Ondoordachte start van een huwelijksdienst

Wij hadden in de afgelopen periode voor twee huwelijken uitnodigingen ontvangen. Beide huwelijken zouden – volgens de trouwkaart – kerkelijk bevestigd en ingezegend worden en wel in een hervormde gemeente, behorend tot de Protestantse Kerk in Nederland, de ene gemeente in het westen en de andere gemeente in het oosten van ons land. We hebben deze diensten bijgewoond. Aan het begin van beide diensten zagen de aanwezigen het schouwspel, zoals in de inleiding omschreven. Maar enige maanden daarvoor woonden we een kerkdienst in een gereformeerde gemeente bij, waarin ook een huwelijksbevestiging plaats vond. Ook daar werd de bruid door haar vader de kerk ingebracht. In alle gevallen was het te merken dat betrokken partijen toch ietwat vreemd tegenover deze nieuwe gewoonte stonden. Het is ook een wat merkwaardige gewoonte, die de protestantse kerken is binnen geslopen. Een gewoonte, waarover kennelijk niet lang is nagedacht. Trouwens, het is goed om te blijven benadrukken dat een kerkdienst, waarin een huwelijk wordt bevestigd en ingezegend, geen onderonsje is van het bruidspaar met hun familie en bekenden en de betrokken predikant. Volgens reformatorisch traditie is ook deze dienst een gewone kerkdienst. Over het bevestigen en/of inzegenen van het huwelijk volgen binnenkort twee lezenswaardige artikelen, waarin grondig uit de doeken wordt gedaan hoe onze reformatorische vaderen inhoudelijk tegen een huwelijksbevestiging en -inzegening aankeken. Vaststaat dat deze op zichzelf vreugdevolle gebeurtenis voor het bruidspaar en hun verwanten dus plaats vindt in een kerkdienst, een eredienst waarin de reformatisch erkende ambten behoren vertegenwoordigd te zijn.

Vrij slordig
Het is dan ook vrij slordig van een kerkenraad als die ambten niet zijn vertegenwoordigd en het is even slordig van een predikant om de ‘gemeente des Heeren’ te vergeten en feitelijk alleen maar of grotendeels zijn verkondiging toe te spitsen op bruid en bruidegom en ook breedvoerig uit te weiden over de inhoud van het huwelijksgesprek, dat hij voorafgaand aan de heugelijke dag met het bruidspaar heeft gevoerd. Waar het in dit artikel met name overgaat is de stiekemweg ingeslopen gewoonte dat de vader van de bruid zijn dochter de kerk inbrengt en haar in de kerk ‘overgeeft’ aan de bruidegom. Het is onduidelijk wanneer deze gewoonte er is ingeslopen. Vermoedelijk is het een gevolg van televisiebeelden of van films, die indruk hebben gemaakt. Wie ooit ‘The Sound of Music’ heeft gezien, zal zich ongetwijfeld het slot van de film herinneren over het huwelijk in de magistrale kathedraal, onder indrukwekkend orgelspel. Op zichzelf is er niets op tegen om een bepaalde vorm, die van een enige symboliek getuigt, uit andere tradities over te nemen. Maar dan moet er wel altijd bij bedacht worden, waaruit die vorm is ontstaan. Op dit gebied - het binnenbrengen van de bruid door haar vader in de kerk – is er duidelijk sprake van een enigszins ondoordachte vorm van overname. Tot voor enkele jaren was het in Nederland gebruikelijk dat de ambtenaar van de burgerlijke stand, die de officiële huwelijkssluiting voltrok, nadat door bruidegom, bruid en getuigen de handtekeningen onder de trouw- of huwelijksakte waren gezet, naast het befaamde trouwboekje, aan de bruidegom ook nog een korte verklaring meegaf. De ambtenaar deed dat overigens alleen als hij wist dat er na de huwelijksvoltrekking nog een kerkelijke bevestiging en inzegening zou plaatsvinden.

Verklaring
Die verklaring moest de bruidegom vervolgens bij aankomst in het kerkgebouw afgeven aan de koster, de predikant, of de ouderling van dienst. Pas nadat de predikant zich ervan had vergewisd dat het huwelijk van het bruidspaar rechtsgeldig was voltrokken, kon de kerkdienst beginnen, waarin om Gods zegen werd gebeden over het al gesloten huwelijk en het huwelijk kerkelijk werd bevestigd en ingezegend. Let wel: het huwelijk is dus in ons land gesloten in het gemeentehuis of een daartoe door de gemeenteraad bestempelde trouwruimte. Overigens is het opvallend dat in sommige delen van het land een kerkelijke bevestiging van het huwelijk als ‘overtrouwen’ werd en wordt betiteld. Het bruidspaar ‘trouwt over’ in de kerk. Er geen studie naar gedaan, maar de oorsprong van deze manier van spreken is ongetwijfeld te vinden in de periode dat de Rooms-Katholieke Kerk het voor het zeggen had in onze Lage Landen. De Rooms-Katholieke Kerk is immers ten principale tegenstander van het burgerlijk huwelijk. Voor de roomsen is een huwelijk pas rechtsgeldig als het bruidspaar voor het altaar hun ja-woord aan elkaar hebben gegeven. Rome ziet het huwelijk ook als één van de zeven sacramenten. Daarom was het onder de roomse burgers zo in de jaren vijftig, toen de militaire dienstplicht nog volop van kracht was, niet ongebruikelijk dat een stelletje voor de wet trouwde, alvorens de jongen ‘in dienst’ ging. Dat leverde de gehuwde jongen, bij de vervulling van zijn dienstplicht immers een kostwinnersvergoeding op, die aanzienlijk hoger was dan de soldij, die een ongetrouwde militair beurde. Maar als de gehuwde soldaat met verlof thuis kwam, was er geen sprake van een huwelijk, want het stel was immers nog niet voor het altaar verschenen. Thuis gold dan dat het stelletje verkering had of verloofd was.

Naar het altaar
In de Angelsaksische wereld, waaronder ook de Verenigde Staten gemakshalve valt te rekenen, is er geen sprake van een burgerlijk huwelijk en een daarop volgende kerkelijke bevestiging. Immers, de predikant, priester of voorganger vervult in die wereld tegelijk de functie van ambtenaar van de burgerlijke stand. In die landen valt het burgerlijk huwelijk en de kerkelijke bevestiging samen in één gebeurtenis. Vandaar al die sentimentele einden in sommige films, waarin de bruid door haar vader naar het altaar wordt gevoerd. Hierop doordenkend is het volkomen begrijpelijk en ook zinvol dat bij een rooms huwelijk of een huwelijk in de Angelsaksische wereld de vader van de bruid zijn dochter begeleid naar het liturgisch centrum (met kansel en knielbank) en haar daar als het ware overgeeft – uit handen geeft - aan de daar al wachtende bruidegom. Hierin is de symboliek van het afstaan en ontvangen bepaald op zijn plaats. Het is evenwel onjuist om deze symboliek ook in protestantse kerkdiensten in Nederland (in de ruimste zin des woords) in te voeren of bezigen. Immers, het bruidspaar gaat niet trouwen in de kerkdienst, maar is al getrouwd. Het huwelijk is al een feit. Dus heeft het ook geen zin en betekenis meer dat de vader van de bruid zijn dochter alsnog symbolisch aan de bruidegom schenkt. Er is geen sprake van het ‘opnieuw trouwen’, of van ‘overtrouwen’. In Nederland gaat het om een kerkdienst, waarin een huwelijk wordt bevestigd voor Gods Aangezicht; waarin de reeds gehuwden om Gods zegen bidden en deze via de predikant of voorganger ook ontvangen. Dat de Rooms-Katholieke Kerk vasthoudt aan de traditie van het sacrament van het huwelijk en daaraan het burgerlijk huwelijk ondergeschikt maakt, is in feite strijdig met de burgerlijke wet van ons goede vaderland. Daarom, wat zo sluipenderwijs de protestantse kerkdiensten is ingevoerd, waarin een huwelijk wordt bevestigd en ingezegend, is vermoedelijk wat onderdoordacht gedaan. Het kan geen kwaad als kerkenraden, bruidsparen, maar ook ouders van bruiden bedenken dat hiermee een eigenlijk ‘valse’ start wordt gemaakt met de kerkdienst. Hoe geestelijk en zinvol die overigens verder ook kan zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen