Liefde in waarheid

Liefde in waarheid, zo luidt de titel van de nieuwe encycliek van de paus. Geen mooiere titel denkbaar. Wie verbindt zich niet aan een waarheidsbegrip waaraan ook de liefde is verbonden? De waarheidsvraag is bijbels gezien onmisbaar, tegelijkertijd is de verdediging van waarheid zonder de beoefening van liefde een onvruchtbare weg. De encyliek is de derde encyliek van de huidige paus en de eerste die gaat over het sociaal-economische leven. Het gaat de paus er om “enkele aspecten van de ontwikkeling van onze tijd in het licht van de liefde en de waarheid te verdiepen”. De nieuwe encycliek wil haar visie op economie en samenleving onder woorden brengen. De inhoud weerspiegelt duidelijk de rooms-katholieke sociale leer. De kernelementen van de encycliek zijn de menselijke waardigheid en het beginsel van subsidiariteit, dat wil zeggen het recht en de plicht van ieder mens deel te nemen en bij te dragen aan de samenleving op zijn niveau. De waardigheid van de mens ligt in zijn uniciteit als onvervangbaar wezen, geschapen door God. De mens is meer dan producent of consument, zo luidt de economische toespitsing van het pauselijk document. Hij is een sociaal, spiritueel en relationeel wezen. Hij vindt zijn bestemming in het leven met de medemens en ten diepste met God. Onomwonden wordt geleerd dat de mens pas tot zijn bestemming komt wanneer hij Christus ontmoet.

Fundamentele criteria
De encycliek beroept zich op twee fundamentele criteria: de gerechtigheid en het algemeen welzijn. Behalve het individuele welzijn is er ook een welzijn dat gebonden is aan het sociale leven van de mensen. Hoe meer men de naaste daadwerkelijk bemint, des te meer zet men zich in voor het algemeen welzijn. De paus hekelt in zijn encycliek op een scherpe manier het ongeremde marktdenken en het consumentisme. Hij wijst op de gevolgen van de financiële crisis, de crisis van het klimaat en van voedsel en energie. Hij komt tot een radicale afwijzing van het hedonisme, het alleen willen leven voor het hier en nu, het steeds rijker en welvarender willen worden. Zijn oproep is om de markt aan ethische normen te binden. “Zonder interne vormen van solidariteit en wederzijds vertrouwen kan de markt niet ten volle haar eigen economische functie vervullen.” De globalisering heeft tot veel scheefgroei geleid, maar, zo luidt de andere kant, kan ook een middel zijn om de schreeuwende ongerechtigheid en sociale en economische onevenwichtigheid te overwinnen. Verantwoordelijkheid is daarom een belangrijk begrip in de encycliek. De paus hekelt een prometheïsche visie op het menselijke zijn, waarin macht en manipulatie centraal staan. Hij benadrukt een leven in dienst van God en de naaste. De liefde is volgens de Rooms- Katholieke Kerk de voornaamste drijvende kracht voor de ware ontwikkeling van iedere persoon en van heel de mensheid. [De paus stelt dat de waarheid evenals de liefde een gave is. Zij is vooral een gegeven, een werkelijkheid buiten ons, die alleen ontvangen kan worden.]

Andere invalshoek
We zien de paus hier vanuit een andere invalshoek, dan wanneer hij zich uitlaat over typischroomse leerstellingen, zoals de mis, het pausdom en de leer van Maria en de heiligen. De paus zegt behartigenswaardige dingen over het leven hier op aarde en de grenzen van het onbeperkte martkdenken. Hij opent onze ogen ervoor dat aan de huidige crisis een morele crisis ten grondslag ligt. De crisis van deze tijd die over heel wat terreinen uitwaaiert, wijst ons op de plicht om afstand te doen van ons egoïsme en om het vreemdelingschap te beoefenen. Tegelijkertijd zien we toch ook weer in deze encycliek een optimistische visie op de menselijke natuur. De encycliek spreekt wel van de erfzonde, maar stelt evenzeer: “De ontkenning dat de mens een gewonde natuur heeft die neigt naar het kwade, is de oorzaak van ernstige vergissingen op het gebied van de opvoeding, de politiek, de sociale actie en de gebruiken.” Er is volgens Rome geen sprake van verdorvenheid van de mens, want de menselijke natuur kan zich toch nog oprichten naar God. De liefde is als het ware het samenbindende element dat mens en God in een haast ongebroken relatie aan elkaar verbindt. Het is daarom de vraag of de paus de crisis van deze tijd, zekere de geestelijke, ten volle heeft gepeild. Desalniettemin is zijn geluid helder als hij erop wijst dat we niet ongestoord kunnen voortleven zoals we gewend zijn. Daar is de crisis te ernstig en ook te alomvattend voor. Alleen het aanwenden van economische maatregelen die de overheden nu massaal uitvaardigen schieten tekort als er geen mentale verandering optreedt in ons consumptiepatroon, ja, ten diepste in onze omgang met medemens, wereld en milieu. Daarvoor geeft de encycliek bruikbare richtlijnen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen