met zijn leeropdracht aan de Vrije Universiteit terecht. Voorlopig is die leerstoel voor de komende drie jaar gegarandeerd. In een volgend nummer van dit blad komen wij nog nader terug op het afscheid van prof. Balke en de beide toen aangekondigde boekwerken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen